Mądziak malinowy (Mutinus ravenelii (Berk. & M.A. Curtis) E. Fisch) – gatunek grzybów z rodziny sromotnikowatych (Phallaceae)[1].

Mądziak malinowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

sromotnikowce

Rodzina

sromotnikowate

Rodzaj

mądziak

Gatunek

mądziak malinowy

Nazwa systematyczna
Mutinus ravenelii (Berk. & M.A. Curtis) E. Fisch
Syll. Fung. (Abellini) 7: 13 (1888)
Receptakle i jaja mądziaka malinowego
Muchówki zwabione zapachem masy zarodnikowej
Przekrój młodego owocnika (tzw. jaja)

Systematyka i nazewnictwo

edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Mutinus, Phallaceae, Phallales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1853 r. Miles Joseph Berkeley i William Curtis nadając mu nazwę Corynites ravenelii. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1888 r. E. Fisch., przenosząc go do rodzaju Mutinus[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Corynites ravenelii Berk. & M.A. Curtis 1853
  • Dictyophora ravenelii (Berk. & M.A. Curtis) Burt 1896
  • Ithyphallus ravenelii (Berk. & M.A. Curtis) E. Fisch. 1886

Nazwę polską nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako mądziak szkarłatny[3].

Morfologia

edytuj
Owocnik

Początkowo ma postać jaja o rozmiarach 2–1,5 cm, okrytego białym i gładkim perydium. Rozwijający się owocnik przebija górną część perydium i rośnie w górę tworząc walcowaty receptakl. Czasami część rozerwanego perydium pozostaje na wierzchołku receptakla, tworząc niby czapeczkę. Wysokość receptakla 6–7 cm, wyjątkowo do 10 cm, grubość 1 cm. Ma kształt walcowaty, podstawę nieco zwężoną, a wierzchołek zaostrzony. Wewnątrz receptakl jest pusty, czasami na szczycie znajduje się otworek. Dolna, bezpłodna część receptakla jest biaława z malinowym odcieniem, czasami całkiem biała. Górna, płodna część jest silnie malinowa i pokryta oliwkowozieloną, śluzowatą masą zarodnikową, która wytwarza silny i bardzo nieprzyjemny zapach podobny do zapachu fekaliów lub psującego się mięsa[4]. Zapachem tym zwabia owady padlinożerne, które siadają na owocniku, a do ich odnóży przyklejają się zarodniki, za pośrednictwem owadów roznoszone często na spore odległości. Zaobserwowano też, że owocniki tego grzyba są chętnie i bez szkody dla ich zdrowia zjadane przez psy[5].

Zarodniki

Gładkie i elipsoidalne o rozmiarach 4–6 × 1–3 μm[4].

Występowanie i siedlisko

edytuj

Gatunek synantropijny pochodzący z Ameryki Północnej. Zwiększa zasięg występowania. W Europie znaleziony po raz pierwszy w Niemczech w 1943 roku[6]. Obecnie w Europie jest szeroko rozprzestrzeniony, pojawił się również na Nowej Zelandii[7]. Spotykany jest również w Polsce[3].

W Polsce po raz pierwszy mądziaka malinowego zaobserwowano w Krakowie w 1965 r. Występował tutaj w miejscach wilgotnych, na próchnicznej glebie. Na naturalnych siedliskach obserwowano go po raz pierwszy w 1987 r. w Kampinoskim Parku Narodowym. Był gatunkiem rzadkim, umieszczono go więc na liście grzybów podlegających ścisłej ochronie. Jednak po stwierdzeniu, że jest w Polsce gatunkiem obcym, w 2004 r. został z tej listy usunięty[5].

Saprotrof[8]. Owocniki wytwarza od czerwca do listopada. Rośnie na ziemi w parkach i ogrodach, w szkółkach leśnych, rzadko w lasach i zaroślach (szczególnie pod wierzbami)[3]. Często występuje w miastach, obok wysypisk śmieci i w zanieczyszczonych zaroślach, czasami także w parkach[9]. Preferuje stanowiska zasobne w warstwę próchniczną[10].

Przypisy

edytuj
  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2014-09-09]. (ang.).
  2. Species Fungorum. [dostęp 2013-11-12]. (ang.).
  3. a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b Wanda Rudnicka: Flora polska. Grzyby (Mycota). Tom XIII. Kraków: PAN, 1991.
  5. a b Adam Malinowski. Mądziak malinowy – grzyb z Nowego Świata. [dostęp 2014-09-09].
  6. Mądziak malinowy grzyby.pl
  7. Discover Life Maps. [dostęp 2014-09-01].
  8. Mutinus elegans/caninus/ravenelii (MushroomExpert.Com) [online], www.mushroomexpert.com [dostęp 2020-06-05].
  9. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  10. Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2020-06-05].