Márta Mészáros
Márta Mészáros, wym. [maːrtɒ meːsaːroʃ] (ur. 19 września 1931 w Budapeszcie) – węgierska reżyserka i scenarzystka filmowa.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Zawód |
reżyserka, scenarzystka |
| Współmałżonek |
László Karda |
| Lata aktywności |
od 1954 |
Marta Mészáros zdobyła nagrodę Złotego Niedźwiedzia oraz Srebrnego Niedźwiedzia na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie, Srebrną Muszlę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián oraz nagrodę FIPRESCI na Festiwalu Filmowym w Cannes[1].
Życiorys edytuj
Wczesne lata edytuj
Urodzona w Budapeszcie, spędziła pierwsze dwa lata swojego życia Kirgistanie w Związku Radzieckim, gdzie jej rodzice wyemigrowali jako artyści komunistyczni w 1936. Tam jej ojciec, László Mészáros, został aresztowany i zabity w 1938 pod rządami stalinowskiego reżimu[2]. Matka zmarła przy porodzie. Osierocona Mészáros była wychowywana przez swoją przybraną matkę w ZSRR, gdzie uczęszczała do szkoły. W 1946 przyjechała do Moskwy na studia w VGIK, a na Węgry powróciła dopiero po ukończeniu studiów w 1956.
Kariera edytuj
Początkowo pracowała w studiu kroniki filmowej w Budapeszcie, a następne dwa lata w wytwórni filmów dokumentalnych w Bukareszcie. Po powrocie na Węgry w 1958 roku realizowała początkowo filmy popularnonaukowe i dokumentalne, których ma w swym dorobku blisko trzydzieści. W 1968 zadebiutowała filmem fabularnym Dziewczyna[3]. Márta Mészáros wyreżyserowała dwadzieścia jeden pełnometrażowych filmów fabularnych, głównie na temat prześladowania ludzi przez system totalitarny i prześladowania kobiet. Reżyserowała także znany w Kanadzie dokumentalny serial telewizyjny English Teachers (znany jako Taipei Diaries). W latach 80. nakręciła cykl filmów autobiograficznych. W latach 2003–2004 wyreżyserowała film o Imre Nagyu Niepochowany. Niektóre jej filmy (np. Córy szczęścia) powstały w Polsce lub w koprodukcji polsko-węgierskiej.
Życie prywatne edytuj
W latach 1957–1959 jej mężem był László Karda. W 1960 wyszła za mąż za węgierskiego reżysera Miklósa Jancsó[4]. Mają dwóch synów – Nyikę (ur. 22 czerwca 1952) i Miklósa Juniora, którzy pracowali jako operatorzy filmowi na planie wielu z jej filmów, oraz córkę Kasię (ur. 1955)[5]. W 1973 doszło do rozwodu.
Przez wiele lat była związana z polskim aktorem Janem Nowickim[6], który wystąpił w jej licznych filmach. Często powierzała mu główne role – w tym Imre Nagya. Również syn Nowickiego z wcześniejszego związku, Łukasz Nowicki wystąpił w jednej z głównych ról w filmie Mészáros Mała Vilma. Nowicki i Mészáros rozstali się w 2008[7].
Mieszka w Polsce.
Filmografia edytuj
| Rok | Tytuł | Reżyseria | Scenariusz |
|---|---|---|---|
| 1968 | Dziewczyna (Eltávozott nap) |  |
|
| 1969 | Węzły uczuć (Holdudvar) | |
|
| 1970 | Nie płaczcie, ślicznotki! (Szép lányok, ne sírjatok!) | |
|
| 1973 | Swobodny oddech (Szabad lélegzet) | |
|
| 1977 | Szeptember végén (TV) | |
|
| 1975 | Adopcja (Örökbefogadás) | |
|
| 1976 | Dziewięć miesięcy (Kilenc hónap) | |
|
| 1977 | One dwie (Ök ketten) | |
|
| 1978 | Jak to w domu (Olyan, mint otthon) | |
|
| 1979 | Po drodze (Útközben) | |
|
| 1980 | Sukcesja (Örökség) | |
|
| 1981 | Anna | |
|
| 1983 | Rewizor (Délibábok országa) | |
|
| 1984 | Dziennik dla moich dzieci (Napló gyermekeimnek) | |
|
| 1987 | Dziennik dla moich ukochanych (Napló szerelmeimnek) | |
|
| 1989 | Żegnaj, Czerwony Kapturku (Piroska és a farkas) | |
|
| 1990 | Dziennik dla mojego ojca i matki (Napló apámnak, anyámnak) | |
|
| 1993 | Edith és Marlene (TV) | |
|
| 1994 | Ostatni dzień Anny Kareniny (TV) | |
|
| 1994 | Embrion (A magzat) | |
|
| 1996 | Siódmy pokój (A hetedik szoba) | |
|
| 1999 | Córy szczęścia (A szerencse lányai) | |
|
| 2000 | Mała Vilma (Kisvilma – Az utolsó napló) | |
|
| 2004 | Niepochowany (A temetetlen halott) | |
|
| 2009 | Ostatni raport na temat Anny (Utolsó jelentés Annáról) | |
|
| 2011 | Ármány és szerelem Anno 1951 (TV) | |
|
| 2017 | Zorza polarna (Aurora Borealis: Északi fény) | |
|
Przypisy edytuj
- ↑ Márta Mészáros: Nagrody. filmweb.pl. [dostęp 2024-03-22]. (pol.).
- ↑ Andrew James Horton: Ordinary Lives in Extraordinary Times – Márta Mészáros Interviewed. Senses of Cinema, październik 2002. [dostęp 2022-02-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-02-12)]. (ang.).
- ↑ Ryan Gilbey: ‘A woman wanting to make films was a joke’: Márta Mészáros, pioneering Hungarian director. „The Guardian”, 2021-07-13. [dostęp 2022-02-12]. (ang.).
- ↑ Márta Mészáros Relationships. FamousFix. [dostęp 2022-02-12]. (ang.).
- ↑ Miklós Jancsó Biography. Moviefit.me. [dostęp 2022-02-12]. (ang.).
- ↑ Barbara Hollender, Zofia Turowska: Zespół Tor. Anna M. Płażewska (red.). Warszawa: Prószyński i S-ka, 2000, s. 274. ISBN 83-7255-659-8.
- ↑ Paweł Kołakowski: Tworzyli nietypowy związek przez ponad 30 lat. Nagłe rozstanie opisała jako „nieeleganckie”. Plejada.pl. [dostęp 2022-02-12]. (pol.).
Bibliografia edytuj
- Lesław Czapliński „Dziennik dla mojego ojca i matki”, [w:] ODRA 4/1991
Linki zewnętrzne edytuj
- Márta Mészáros w bazie IMDb (ang.)
- Márta Mészáros w bazie filmpolski.pl
- Rozmowa z Mártą Mészáros w serwisie YouTube
- Márta Mészáros na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”