Lubomierz (powiat limanowski)

wieś w województwie małopolskim

Lubomierzwieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna.

Lubomierz
wieś
Ilustracja
Panorama Lubomierza. Widok z Jaworzynki
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Powiat

limanowski

Gmina

Mszana Dolna

Wysokość

550–760[2] m n.p.m.

Liczba ludności (2022)

2169[3]

Strefa numeracyjna

18

Kod pocztowy

34-736[4]

Tablice rejestracyjne

KLI

SIMC

0452386

Położenie na mapie gminy wiejskiej Mszana Dolna
Mapa konturowa gminy wiejskiej Mszana Dolna, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Lubomierz”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Lubomierz”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Lubomierz”
Położenie na mapie powiatu limanowskiego
Mapa konturowa powiatu limanowskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Lubomierz”
Ziemia49°36′32″N 20°11′47″E/49,608889 20,196389[1]
Kościół w Lubomierzu o konstrukcji zrębowej
Szkoła podstawowa w Lubomierzu
Kaplica na przełęczy Przysłop

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Nazwa edytuj

Istnieją w tradycji trzy sposoby wyjaśnienia pochodzenia nazwy Lubomierz:

  • od nazwiska założyciela wsi Sebastiana Lubomirskiego;
  • od imienia jego ukochanej (Luba);
  • od słów Lubomirskiego: „Lubo mierz chłopom ziemię”, które wypowiedzieć miał przy podziale gruntów po uwłaszczeniu chłopów.

Położenie geograficzne edytuj

Miejscowość położona jest w dolinie rzeki Mszanka, w dwóch regionach geograficznych: w Beskidzie Wyspowym (prawe zbocza doliny Mszanki) i w Gorcach (lewe zbocza Mszanki)[5]. Od granicy z Mszaną Górną i Łętowem ciągnie się we wschodnim kierunku po przełęcz Przysłop (750 m), a także po drugiej stronie tej przełęczy aż po osiedle Rzeki znajdujące się już w dolinie Kamienicy[6].

Przez całą długość miejscowości prowadzi droga wojewódzka nr 968[6].

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Lubomierz[7][8]
części wsi Baniki, Borki, Bożki, Butory, Cyrki, Chachatki, Cholewy, Czaple, Dawczaki, Dudy, Dziedziny, Frankówka, Gołdyny, Guzary, Kołbony, Kozery, Marczaki, Mizery, Młyny, Mrózczaki, Nowaki, Ogiele Dolne, Ogiele Górne, Pajdziki, Paszki, Perze, Przysłop, Przysłopek, Rzeki, Siarki, Skrzatki, Sobczaki, Surmy, Szczypty, Terawa, Wajdy, Złotniki, Złydachy

Historia edytuj

Wykopaliska archeologiczne dowodzą, że tereny m.in. Lubomierza zasiedlone były przez bliżej nieznane plemię myśliwych już w okresie 3500–1700 p.n.e[2].

Przełom XIV i XV wieku to okres migracji na te obszary pasterzy wołoskich, którzy osiedlali się tu i stopniowo zasymilowali z miejscową ludnością. Szukając miejsc do wypasu swoich owiec i kóz zmienili oni na trwałe krajobraz – wypalając lub wycinając na grzbietach gór liczne drzewa pod polany. O asymilacji Wołochów z ludnością miejscową świadczą niektóre nazwiska mieszkańców oraz nazwy szczytów, jak Beskid czy Kiczora[2].

Oficjalnie wieś zaistniała w 1600 roku, jako własność Sebastiana Lubomirskiego[9], który osadził ją na prawie magdeburskim, a następnie zlikwidował pańszczyznę, uwłaszczając miejscowych chłopów. Wieś rozwijała się na tyle dynamicznie, że w okresie wojen szwedzkich zdecydowali się tu przeprowadzić na dwa lata zakonnicy z pobliskiego Szczyrzyca, którzy liczyli na schronienie w niedostępnej okolicy. Kolejni właściciele Lubomierza – Małachowscy i Wodziccy nie byli już tak postępowi i przywrócili układ feudalny a z nim obowiązek pańszczyźniany. Spowodowało to niezadowolenie chłopów i rozwój procederu określanego jako „zbójnictwo góralskie”[2].

Na miejscu obecnej leśniczówki „Turbacz” stała w XVIII w. huta szkła, wymieniana jeszcze w 1884 r. jako czynna. Odlewała m.in. szklane dzwony, szyby okienne, wszelkie naczynia, a produkty wywożono stąd przy pomocy kolejki wąskotorowej do Szczawy i dalej za granicę i na polskie dwory. W II poł. XIX wieku w dolinie Kamienicy czynnych było kilka tartaków[9].

W trakcie I wojny światowej na terenie Lubomierza toczyły się walki wojsk austro-węgierskich z rosyjskimi. Tutejsze okolice bardzo silnie związane były z działalnością Legionów Józefa Piłsudskiego. W czasie II wojny światowej w rejonie Gorca i Jaworzyny Kamienickiej swoją siedzibę miał 1 Pułk Strzelców Podhalańskich Armii Krajowej oraz znajdowało się lądowisko cichociemnych[2].

Etnografia edytuj

Lubomierz zamieszkują górale zwani Zagórzanami, zachowała się dobrze gwara[2][9]. Z dawnego budownictwa zobaczyć drewnianą kapliczkę z XVIII w. zbudowaną na zrąb, z prostokątnym dachem namiotowym[9]. Poza tym we wsi zachowało się kilka dawnych drewnianych zagród.

Na pobliskim Przysłopie Władysław Orkan umieścił akcję powieści W Roztokach, w której opisuje ciężkie realia życia biednych galicyjskich wsi w okresach rozbiorowym[10]. Powyżej tej przełęczy, na polanie Jaworzynka znajduje się zachowany w dobrym stanie szałas.

W Lubomierzu mieszkał najsłynniejszy gorczański baca – rodem ze SzczawyTomasz Chlipała zwany Bulandą[2].

Religia edytuj

Aż do erygowania samodzielnej parafii, Lubomierz należał do parafii w Niedźwiedziu. Od 1919 wieś należy do parafii pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, która administruje drewnianym kościołem parafialnym.

Turystyka i rekreacja edytuj

Lubomierz jest bazą wypadową do uprawiania turystyki pieszej, rowerowej, konnej i narciarskiej. Wychodzą stąd liczne szlaki turystyczne, zarówno w Gorce (w tym w Gorczański Park Narodowy), jak i w Beskid Wyspowy.

Na północnym stoku Jaworzynki (1026 m) działa stacja narciarska „Ski Lubomierz”. Zainstalowane są trzy wyciągi narciarskie: podwójny orczyk o długości prawie 700 m i różnicy wzniesień do 200 m, pojedynczy orczyk o długości 400 m oraz mały wyciąg talerzykowy o długości 160 m[11].

W latach 50. przyjeżdżał tu Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II, by móc wędrować po ulubionych Gorcach. W 1976 roku zawitał do Rzek po raz ostatni. Chatę leśników, w której mieszkał, i polanę nazwano na pamiątkę Papieżówką.

Szlaki turystyczne edytuj

  – żółty: PrzysłopMyszyca, JasieńKrzystonówMogielica. 4 h, ↓ 3:30 h
  – żółty: PrzysłopJaworzynkaGorc TroszackiKudłońprzełęcz BorekCzoło TurbaczaTurbacz. 4 h, ↓ 3:30 h.
  – czarny: Lubomierz (kościół) – polana Folwarczna. 55 min., ↓ 35 min
  – czarny: Lubomierz (kościół) – Polana JastrzębieKudłońKopaKonina. 3.50 h, ↓ 3.50 h
  – niebieski: RzekiTrusiówkaPapieżówka – polana StawieniecGorc Troszacki.
  – niebieski: RzekiNowa PolanaGorc. 2 h, ↓ 1.10 h, deniwelacja 510 m.
 
Panorama Lubomierza. Widok z Gorców

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 70374
  2. a b c d e f g Gmina Mszana Dolna:Lubomierz. gmina Mszana Dolna, 2007-2011. [dostęp 2011-07-11]. (pol.).
  3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 681 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. # P. Skoczek, „Parafie...”, s. 232
  6. a b Beskid Wyspowy 1:50 000. Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.
  7. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  8. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  9. a b c d A. Matuszczyk, „Beskid...”, s. 103
  10. Lubomierz. SKI Lubomierz. [dostęp 2011-07-11]. (pol.).
  11. Ski Lubomierz, lubomierz.com [dostęp 2018-02-28] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-15].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj