Luterska Górka w Rakowie
Luterska Górka w Rakowie – dawny cmentarz ariański (braci polskich)[1][2], położony między kościołem św. Trójcy w Rakowie a rzeką Czarną Staszowską, w połowie drogi do Dębna.
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Typ cmentarza |
wyznaniowy |
| Wyznanie | |
| Stan cmentarza |
zdewastowany |
| Data otwarcia |
około 1569 |
| Data likwidacji |
około 1638 |
Położenie na mapie gminy Raków  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kieleckiego  | |
 50°40′34″N 21°01′59″E/50,676111 21,033056
| |
Cmentarz został założony zapewne wraz z powstaniem i zorganizowaniem się gminy ariańskiej w Rakowie w 1569[3]. Prawdopodobnie Luterska Górka przestała być miejscem pochówków braci polskich w 1638, kiedy to sąd sejmowy nakazał likwidację ośrodka ariańskiego w Rakowie[4]. Po 1640 rakowianie mieli już nowy, katolicki cmentarz, który umiejscowiono przy kościele parafialnym św. Trójcy, wzniesionym w miejscu zburzonego budynku zboru.
Cmentarz ariański przetrwał do lat 50. XX wieku, kiedy to na potrzeby budowlane użyto piasku z Luterskiej Górki. W rezultacie miejsce cmentarne zostało zdewastowane, a ciała sprofanowane. Lucjan Bera – naoczny świadek tego wydarzenia – wspominał:
Na początku dekady lat 1960 piach był potrzebny na przebudowę kolejki wąskotorowej (...). Postawiono koparki i czaszki tylko fruwały, ludzkie kości kupkami zalegały. Zgroza! Aż skóra cierpła, co się tu wyprawiało[5].
W 1955 Wacław Urban wraz z Tadeuszem Przypkowskim, podczas wspólnej wyprawy w poszukiwaniu poariańskich zabytków, na Luterskiej Górce znaleźli fragmenty kości oraz trumny[6].
Do dziś teren dawnego cmentarza ariańskiego nie jest zabezpieczony ani chroniony. Nie podlega także ochronie prawnej, gdyż nie figuruje w rejestrze zabytków.
Przypisy edytuj
- ↑ J. Wiśniewski, Dekanat Opatowski, Radom 1907, s. 376.
- ↑ W. Urban, Poszukiwanie zabytków poariańskich, [w:] Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. I, Warszawa 1956, s. 220.
- ↑ S. Tworek, Raków ośrodkiem radykalizmu ariańskiego 1569–1572, [w:] Raków ognisko arianizmu, pod red. S. Cynarskiego, Kraków 1968, s. 59.
- ↑ Z. Gołaszewski, Bracia polscy, Toruń 2004, s. 178-182.
- ↑ H. Machul, Ariańskim szlakiem po ziemi kieleckiej, Warszawa 2010, s. 47.
- ↑ W. Urban, op. cit., s. 220.