Ludność Bydgoszczy

Bydgoszcz jest jednym z większych miast Polski. W I Rzeczypospolitej zaliczana do miast średnich, zupełnie wyludniona wskutek wojen północnych, odrodziła się ponownie w XIX wieku. Wskutek industrializacji w II połowie tego wieku stała się dużym ośrodkiem. W 1938 r. plasowała się na 8. miejscu pod względem liczby ludności wśród miast II RP[1]. W 2021 r. (31 XII) liczyła 334 026 mieszkańców, zajmując 8. miejsce w kraju[2].

Rys historyczny edytuj

Okres staropolski edytuj

Osada zwana Bydgoszczą istniała w 1038 r. W 1346 r. w miejscu zniszczonego grodu Kazimierz Wielki zbudował zamek, a osadzie nadał prawa miejskie. W XVI wieku zaludnienie Bydgoszczy wraz z trzema przedmieściami szacuje się na 5 tys. osób[3]. Pod względem narodowościowym ogromną większość mieszkańców stanowili Polacy. W XVII wieku istniały kolonie Szkotów i Niemców. W XVII wieku wskutek nawrotów zarazy, pożarów i zniszczeń wojennych liczba ludności spadła do 1000, a w 1717 r. zasiedlało je tylko 150 osób[4]. Tuż przed I rozbiorem w 1772 r. Bydgoszcz liczyła około 700 osób, niemal wyłącznie narodowości polskiej, otoczona jednak była przez około 40 wsi lokowanych na prawie olęderskim, w których spory odsetek mieszkańców stanowili Niemcy[5].

Okres pruski edytuj

Po przejściu Bydgoszczy w granice Królestwa Prus (1772 r.) ludność Bydgoszczy zaczęła wzrastać. Wskutek rozwoju gospodarczego (Kanał Bydgoski) i pruskiej kolonizacji urzędniczej, w 1800 r. liczba ludności miasta wynosiła tyle, ile podczas największego rozkwitu w okresie staropolskim – ok. 4,7 tys. – a w połowie XIX wieku sięgała już 11 tys.[4] W 1851 r. doprowadzenie Pruskiej Kolei Wschodniej do Bydgoszczy rozpoczęło rewolucję przemysłową, która skutkowała gwałtownym przyrostem ludności. Do miasta przybywali robotnicy i pracownicy z okolicznych terenów, a także urzędnicy, przemysłowcy i wojskowi z głębi Niemiec. W latach 1851–1914 Bydgoszcz powiększyła pięciokrotnie swój obszar administracyjny oraz liczbę ludności. Na północ od Brdy powstało Nowe Miasto (Śródmieście), złożone z kwartałów kamienic czynszowych, koszar oraz dzielnic typu miasto-ogród. W tym czasie liczba ludności sięgnęła 58 tys., a razem z przedmieściami przemysłowymi Bydgoszcz liczyła 93 tys., zaliczając się do trzech największych ośrodków zaboru pruskiego[4]. U progu I wojny światowej większość mieszkańców deklarowała narodowość niemiecką.

Dwudziestolecie międzywojenne edytuj

Po włączeniu miasta do odrodzonej Polski w 1920 r. miasto wcieliło przedmieścia powiększając ośmiokrotnie swoją powierzchnię. Liczba ludności wzrosła do 88 tys. W dwudziestoleciu międzywojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 7. miejscu wśród miast polskich (po Warszawie, Łodzi, Lwowie, Poznaniu, Krakowie i Wilnie). W latach 1920–1922 miasto opuścili masowo Niemcy, po czym ich liczba ustabilizowała się na poziomie ok. 9 tys. osób (6% populacji). Ich miejsce zajęła nowo przybyła ludność, głównie z Wielkopolski i Pomorza, ale również z Kongresówki, Galicji i polskich emigrantów z Niemiec. W latach 30. rodzimi bydgoszczanie stanowili jedynie 30% populacji miasta. Około 32% było przybyszami z Wielkopolski, 13% z Pomorza, a 10% z Kongresówki i Galicji[6]. Według danych statystycznych w 1939 r. miasto zamieszkiwało 143 100 osób.

II wojna światowa edytuj

W czasie II wojny światowej Niemcy wcielili Bydgoszcz do III Rzeszy w okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie. Mimo zamierzonej całkowitej germanizacji miasta, masowych wysiedleń i represji, do końca wojny ludność deklarująca się jako Polacy przekraczała 40 tys. osób[7].

Okres po 1945 r. edytuj

W 1945 r. miasto liczyło 146 tys. mieszkańców, w tym ok. 28% Niemców. Po roku Niemców pozostało już tylko 633, a ludność miasta liczyła 135 tys. osób[4]. Przeprowadzony po 10 latach spis wykazał 202 tys., a w 1965 r. do 256 tys. osób. Przyrost był efektem rozwoju przemysłu, dodatniego przyrostu naturalnego i migracji, rozrostu terytorialnego oraz rozwoju nowych osiedli mieszkaniowych. Do miasta przybywała ludność z regionu Kujaw, Pomorza, Wielkopolski oraz z głębi kraju.

W 1973 r. przyłączono Fordon nad Wisłą liczący ok. 8 tys. mieszkańców. W latach 1956–1990 zbudowano od podstaw duże osiedla mieszkaniowe na górnym tarasie miasta (Błonie, Szwederowo Południe, Szwederowo Północ, Wzgórze Wolności, Wyżyny, Kapuściska), tarasie dolnym (Leśne, Skrzetusko, Bartodzieje) oraz w tzw. Nowym Fordonie. Na ich terenie osiedliło się ok. 70 tys. osób.

W okresie powojennym Bydgoszcz pod względem liczby ludności znajdowała się na 9. miejscu wśród miast polskich. W 1986 roku wyprzedziła Katowice, wskakując na 8. miejsce. W latach 60. i 70. liczba ludności wzrastała po ok. 22%, zaś w latach 80. już tylko o 9%. Liczba ludności ustabilizowała się na maksymalnym poziomie w 1998 r., kiedy osiągnęła 386 855 osób[4]. Od tego czasu zaczęła spadać, wskutek ujemnego przyrostu naturalnego oraz migracji na rzecz gmin ościennych, co z kolei było cechą suburbanizacji.

Ludność w latach edytuj

 
Bydgoszcz podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku - reprodukcja sztychu Erika Dahlbergha
 
Bydgoszcz w 1838 roku - reprodukcja obrazu J.C. Cederholma
 
Bydgoszcz w 2013 roku - widok z wieży ciśnień

od 1975 r. według stanu na 31 grudnia

  • XV w. – 2 do 3 tys. (miasto z przedmieściami)
  • przed 1600 – niespełna 2 tys.
  • 1604 – ok. 3 tys. (w obrębie murów miejskich)  
  • 1. poł. XVII w. – niespełna 5 tys.  
  • po 1660 – 900  
  • 1717 – 150 (w obrębie murów miejskich)  
  • 1766 – niespełna 1 tys.  
  • 1772 – 700  
  • 1800 – 4 691  
  • 1806 – 4 100  
  • 1816 – 6 100  
  • 1817 – 6 910  
  • 1837 – 7 390   (w tym 420 Żydów)[8]
  • 1849 – 10 263  
  • 1852 – 12 900  
  • 1861 – 20 524   (w tym 1 372 Żydów)[8]
  • 1867 – 25 tys.  
  • 1868 – 27 700  
  • 1871 – 27 440   (w tym 1 963 Żydów)[8]
  • 1875 – 31 308[9]  
  • 1880 – 34 044[9]   (w tym 1 889 Żydów)[10]
  • 1885 – 36 294[9]  
  • 1890 – 41 399   (w tym 2 000 Polaków i 1 451 Żydów)[9]
  • 1895 – 46 400  
  • 1900 – 52 204[9]  
  • 1906 – 51 080  
  • 1910 – 57 696[9]   (z przedmieściami ~93 tys.)
  • 1920 – 84 054[8]  
  • 1921 – 90 095   (w tym 645 Żydów)[8]
  • 1922 – 95 078   (w tym 705 Żydów)[8]
  • 1923 – 100 tys.  
  • 1924 – 104 477   (w tym 921 Żydów)[8]
  • 1925 – 104 tys.  
  • 1926 – 108 065   (w tym 1 098 Żydów)[8]
  • 1927 – 110 810   (w tym 1 283 Żydów)[8]
  • 1928 – 115 964   (w tym 1 480 Żydów)[8]
  • 1929 – 118 274   (w tym 1 579 Żydów)[8]
  • 1930 – 117 945   (w tym 1 644 Żydów)[8]
  • 1931 – 117 634   (w tym 1 882 Żydów)[8]
  • 1932 – 119 208   (w tym 1 907 Żydów)[8]
  • 1933 – 117 500  
  • 1935 – 129 377   (w tym 2 076 Żydów)[8]
  • 1936 – 132 780   (w tym 2 101 Żydów)[8]
  • 1937 – 137 146   (w tym 2 058 Żydów)[8]
  • 1938 – 141 305   (w tym 2 042 Żydów)[8]
  • 1939 – 143 100  
  • 1945 – 135 491  
  • 1946 – 134 614   (spis powszechny)
  • 1950 – 162 524 (spis powszechny), 164 200 (szacunkowo)  
  • 1955 – 202 044  
  • 1960 – 232 007 (spis powszechny), 239 900 (szacunkowo)  
  • 1961 – 240 tys.  
  • 1962 – 244 tys.  
  • 1963 – 248 300  
  • 1964 – 252 700  
  • 1965 – 256 582  
  • 1966 – 260 700  
  • 1967 – 273 300  
  • 1968 – 277 600  
  • 1969 – 280 800  
  • 1970 – 282 200 (spis powszechny), 283 200 (szacunkowo)  
  • 1971 – 285 680  
  • 1972 – 291 200  
  • 1973 – 308 100   (włączono Fordon)
  • 1974 – 313 500  
  • 1975 – 322 657  
  • 1976 – 330 362  
  • 1977 – 339 237  
  • 1978 – 338 332   (spis powszechny)
  • 1979 – 343 799  
  • 1980 – 348 631  
  • 1981 – 352 424  
  • 1982 – 356 542  
  • 1983 – 357 683  
  • 1984 – 361 391  
  • 1985 – 366 424  
  • 1986 – 369 445  
  • 1987 – 372 602  
  • 1988 – 377 896   (spis powszechny)
  • 1989 – 380 385  
  • 1990 – 381 534  
  • 1991 – 383 574  
  • 1992 – 383 568  
  • 1993 – 384 830  
  • 1994 – 385 708  
  • 1995 – 386 056  
  • 1996 – 386 592  
  • 1997 – 386 265  
  • 1998 – 386 855  
  • 1999 – 386 273  
  • 2000 – 375 676  
  • 2001 – 374 352  
  • 2002 – 372 104   (spis powszechny)
  • 2003 – 370 245  
  • 2004 – 368 235  
  • 2005 – 366 074  
  • 2006 – 363 468  
  • 2007 – 361 222  
  • 2008 – 358 928  
  • 2009 – 357 650  
  • 2010 – 364 443   (korekta po NSP 2011)
  • 2011 – 363 926   (NSP 2011)
  • 2012 – 361 254  
  • 2013 – 359 428  
  • 2014 – 357 652  
  • 2015 – 355 645  
  • 2016 - 353 938  
  • 2017 - 352 313  
  • 2018 - 350 178  
  • 2019 - 348 190  
  • 2020 - 344 091   [11]
  • 2021 - 334 026   (spis powszechny) [2]

Powierzchnia Bydgoszczy edytuj

Przypisy edytuj

  1. https://i0.wp.com/niezlomni.com/wp-content/uploads/2014/09/polska.jpg
  2. a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
  3. Guldon Zenon: Zaludnienie Bydgoszczy w XVI-XVIII wieku. Prace Komisji Historii t. II: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1964.
  4. a b c d e Encyklopedia Bydgoszczy, t. 1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. s. 283-284, ISBN 978-83-926423-3-6.
  5. Bartowski Krzysztof: Udział starostwa i wójtostwa bydgoskiego w kolonizacji holenderskiej. [w:] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. zeszyt 1.
  6. Historia Bydgoszczy. Tom II. Część pierwsza 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 1999. ISBN 83-901329-0-7.
  7. Historia Bydgoszczy. Tom II. Część druga 1920-1939: red. Marian Biskup: Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe 2004. s. 170, ISBN 83-921454-0-2.
  8. a b c d e f g h i j k l m n o p q r Bydgoszcz - demografia. Wirtualny Sztetl. [dostęp 2013-12-19].
  9. a b c d e f Stadt- und Landkreis Bromberg. Deutsche Verwaltungsgeschichte. [dostęp 2013-12-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-11)].
  10. retro|bib - Seite aus Meyers Konversationslexikon: Bromberg - Bromelia, retrobibliothek.de [dostęp 2017-11-25] (niem.).
  11. GUS - Bank Danych Lokalnych, bdl.stat.gov.pl [dostęp 2021-06-01].
  12. Bydgoszcz (kujawsko-pomorskie) » mapy, nieruchomości, GUS, noclegi, szkoły, regon, atrakcje, kody pocztowe, wypadki drogowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, Polska w liczbach [dostęp 2023-02-25] (pol.).

Bibliografia edytuj

  • 1939-1979 – Roczniki statystyczne GUS
  • 1980-1994 – Roczniki demograficzne GUS
  • 1995-2006 – Bank danych regionalnych GUS
  • 2007-2015 – Bank danych lokalnych GUS
  • 2009 – UM Bydgoszcz