Ludwik Darowski

polski polityk

Ludwik Darowski, ps. „K. Darski”, D-ski, Michał Kowieński, Ludar, Lud. Dar., Michał, Wiesław (ur. 11 sierpnia 1881 w Opatowie, zm. 15 listopada 1948 w Warszawie) – polityk polski, od 1921 do 1924 minister pracy i opieki społecznej, wojewoda łódzki i krakowski, członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej[1].

Ludwik Darowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 sierpnia 1881
Opatów, Królestwo Polskie

Data i miejsce śmierci

15 listopada 1948
Warszawa, Polska

Minister Pracy i Opieki Społecznej
Okres

od 3 czerwca 1921
do 13 września 1923

Poprzednik

Jan Stanisław Jankowski

Następca

Stefan Smólski

Kierownik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Okres

od 11 grudnia 1922
do 14 grudnia 1922

Poprzednik

Antoni Kamieński

Następca

Władysław Sikorski

Minister Pracy i Opieki Społecznej
Okres

od 17 grudnia 1923
do 19 stycznia 1924

Poprzednik

Stefan Smólski

Następca

Gustaw Simon (p.o.)

Poseł RP w ZSRR
Okres

od 19 stycznia 1924
do 18 czerwca 1924

Poprzednik

Roman Knoll (charge d'affaires w RFSRR)

Następca

Kazimierz Wyszyński charge d'affaires

Minister Pracy i Opieki Społecznej
Okres

od 18 czerwca 1924
do 17 listopada 1924

Poprzednik

Gustaw Simon (p.o.)

Następca

Franciszek Sokal

Wojewoda łódzki
Okres

od styczeń 1925
do 22 czerwca 1926

Poprzednik

Paweł Garapich

Następca

Władysław Jaszczołt

Wojewoda krakowski
Okres

od 1 lipca 1926
do 31 grudnia 1928

Poprzednik

Władysław Kowalikowski

Następca

Mikołaj Kwaśniewski

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Odznaka Honorowa PCK I stopnia

Życiorys

edytuj

Był synem Pawła i Anieli z Romanowskich[2]. W 1900 r. ukończył studia w Instytucie Handlowym w Moskwie, w latach 1900–1904 pracował w filii Ryskiego Banku Handlowego w Łodzi. Następnie, w okresie 1904-1907, studiował w Wyższej Szkole Handlowej w Lipsku. Po studiach przeprowadził się do Moskwy.

Politycznie zaangażował się w 1900 r., kiedy wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Kierował pracami partyjnymi na terenie Częstochowy, Warszawy, Wilna i Kowna, a potem także w Łodzi i Zagłębiu Dąbrowskim. Publikował na łamach prasy socjalistycznej, m.in. w tygodnikach warszawskich "Głos" i "Prawda"; wydawał nielegalne pismo "Towarzysz", organ PPS w Kownie. Na rozłamowym zjeździe PPS w Wiedniu w 1906 r., opowiedział się po stronie „młodych”. Prawdopodobnie pod koniec 1907 r. został aresztowany, a następnie zesłany w głąb Imperium Rosyjskiego.

Po zdystansowaniu się od polityki, został zatrudniony w wywiadowni gospodarczej (do maja 1909 r.). Później pracował jako prokurent w Towarzystwie Akcyjnym Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera, a w latach 1913–1917 jako dyrektor we francuskim Towarzystwie Akcyjnym Fabryk Bawełnianych działających pod szyldem „Diedowskaja Manufaktura”

Pracę zawodową łączył z aktywnością społeczną na rzecz Polaków, był m.in. p.o. prezesa Domu Polskiego w Moskwie (1913-1918), kierownikiem Wydziału Pomocy Polakom-Obcopoddanym na centralną Rosję, Syberię, Kaukaz i Daleki Wschód (sierpień 1915 - listopad 1917), członkiem prezydium Rady Zjazdów Polskich Organizacji Pomocy Ofiarom Wojny w Piotrogrodzie i Moskwie (1915-1918). Po rewolucji lutowej w 1917 roku, został współtwórcą i członkiem Polskiego Klubu Demokratycznego w Moskwie[3].

W 1917 został powołany do Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego, w lipcu 1918 został delegatem Przedstawicielstwa Rady Regencyjnej w Moskwie i kierownikiem Wydziału Opieki Społecznej przy tym przedstawicielstwie.

II Rzeczpospolita

edytuj

Po odzyskaniu niepodległości, wrócił do Polski w 1919 r. Znalazł zatrudnienie w Ministerstwie Przemysłu i Handlu jako kierownik jednego z wydziałów, następnie awansując na dyrektora Departamentu Przemysłowego. Jako szef departamentu przemysłowego uczestniczył w konferencji pokojowej w Rydze[4].

W czerwcu 1920 r. z rządu odszedł Jan Stanisław Jankowski, pełniący urząd ministra pracy i opieki społecznej w rządzie Wincentego Witosa. Darowski zastąpił go na tym stanowisku 1 czerwca. Tekę tę zachował do listopada 1924, w 9 kolejnych rządach (z przerwami od września do grudnia 1923 i od stycznia do czerwca 1924). W związku z wysokim poziomem braku zatrudnienia nakazał, aby w największych miastach powołać specjalne komisje walki z bezrobociem. Doprowadził do uchwalenia ustawy z 16 maja 1922 roku o urlopach dla pracowników zatrudnionych w przemyśle i handlu[2].

Podczas wyborów do Sejmu w 1922 r. wystartował z listy Unii Narodowo-Państwowej, jednakże ugrupowanie nie weszło do parlamentu, a Darowski nie został posłem, lecz dalej pozostał ministrem[5].

W wyniku przesilenia rządowego do dymisji podał się Antoni Kamieński. Od 11 grudnia 1922 roku Darowski zaczął pełnić obowiązki ministra spraw wewnętrznych. Miał za zadanie uśmierzyć zamieszki, do których doszło w Warszawie w związku z wyborem Gabriela Narutowicza na urząd prezydenta. Doprowadził do chwilowej stabilizacji w mieście[3]. 14 grudnia doszło do dymisji rządu Juliana Nowaka. Darowski otrzymał misję utworzenia rządu, której jednak nie zrealizował, co po kilkunastu godzinach stwierdził sam zainteresowany, rezygnując z ubiegania się o premierostwo. Jako kierownik MSW nie zapobiegł zamachowi na prezydenta Narutowicza. Po jego śmierci oddał kierownictwo w ministerstwie premierowi Władysławowi Sikorskiemu, zachowując w nowym rządzie tekę ministra pracy i opieki społecznej. W 1923 r., gdy bezrobocie wzrastało, to podjęto akcję dożywiania osób pozostających bez pracy i ich rodzin. 16 maja uchwalono ustawę o opiece społecznej. 28 maja upadł rząd Sikorskiego, lecz Darowski wszedł w skład koalicyjnego gabinetu Witosa, tym razem jako kierownik, a nie minister. Już 1 września złożył dymisję, a jego obowiązki w ministerstwie przejął senator Stefan Smólski[4]. Gdy rząd upadł, Darowski ponownie objął tekę ministra pracy i opieki społecznej, wchodząc 19 grudnia 1923 r. do gabinetu Władysława Grabskiego. Jednakże 18 listopada 1924 roku został odwołany oraz wysłany do ZSRR w randze posła, aby doprowadzić do podpisania traktatu handlowego. Misja zakończyła się niepowodzeniem. Darowski powrócił do kraju i ponownie objął Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej. W tym czasie uchwalono ustawy o: ochronie pracy młodocianych i kobiet (02.07.1924 r) oraz o zabezpieczeniu na wypadek bezrobocia (18.07.1924)[6]. W lipcu 1924 podjął społecznie niepopularną decyzję o wprowadzeniu na trzymiesięczny okres dziesięciogodzinnego dnia pracy w hutach na Górnym Śląsku. Wybuchł strajk, zakończony o orzeczeniem komisji rozjemczej, a wydłużony dzień roboczy w hutnictwie na Górnym Śląsku. Darowski odszedł ostatecznie z rządu 17 listopada 1924 r. Następnie objął urząd wojewody łódzkiego. W wyniku zamachu majowego w 1926 r. był krótko internowany. Po uwolnieniu został przeniesiony na stanowisko wojewody krakowskiego. W 1929 premier Kazimierz Bartel odwołał go i przeniósł w stan spoczynku[1].

Dalsze lata

edytuj

Po zakończeniu służby państwowej w połowie 1929 r. objął prezesurę zarządu koncernu górniczo-hutniczego, którą pełnił do wybuchu II wojny światowej. Koncern ten od 1934 r. funkcjonował pod nazwą "Modrzejów-Hantke", Zjednoczone Zakłady Górniczo-Hutnicze SA. W międzyczasie, od 1931 do 1936 r., stał na czele Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża[5].

Kierował pracami nad Encyklopedią Nauk Politycznych wydawaną w 1936 r. przez Instytut Społeczny i Szkołę Nauk Politycznych w Warszawie.

Okres okupacji spędził w Warszawie, biorąc udział w tajnym nauczaniu na poziomie średnim i wyższym. Po wojnie pracował jako doradca Centrali Materiałów Budowlanych, a w latach 1946–1948 - dyrektor Delegatury Centrali Żelaza i Stali w Warszawie. Po zakończeniu wojny, na początku 1947 r., wstąpił do „koncesjonowanej” PPS[7]. Działał w Komitecie Dzielnicowym partii na Mokotowie.

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 213-6-13)[8].

W 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego, Fundacja ,,Stare Powązki" w ramach projektu odrestaurowywania grobów ministrów II RP, odnowiła miejsce pochówku Darowskiego[9].

 
Grób Ludwika Darowskiego (przed renowacją)

Okresy sprawowania urzędów

edytuj

Minister Pracy i Opieki Społecznej[6]

edytuj
  • 1 VI - 13 IX 1921
  • p.o. 13-19 IX 1921
  • 19 IX 1921 - 5 III 1922
  • p.o. 5-10 III 1922
  • 10 III - 6 VI 1922
  • p.o. 6-28 VI 1922
  • 28 VI - 7 VII 1922
  • p.o. 7-31 VII 1922
  • 31 VII - 14 XII 1922
  • p.o. 14-16 XII 1922
  • 16 XII 1922 - 26 V 1923
  • p.o. 26-28 V 1923
  • 19 XII 1923 - 19 I 1924
  • 18 VI - 17 XI 1924
 
Grób Ludwika Darowskiego i jego syna Andrzeja Darowskiego – powstańca warszawskiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (po renowacji)

Kierownik Ministerstwa Spraw Wewnętrznych

edytuj
  • 11-14 XII 1922
  • p.o. 14-16 XII 1922

Kierownik Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej

edytuj
  • 28 V - 1 IX 1923

Odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Ludwik Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 232.
  2. a b Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona2.pl [dostęp 2023-09-19].
  3. a b Henryk Bartoszewicz, Polskie ugrupowania polityczne w Rosji wobec problemu niepodległości Rzeczypospolitej (luty-listopad 1917 roku), w: Mazowieckie Studia Humanistyczne, Nr 5/1, 1999, s. 49-50.
  4. a b Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona2.pl [dostęp 2023-09-19].
  5. a b Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona2.pl [dostęp 2023-09-19].
  6. a b Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona2.pl [dostęp 2023-09-19].
  7. Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona2.pl [dostęp 2023-09-19].
  8. Cmentarz Stare Powązki: ANDRZEJ DAROWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-10].
  9. Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 2023-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2023-04-11] (pol.).
  10. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 15.
  11. Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 11.

Bibliografia

edytuj
  • Bogdan Gadomski, Ludwik Darowski, w: Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, tom I: A-D, Książka i Wiedza, Warszawa 1985.
  • Darowski Ludwik w: Kto był kim w II Rzeczypospolitej, (redakcja naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s.36.