Lublin R.XI
Lublin R.XI – polski sześciomiejscowy samolot pasażerski marki Lublin w układzie górnopłatu z przełomu lat 20. i 30. XX wieku, konstrukcji inż. Jerzego Rudlickiego, zbudowany w Zakładach Mechanicznych Plage i Laśkiewicz w Lublinie. Prototyp został oblatany 8 lutego 1930 roku i testowany w PLL LOT, jednak z powodu uszkodzenia samolotu podczas prób i niższych od zakładanych osiągów nie podjęto jego produkcji seryjnej. Jedyny egzemplarz samolotu rozbił się w lipcu 1931 roku i już nie został naprawiony.
 Prototyp Lublin R.XI | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat o konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
2 (1) |
| Historia | |
| Data oblotu |
8 lutego 1930 |
| Wycofanie ze służby |
1931 |
| Liczba egz. |
1 |
| Liczba wypadków |
2 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
15 m |
| Długość |
9,6 m |
| Wysokość |
2,6 m |
| Powierzchnia nośna |
30 m² |
| Profil skrzydła |
Clark Y |
| Masa | |
| Własna |
1210 kg |
| Użyteczna |
733 kg |
| Startowa |
1943 kg |
| Zapas paliwa |
450 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
185 km/h |
| Prędkość przelotowa |
168 km/h |
| Prędkość minimalna |
90 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
1,8 m/s |
| Pułap |
2800 m |
| Zasięg |
730 km |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
7,8 |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 4 (5) | |
| Użytkownicy | |
| PLL LOT | |
Historia edytuj
Na początku 1929 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na projekt lekkiego samolotu pasażerskiego do komunikacji lokalnej i przewozu poczty, w celu zastąpienia używanych na krajowych liniach lotniczych maszyn Junkers F.13[1][2]. Specyfikacja konkursu powstała na zamówienie PLL LOT, przy dużej presji ze strony Ministerstwa Komunikacji, Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej i opinii publicznej naciskających na wprowadzenie do eksploatacji w polskich liniach lotniczych samolotów krajowej produkcji[2]. Do konkursu przystąpiły m.in. Podlaska Wytwórnia Samolotów, z zaprojektowanym przez inżynierów Stanisława Cywińskiego i Jarosława Naleszkiewicza samolotem oznaczonym PWS-21 oraz Zakłady Mechaniczne E. Plage i T. Laśkiewicz z konstrukcją inż. Jerzego Rudlickiego, Lublinem R.XI[1][2]. Koncepcja opracowanego w Lublinie samolotu wzorowana była na produkowanym ówcześnie na licencji Fokkerze F.VIIb, a w pracach nad nią wziął udział także inż. Jerzy Teisseyre[1]. Według projektu samolot miał mieć masę własną 966 kg, osiągać prędkość maksymalną 215 km/h (i przelotową 188 km/h) oraz pułap 6000 metrów i zasięg 1000 km[1]. Przy budowie maszyny wykorzystano w większości wytwarzane w kraju surowce: drewno sosnowe, świerkowe, sklejkę brzozową i rury stalowe[3][4].
Prototyp, ze znakami rejestracyjnymi SP-ACC (należącymi wcześniej do RWD-1) został oblatany 8 lutego 1930 roku na fabrycznym lotnisku w Lublinie przez Władysława Szulczewskiego[1][5]. Samolot okazał się stabilny w powietrzu, miał dobre właściwości lotne i niezłe osiągi[2]. W dniach 7–8 marca tego roku R.XI przeszedł pomyślnie w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa próby statyczne, uzyskując lepszą ocenę niż konkurencyjny PWS-21 bis[1][2]. W czerwcu Lublin R.XI został przekazany PLL LOT na próby, które jednak zostały po wykonaniu kilku lotów przerwane z powodu uszkodzenia płatowca w wyniku kolizji z samolotem sportowym na lotnisku mokotowskim[1][6].
W lipcu i sierpniu 1930 roku samolot został zaprezentowany publiczności na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu (m.in. wraz z Lublinem R.IX, PWS-20T i Fokkerem F.VIIb/3m)[7]. Po wykonanej w wytwórni naprawie samolot w połowie 1931 roku wykonał jeszcze kilka lotów próbnych, do czasu rozbicia w lipcu tego roku przez pilota J. Rzewnickiego na skutek przeciągnięcia w czasie startu[1][8]. Uszkodzonego samolotu już nie naprawiono i został skasowany[1].
Samolot miał znacznie większą masę własną niż projektowana (o prawie 250 kg), co pociągnęło za sobą spadek osiągów (prędkości maksymalnej, przelotowej, zasięgu i pułapu)[1]. Ponieważ PLL LOT nie przyjął do eksploatacji również konkurencyjnego PWS-21, Plage i Laśkiewicz oraz PWS złożyły skargę do Ministerstwa Komunikacji na wygórowane parametry specyfikacji konkursu przygotowane przez linię lotniczą[8]. Uwzględniając to, Ministerstwo podpisało z obiema firmami umowy na budowę ulepszonych konstrukcji, w wyniku czego powstały samoloty Lublin R.XVI i PWS-24[1][8].
Łączny koszt budowy Lublina R.XI i dwóch prototypów Lublina R.XVI wyniósł 452 500 złotych[9].
Opis konstrukcji i dane techniczne edytuj
Lublin R.XI był jednosilnikowym, sześciomiejscowym samolotem pasażerskim o konstrukcji mieszanej, w układzie wolnonośnego górnopłatu[10][11]. Kadłub tworzyła kratownica ze spawanych rur stalowych, kryta płótnem z wyjątkiem przodu, pokrytego blachą duralową[10]. Przednia część kratownicy była wykrzyżowana rurami, a tylna drutem stalowym[10]. Kabina załogi dwumiejscowa, zakryta, umieszczona przed płatem, z drzwiami z obu stron kadłuba, z miejscami obok siebie; wyposażona była w podwójne sterownice, składające się z wolantu, orczyka i pedałów do sterowania hamulcami kół[5][10]. Miejsce po prawej stronie obok pilota nominalnie było przeznaczone dla mechanika, można było jednak zabrać w jego miejsce dodatkowego, piątego pasażera[8][10]. Wentylowana i ogrzewana za pomocą radiatora gazowego kabina pasażerska miała wysokość 1,5 metra i szerokość 1,3 metra i wyposażona była w dwa fotele i dwumiejscową kanapę[5][12]. Do kabiny prowadziła para drzwi umieszczona z lewej strony kadłuba, z prawej pasażerowie mieli do dyspozycji opuszczane okna[5][10]. Za kabiną pasażerską znajdował się bagażnik i miejsce na pocztę, z drzwiczkami z prawej strony samolotu[9][10].
Płat o obrysie eliptycznym, trójdźwigarowy z podłużnicami między dźwigarami, niedzielony, konstrukcji drewnianej z 48 żebrami ze sklejki, kryty w całości sklejką brzozową o grubości 1÷4 mm[4][10]. Skrzydło miało rozpiętość 15 metrów, powierzchnię nośną 30 m² i masę 350 kg, a do kadłuba zamocowane przy pomocy czterech sworzni[10]. Cięciwa płata wynosiła 2,7 metra; zastosowano profil Clark Y o grubości 17%[8][10]. Wydłużenie płata wynosiło 7[4][8]. Niekompensowane lotki o wąskiej cięciwie i powierzchni 1,67 m² każda zamontowane były na łożyskach kulkowych[4][8]. Obciążenie powierzchni wynosiło 65 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7,8[10].
Długość samolotu wynosiła 9,6 metra, a wysokość 2,6 metra[10]. Masa własna płatowca wynosiła 1210 kg (z wyposażeniem 1310 kg), masa użyteczna 733 kg, zaś masa całkowita (startowa) 1943 kg[10]. Usterzenie klasyczne, spawane z rur stalowych, kryte płótnem, z przestawialnym w locie w zakresie od -4° do +5° statecznikiem pionowym o powierzchni 1,062 m² i podpartym zastrzałami statecznikiem poziomym o powierzchni 2,83 m²; niekompensowane stery kierunku (o powierzchni 0,848 m²) i wysokości (o powierzchni 1,72 m²) mogły być wychylane o kąt ±22°[4][8]. Napęd sterów i lotek odbywał się za pomocą linek i bloczków[4][10]. Podwozie dwukołowe, trójgoleniowe, o rozstawie kół 2,7 metra, z amortyzatorami olejowo-powietrznymi i hamulcami pneumatycznymi (koła były skrętne)[9][10]. Z tyłu znajdowała się wykonana z blachy duralowej płoza ogonowa, amortyzowana sznurem gumowym[10]. Podczas zimy istniała możliwość zastąpienia kół nartami[8][9].
Napęd stanowił chłodzony powietrzem 9-cylindrowy silnik gwiazdowy Wright Whirlwind J-5 produkcji Polskich Zakładów Škody o mocy nominalnej 162 kW (220 KM) przy 1800 obr./min, mocy startowej 240 KM i masie 250 kg, napędzający stałe, metalowe, dwułopatowe śmigło ciągnące Standard Steel[8][10]. Odczepiane łoże silnika wykonane zostało ze spawanych rur stalowych, osłona silnika NACA z blachy duralowej[3][10]. Silnik oddzielony był od reszty kadłuba podwójną aluminiowo-azbestową ścianą ogniową[4][5]. Obciążenie mocy wynosiło 8,9 kg/KM[10]. Umieszczone w płacie główne zbiorniki paliwa miały pojemność 300 litrów; pod fotelami mieścił się dodatkowy zbiornik mieszczący 150 litrów (osłonięty ścianą ogniową), z możliwością jego awaryjnego zrzutu[13][a].
Prędkość maksymalna na poziomie morza wynosiła 185 km/h, prędkość przelotowa 168 km/h, zaś prędkość minimalna 90 km/h[10]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 45÷50 litrów/h[14]. Maszyna osiągała pułap 2800 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 1,8 m/s[10]. Zasięg wynosił 730 km[10][11].
Malowanie edytuj
Prototyp samolotu Lublin R.XI pomalowany był następująco: kadłub, osłona silnika, śmigło i usterzenie w kolorze srebrnym, z wyjątkiem pomalowanych na ciemnoczerwono przodu, spodu i grzbietu kadłuba, krawędzi natarcia skrzydeł i usterzenia oraz pasów na kadłubie; skrzydło miało naturalny kolor sklejki, pokrytej bezbarwnym lakierem[11][14].
Uwagi edytuj
- ↑ Normalnie samolot zabierał zapas 200 litrów paliwa, a zamiast zbiornika kadłubowego można było zabrać wyrzucany na spadochronie worek z pocztą[8][14].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k Glass 2004 ↓, s. 205.
- ↑ a b c d e Cynk 1971 ↓, s. 292.
- ↑ a b Majewski 2008 ↓, s. 37.
- ↑ a b c d e f g Lublin R XI 1930 ↓, s. 30.
- ↑ a b c d e Majewski 2009 ↓, s. 153.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 292-293.
- ↑ NAC ↓.
- ↑ a b c d e f g h i j k Cynk 1971 ↓, s. 293.
- ↑ a b c d Majewski 2009 ↓, s. 155.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Glass 2004 ↓, s. 206.
- ↑ a b c Jońca 1986 ↓, s. 26.
- ↑ Lublin R XI 1930 ↓, s. 31.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 206-207.
- ↑ a b c Glass 2004 ↓, s. 207.
Bibliografia edytuj
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
- Adam Jońca: Samoloty linii lotniczych 1919-1930. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tom 2. ISBN 83-206-0485-0.
- Lublin R XI. „Lot Polski”. Nr 4 (79). VIII, 1930. Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej.
- Mariusz Wojciech Majewski: Przemysł lotniczy w Lublinie 1919-1939. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2009. ISBN 978-83-61529-31-6.
- Mariusz Wojciech Majewski: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo ZP, 2008. ISBN 978-83-922944-5-0.
- Międzynarodowa Wystawa Komunikacji i Turystyki w Poznaniu. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-21].
Linki zewnętrzne edytuj
- Sylwetka samolotu Lublin R.XI w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu Lublin R.XI w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).