Luterska Górka w Rakowie

Luterska Górka w Rakowie – dawny cmentarz ariański (braci polskich)[1][2], położony między kościołem św. Trójcy w Rakowie a rzeką Czarną Staszowską, w połowie drogi do Dębna.

Luterska Górka w Rakowie
cmentarz ariański (braci polskich)
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Raków

Typ cmentarza

wyznaniowy

Wyznanie

Unitarianizm

Stan cmentarza

zdewastowany

Data otwarcia

około 1569

Data likwidacji

około 1638

Położenie na mapie gminy Raków
Mapa konturowa gminy Raków, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Luterska Górka w Rakowiecmentarz ariański (braci polskich)”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Luterska Górka w Rakowiecmentarz ariański (braci polskich)”
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Luterska Górka w Rakowiecmentarz ariański (braci polskich)”
Położenie na mapie powiatu kieleckiego
Mapa konturowa powiatu kieleckiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Luterska Górka w Rakowiecmentarz ariański (braci polskich)”
Ziemia50°40′34″N 21°01′59″E/50,676111 21,033056

Cmentarz został założony zapewne wraz z powstaniem i zorganizowaniem się gminy ariańskiej w Rakowie w 1569[3]. Prawdopodobnie Luterska Górka przestała być miejscem pochówków braci polskich w 1638, kiedy to sąd sejmowy nakazał likwidację ośrodka ariańskiego w Rakowie[4]. Po 1640 rakowianie mieli już nowy, katolicki cmentarz, który umiejscowiono przy kościele parafialnym św. Trójcy, wzniesionym w miejscu zburzonego budynku zboru.

Cmentarz ariański przetrwał do lat 50. XX wieku, kiedy to na potrzeby budowlane użyto piasku z Luterskiej Górki. W rezultacie miejsce cmentarne zostało zdewastowane, a ciała sprofanowane. Lucjan Bera – naoczny świadek tego wydarzenia – wspominał:

Na początku dekady lat 1960 piach był potrzebny na przebudowę kolejki wąskotorowej (...). Postawiono koparki i czaszki tylko fruwały, ludzkie kości kupkami zalegały. Zgroza! Aż skóra cierpła, co się tu wyprawiało[5].

W 1955 Wacław Urban wraz z Tadeuszem Przypkowskim, podczas wspólnej wyprawy w poszukiwaniu poariańskich zabytków, na Luterskiej Górce znaleźli fragmenty kości oraz trumny[6].

Do dziś teren dawnego cmentarza ariańskiego nie jest zabezpieczony ani chroniony. Nie podlega także ochronie prawnej, gdyż nie figuruje w rejestrze zabytków.

Przypisy

edytuj
  1. J. Wiśniewski, Dekanat Opatowski, Radom 1907, s. 376.
  2. W. Urban, Poszukiwanie zabytków poariańskich, [w:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. I, Warszawa 1956, s. 220.
  3. S. Tworek, Raków ośrodkiem radykalizmu ariańskiego 1569–1572, [w:] Raków ognisko arianizmu, pod red. S. Cynarskiego, Kraków 1968, s. 59.
  4. Z. Gołaszewski, Bracia polscy, Toruń 2004, s. 178-182.
  5. H. Machul, Ariańskim szlakiem po ziemi kieleckiej, Warszawa 2010, s. 47.
  6. W. Urban, op. cit., s. 220.