Wikipedia

Lublin Główny

stacja kolejowa w Lublinie

Lublin Główny im. Lubelskiego Lipca 1980 – najważniejsza stacja kolejowa na terenie Lublina. Według klasyfikacji PKP ma najwyższą kategorię Premium. Została wybudowana w latach 70. XIX wieku w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej. Stanowi węzeł kolejowy łączący linie do Dorohuska, Przeworska, Terespola i Warszawy[1]. W Lublinie mieszczą się następujące sekcje: Przewozy Regionalne, PKP Intercity i PKP Cargo.

Lublin Główny
Obiekt zabytkowy nr rej. 81 WEZ Lublin 1974
Ilustracja
Lublin Główny, widok z tarasu dworca autobusowego (2024)
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Miejscowość

Lublin

Lokalizacja

dzielnice Za Cukrownią i Dziesiąta

Zarządca

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.

Data otwarcia

1877 (modernizacja 1996–2004 oraz 2018-2021)

Poprzednie nazwy

Люблин (1877–1916)
Lublin (1916–2019)

Rodzaj

stacja

Liczba pasażerów (2021)

1,825 mln rocznie

Dane techniczne
Liczba peronów

5

Liczba krawędzi
peronowych

7

Kasy

T

Linie kolejowe
Schemat Lubelskiego Węzła Kolejowego
Schemat stacji
Położenie na mapie Lublina
Mapa konturowa Lublina, w centrum znajduje się punkt z opisem „Lublin Główny”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Lublin Główny”
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Lublin Główny”
Ziemia51°13′53″N 22°34′06″E/51,231389 22,568333
Multimedia w Wikimedia Commons

Położenie edytuj

Stacja znajduje się na południe od Starego Miasta, przy placu Dworcowym, na granicy dzielnic Za Cukrownią i Dziesiąta.

Przed dworcem znajdują się pętla komunikacji miejskiej oraz postój taksówek. W pobliżu stacji znajduje się również Dworzec Południowy PKS. Z jego bezpośrednich okolic odjeżdżają też autobusy i busy prywatnych przewoźników, między innymi do Biłgoraja, Bychawy, Krzczonowa, Żółkiewki, Zakrzówka i Świdnika. W sąsiedztwie dworca ma swoją siedzibę Lubelski Zakład Przewozów Regionalnych, a także Urząd Pocztowy Lublin 2.

Historia edytuj

 
Plan Lublina z 1875. W dolnym lewym rogu widoczny Dworzec Kolei

XIX wiek edytuj

Lubelski dworzec główny mieści się w zabytkowym budynku wzniesionym w 1877 w ramach budowy Kolei Nadwiślańskiej łączącej Warszawę z Kowlem. Zanim jednak poprowadzono tory przez Lublin, należało uzgodnić przyszłą lokalizację dworca, a spory o to, gdzie ma się on znajdować, trwały ponad 10 lat. Pierwotnie proponowano budowę na północ od Lublina, od strony Lubartowa, w okolicach ówczesnych wsi Ponikwoda i Tatary. W 1863 inżynier gubernialny Feliks Bieczyński przedstawił argumenty za ulokowaniem stacji na południe od miasta, na gruntach Bronowic[2]. Ostatecznie zwyciężyła druga koncepcja i przystąpiono do budowy na przedmieściu Piaski[3].

Budowę rozpoczęto 10 sierpnia 1875[4]. Dworzec zaprojektował Witold Lanci, budowniczy Towarzystwa Kolei Nadwiślańskiej[5]. Kolej budowali robotnicy z guberni kałuskiej[4]. W marcu 1877 do dworca były już doprowadzone wszystkie tory, wybudowano także niezbędne mosty i przejazdy. Wkrótce rozpoczęły się testy, a pierwsze próbne pociągi zaczęły przyjeżdżać do miasta. Dworzec został otwarty 30 sierpnia 1877[6]. Lokalna prasa podkreślała wagę tego wydarzenia. Rzeczywiście, wpięcie Lublina do siatki kolejowej przyśpieszyło rozwój gospodarczy i urbanistyczny Lublina[4]. Krytykowano jednak rozmiary budynku dworca – według „Gazety Lubelskiej” był on zbyt mały[3].

Podróż do Warszawy według ówczesnego rozkładu jazdy trwała 7 godzin. Pociąg osobowy jechał z prędkością 35 wiorst na godzinę (37,3 km/h). Pociągami można było podróżować w trzech klasach: za trzecią, najtańszą klasę, jadąc do Warszawy trzeba było zapłacić 2 ruble i 4 kopiejki, a za klasę pierwszą płacono 4 ruble i 89 kopiejek. Odjazd pociągu ogłaszany był trzema dzwonkami[3].

W latach 1893–1894 przeprowadzono pierwszą rozbudowę dworca. Dobudowano skrzydło zachodnie, powiększając budynek o ok. 100 m². Przed budynkiem, w miejscu nasadzeń i trawników, utworzono wtedy brukowany plac[4]. 28 marca 1898 otwarto linię kolejową przez Łuków do Brześcia. Przebudowano także most na Bystrzycy, dzięki czemu prędkość pociągów wzrosła do 45 wiorst na godzinę[3].

XX wiek edytuj

Budynek dworca przeszedł przebudowę w latach 1924–1925, zgodnie z eklektycznym projektem arch. Jerzego Müllera[3] (inż. Romualda Millera[4]). Dalsze modernizacje miały miejsce w latach 1967 oraz 1984–1986[7]. W 1974 wpisano go do rejestru zabytków[5].

Od 16 do 19 lipca 1980 lubelscy kolejarze uczestniczyli w strajkach nazwanych Lubelskim Lipcem 1980[5]. Wydarzenia te upamiętnia „Krzyż kolejarskiej niedoli” stojący obok lokomotywowni, skonstruowany z białych szyn[7].

Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.
  •  
    Pocztówka sprzed 1942 roku
  •  
    Rozkład jazdy z 1936

XXI wiek edytuj

W 2004 otwarto odnowiony i zmodernizowany gmach dworca, z nowo wybudowaną częścią wschodnią.

Od 2018 stacja przechodzi jeden z największych remontów w swojej historii[8]. Zmodernizowano wiadukt kolejowy nad ulicą Kunickiego. Przejście podziemne zostało przebudowane i przedłużone do skweru przy ulicy Kunickiego. Wszystkie perony przechodzą remont. Peron pierwszy jest przedłużany w kierunku Chełma, powstają przy nim nowe krawędzie peronowe, skąd będą odjeżdżać pociągi na lotnisko i do Lubartowa. Tereny przydworcowe zostały zagospodarowane i przeszły rewitalizację. Prace zostały zakończone w 2021 r. Stacja nie posiada wyświetlaczy peronowych SDIP, które według informacji dostarczonych przez PKP PLK S.A. mają zostać założone w 2023 r. Spółka jest w trakcie przygotowywania dokumentów przetargowych[9].

26 kwietnia 2019 Rada Miasta Lublin, na wniosek PKP PLK i Ministra Infrastruktury, opowiedziała się w głosowaniu za zmianą nazwy stacji na „Lublin Główny”[10][11]. Nowa nazwa obowiązuje od 15 grudnia 2019[12]. 16 lipca 2023 nadano dworcowi imię Lubelskiego Lipca 1980, na pamiątkę udziału lubelskich kolejarzy w strajkach w lipcu 1980 roku. Data nadania imienia nie była przypadkowa – była to 43. rocznica rozpoczęcia protestów[13]. Lublin Główny został 13. dworcem w Polsce mającym swojego patrona[14].

Infrastruktura edytuj

Dworzec edytuj

 
Hala główna dworca (2015)
 
Wyjście na perony (2015)

Budynek dworca i perony znajdują się w pobliżu wschodniego końca terenu stacyjnego, przy placu Dworcowym, na granicy dzielnic administracyjnych Za Cukrownią i Dziesiąta[15]. Główna hala dworca mieści okienka kasowe, posterunek SOK, przechowalnię bagażu, punkty gastronomiczne i kiosk. W przejściu łączącym nową część z główną halą umieszczono poczekalnię. Po remoncie zlikwidowano antresolę mieszczącą punkty usługowe. Piętro istnieje natomiast w nowo wybudowanej części. Z hali istnieje bezpośrednie przejście na peron 1. Przejście podziemne łączy front dworca z peronami i ul. Kunickiego[1]. Budynek dworca znajduje się na liście Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków[16][17].

Perony edytuj

Perony
 
Peron 1 od strony peronu drugiego (2015)
 
Zmodernizowany peron 1 od strony dworca (2021)
 
Zmodernizowane perony 1 i 2. Widoczny pociąg IC 6228 Fredro relacji Wrocław Gł. – Lublin Gł.
 
Tymczasowy peron 4 (2021)

Stacja posiada pięć peronów, przy czym peron 1 przylega bezpośrednio do budynku dworca, 2 i 3 są wyspowe, a 1b i 1a zakończone kozłem oporowym[18].

  • Peron 1 (tor 52) – przylegający tor przelotowy obsługuje ruch ze wschodu (Chełm/Zamość/Kijów) w kierunku Warszawy oraz pociągi wyjeżdżające z Lublina. Głównie obsługuje długie składy dalekobieżne[19].
  • Peron 1a (tor 82) – peron z przylegającym torem oporowym. Stanowi on zachodnią część peronu 1, do którego przylega, służy do wyprawiania pociągów pasażerskich w kierunku Dęblina i Warszawy[19].
  • Peron 1b (tor 54) – peron przylegający do peronu pierwszego od strony wschodniej, z torem oporowym utworzonym na bazie nieużywanej bocznicy pocztowej. Obsługuje on głównie ruch pociągów osobowych w kierunku Portu Lotniczego (przystanek Lublin Airport), Chełma, Lubartowa, Parczewa i Zamościa[19], w przyszłości także dalej na północ województwa.
  • Peron 2 – obsługuje głównie ruch dalekobieżny, przede wszystkim pociągi w kierunku wschodnim, oraz dłuższe składy wyjeżdżające z Lublina, jak i pociągi w kierunku Portu Lotniczego Lublin.
  • Peron 3, o skróconej długości. Oba tory przy peronie służą krótszym składom, głównie regionalnym pociągom do Dęblina, Stalowej Woli, Rzeszowa i Chełma oraz na lotnisko, w przeszłości także – Łukowa. Peron trzeci jest również wykorzystywany do obsługi krótszych składów dalekobieżnych, głównie przyjazdy.
  • Peron 4 (zamknięty) – wybudowano również tymczasowy peron 4 (tor 113). Został zamknięty wraz ze zmianą rozkładu jazdy w grudniu 2020 roku, a następnie rozebrany[20].

Pozostała infrastruktura edytuj

Na stacji w Lublinie działa lokomotywownia (dawniej: parowozownia) ze sprawną obrotnicą, istnieje także spora liczba torów postojowych dla składów pasażerskich i EZT (grupa postojowa). Stacja Lublin Główny jest wyposażona w semafory świetlne, obsługiwana zaś przez nastawnie LbA (najbardziej na zachód; grupa postojowa), LbB i LbC (po wschodniej stronie stacji). Od strony wschodniej stacji powstała nastawnia Lokalnego Centrum Sterowania (LCS) w Lublinie. Obsługiwać ma ona wszystkie grupy stacji Lublin Główny, oraz stacje Lublin Północny, Motycz, Sadurki i Nałęczów[21].

Na terenie stacji znajdują się dwa (niesprawne) żurawie wodne wykorzystywane niegdyś do naboru wody przez parowozy. Regularny ruch parowozowy został zawieszony na terenie stacji Lublin Główny w 1988[22]. W Lublinie stacjonowały głównie Pt47, Ty2 i Ol49.

W bezpośrednim sąsiedztwie dworca powstaje nowy dworzec autobusowy, który wraz ze stacją Lublin Główny będzie częścią Zintegrowanego Intermodalnego Dworca Metropolitalnego w Lublinie – centrum komunikacyjnego obejmującego transport kolejowy i autobusowy. Umożliwi to podróżnym łatwe przesiadki między dwoma środkami transportu[23][24].

Ruch pociągów edytuj

 
Widok na grupę postojową stacji

Ruch towarowy w Lublinie jest obsługiwany głównie przez stację Lublin Tatary, stąd dla stacji Lublin Główny ma on mniejsze znaczenie.

Na stacji zatrzymują się/kończą i rozpoczynają bieg pociągi osobowe w kategorii Regio (R), oraz dalekobieżne (ekspresowe[25] i pospieszne) pod markami InterCity (IC) i Twoje Linie Kolejowe (TLK).

Ze stacji Lublin Główny biegną linie kolejowe w kierunkach:

  1. Warszawa Wschodnia przez Nałęczów, Puławy Miasto i Dęblin. W Dęblinie odgałęzienie w kierunku stacji Radom Główny, Skarżysko-Kamienna, Kielce przez Pionki,
  2. Przeworsk przez Lublin Zemborzyce, Niedrzwicę, Wilkołaz, Kraśnik, Rzeczycę, Zaklików, Stalową Wolę Rozwadów i Leżajsk
  3. przejście graniczne Dorohusk (i dalej Jahodyn, Kyiv-Pasazhyrskyi) przez Lublin Północny, Świdnik, Rejowiec, Chełm
  4. Świdnik przez stację towarową Lublin-Tatary
  5. Łuków przez Lubartów, Parczew, Radzyń Podlaski – ruch pociągów osobowych został przywrócono do Łukowa w liczbie jednego połączenia wraz ze zmianą rozkładu 10 grudnia 2023 roku. Do Łukowa dojazd zapewniają też pociągi pospieszne Lublin – Warszawa (w Łukowie łączy się z linią z Warszawy do Terespola).

Ruch pasażerski edytuj

Rok Wymiana roczna Wymiana pasażerska na dobę miejsce w Polsce
2017[26] 2 41260 000 6 200 38
2018[27] 1 680 000 5 100 51
2019[26] 1 900 000 5 200 55
2020[26] 1 280 000 3 500 51
2021[26] 1 830 000 5 000 40
2022[28] 8 700 33

Pomniki i tablice pamiątkowe edytuj

Lubelskie maszyny zachowane jako pomniki edytuj

 
Pt47-157
  • Pt47-157 na grupie postojowej stacji Lublin Główny, przy hali Polregio (odstawiony w 1983) z mini-muzeum poświęconym historii lokomotywowni Lublin,
  • Pt47-13 lokomotywownia PKP Cargo w Krakowie Płaszowie,
  • Pt47-93 ekspozycja Skansenu Taboru Kolejowego Zduńska Wola Karsznice, ul. Kolejowa 6,
  • Pt47-104 Muzeum Kolejnictwa w Warszawie,
  • Pt47-152 ekspozycja Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce,
  • Ty2-949 ekspozycja Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, Jaworzyna Śląska, ul. Towarowa 4,
  • Ol49-8 pomnik przy stacji kolejowej w Przeworsku.

Tablice pamiątkowe edytuj

  •  
    Z okazji 1. rocznicy przejęcia kontroli nad koleją przez kolejarzy lubelskich (z 1919)
  •  
    Z okazji 1. rocznicy zorganizowania pierwszej DOKP w powojennej Polsce (z 1945)
  •  
    Upamiętniająca kolejarzy węzła lubelskiego będących ofiarami walki z hitlerowcami (z 1966)
  •  
    Z okazji 10. rocznicy Lubelskiego Lipca 80. (z 1990)
  •  
    Upamiętniająca pomoc kolejarzy lubelskich dla dzieci Zamojszczyzny (z 1995)

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Autor: Przednia Platforma Tramwaju, Stacje kolejowe Polski - Lublin [online] [dostęp 2021-01-20].
  2. ↑ Lublin - Dworzec PKP Lublin Główny - stare zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2021-01-20].
  3. ↑ a b c d e Kolej żelazna w Lublinie do II wojny światowej - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
  4. ↑ a b c d e Dworzec kolejowy w Lublinie - Leksykon - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
  5. ↑ a b c Dworzec kolejowy w Lublinie - Lublin Fotografia - Teatr NN [online], teatrnn.pl [dostęp 2020-12-29] (pol.).
  6. ↑ EliS: Kolej żelazna w Lublinie. [w:] Magiczny Lublin [on-line]. www.magiczny-lublin.pl, 29 sierpnia 2007. [dostęp 2007-02-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 maja 2008)]. (pol.).
  7. ↑ a b Kolej i dworzec PKP [online], encyklopedialublina.pl [dostęp 2020-12-30].
  8. ↑ Ogólnopolska Baza Kolejowa [online], www.bazakolejowa.pl [dostęp 2021-01-20] (pol.).
  9. ↑ Dominik Smaga, Lubelski dworzec dostanie wyświetlacze [online], Dziennik Wschodni, 11 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-08] (pol.).
  10. ↑ Dworzec kolejowy Lublin zmieni nazwę. Radni poparli projekt. wlubelskim.pl, 2019-04-26. [dostęp 2019-04-26]. (pol.).
  11. ↑ Stacja kolejowa Lublin zmieni nazwę. dziennikwschodni.pl, 2019-04-22. [dostęp 2019-04-26]. (pol.).
  12. ↑ Dominik Smaga, Stacja Lublin zmienia nazwę od niedzieli. A pociągi do Warszawy wracają na trasę przez Puławy [online], Dziennik Wschodni, 11 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-15] (pol.).
  13. ↑ Tomasz Kowalewicz, Dworzec Główny PKP nosi od dziś imię Lubelskiego Lipca 1980. "Chyba nikt nie ma wątpliwości, że musiał otrzymać taką nazwę" [online], lublin.wyborcza.pl, 16 lipca 2023 [dostęp 2023-07-25].
  14. ↑ Strajk Lubelskich Kolejarzy 1980 roku upamiętniony na dworcu Lublin Główny [online], pkp.pl, 16 lipca 2023 [dostęp 2023-07-25].
  15. ↑ Dworzec PKP / lublin.eu - oficjalny portal miasta Lublin [online], www.lublin.eu [dostęp 2021-01-20].
  16. ↑ Wykaz Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków - Miasto na prawach powiatu Lublin [online] [dostęp 2022-08-14].
  17. ↑ https://wkz.lublin.pl/wp-content/uploads/2022/06/WYKAZ-WEZ-MIASTO-LUBLIN-na-prawach-POWIATU.pdf
  18. ↑ Mapa dworca Lublin Główny [online] [dostęp 2022-08-14].
  19. ↑ a b c Plakatowy rozkład jazdy - Wybór stacji - Portal Pasażera - PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. [online], portalpasazera.pl [dostęp 2022-08-07] (pol.).
  20. ↑ Dominik Smaga: Stacja Lublin Główny. Otwarto kolejny peron, ale to wciąż plac budowy. Dziennik Wschodni, 2020-12-14. [dostęp 2021-07-08].
  21. ↑ Lokalne Centra Sterowania w Polsce – Semaforek [online], semaforek.kolej.org.pl [dostęp 2022-08-07].
  22. ↑ Kurier Lubelski, R.32 nr 126 (29 czerwca 1988). [dostęp 2020-12-26].
  23. ↑ Dworzec Metropolitalny w Lublinie [online] [dostęp 2022-08-14].
  24. ↑ Artur Jurkowski, Dworzec metropolitalny w Lublinie dostał już prawie wszystkie korony. To największa od lat inwestycja w mieście., [w:] Lublin Nasze Miasto [online], 7 sierpnia 2022 [dostęp 2022-08-14].
  25. ↑ Kategorie służbowe EIJ oraz EIE
  26. ↑ a b c d Urząd Transportu Kolejowego, Przewozy pasażerskie [online], Portal statystyczny UTK [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  27. ↑ Wymiana pasażerska na stacjach w Polsce w 2018 r. [online], Urząd Transportu Kolejowego [dostęp 2020-01-30].
  28. ↑ Urząd Transportu Kolejowego: Wymiana pasażerska - Dane o stacjach 2022. [dostęp 2023-09-17].

Bibliografia edytuj

  • Mapa programu Rail Map v2.1 (mapa polskiej sieci kolejowej)

Linki zewnętrzne edytuj

Lublin Główny
Linia 7 Warszawa Wschodnia – Dorohusk (174,973 km)
   
Lublin Północny
odległość: 2,447 km
  
odległość: 4,636 km
Linia 67 Lublin Główny – Świdnik (0,51 km)
 
odległość: 2,99 km
Linia 68 Lublin Główny – Przeworsk (0 km)
 
odległość: 8,732 km
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lublin_Główny&oldid=73564239”