Małżoraczki (Ostracoda) – gromada drobnych skorupiaków (Crustacea) o długości ciała 0,5-5 mm[2]. Największy żyjący obecnie małżoraczek, Gigantocypris agassizi, osiąga 2,3 cm długości[3].

Małżoraczki
Ostracoda[1]
Latreille, 1802
Ilustracja
Euphilomedes climax
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

skorupiaki

Gromada

małżoraczki

Anatomia edytuj

Segmentacja ciała zupełnie zatarta. Okryte całkowicie dwuklapkowym pancerzem przesyconym solami wapnia, przypominającym nieco muszlę małża. Połówki pancerza połączone po stronie grzbietowej więzadłem i zamykane przy pomocy mięśnia zwieracza. Pancerz często pokryty inkrustacjami mającymi znaczenie przy identyfikacji gatunków. Posiadają 6-7 par odnóży (włączając odnóża głowowe), w tym 2 pary czułków, 1 para żuwaczek, 1-2 pary szczęk, 2 pary odnóży tułowiowych krocznych. Ciało zakończone widełkami (furca). Brak narządów oddechowychwymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią ciała (włączając pancerz). Układ nerwowy skondensowany i uproszczony. Oczy złożone lub brak. Oczy naupliusowe (larwalne-proste) również u postaci dorosłych. Rozdzielnopłciowe, ale przeważnie partenogenetyczne. Jajorodne. Larwa – pływik. 5-9 stadiów larwalnych[3].

Ekologia edytuj

Małżoraczki odżywiają się detrytusem, szczątkami roślinnymi i zwierzęcymi, glonami (np. okrzemkami). Często filtrujące, niektóre drapieżne[3]. Stanowią składnik pożywienia ryb[2].

Żyją w wodach słodkich i słonych (morza, oceany). Nieliczne lądowe. Większość przydennych, aż do głębokości 400 m. Również na roślinach i na powierzchni ciała innych zwierząt (np. skorupiaków i ryb). Gatunki lądowe żyją w tropikach (np. w lasach południowej Afryki, w wilgotnej ściółce - Mesocypris terrestris). Znane od ordowiku, liczne gatunki kopalne – często ważne skamieniałości przewodnie[3].

U Vargula hilgendorfii występuje niebieska bioluminescencja. W ciele każdego z osobników zawiera się około 1 µg lucyferyn oraz enzymu lucyferazy, katalizującej utlenianie lucyferyn, czego efektem jest luminescencja[4].

Systematyka edytuj

Znanych jest około 2000 gatunków[3][2]. Gromada małżoraczków dzieli się na następujące podrzędy i rzędy (bez uwzględnienia form kopalnych)[5]:

Oraz 5 rodzajów o statusie incertae sedis: Ponticocytheres, Ruggieria, Tandonella, Typhloeucytherura oraz Yassinicythere.

Badania małżoraczków edytuj

Nauka o małżoraczkach nazywana jest ostrakodologią[8]. W Polsce badaniami ostrakodologicznymi zajmowali się między innymi Franciszek Adamczak, Janusz Błaszyk, Tadeusz Sywula[9] i Janina Szczechura.

Przypisy edytuj

  1. Ostracoda, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. a b c paca zbiorowa: Encyklopedia Powszechna PWN. T. 3. M-R. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 15.
  3. a b c d e Grabda E. (red.): Zoologia – Bezkręgowce. Warszawa: PWN, 1989.
  4. The Ostracod Cypridina (Vargula) and other Luminous Crustaceans. W: Osamu Shimomura: Bioluminescence: Chemical Principles and Methods. World Scientific, 2012. ISBN 978-981-4366-08-3.
  5. Ostracoda. WoRMS taxon details. World Register of Marine Species. [dostęp 2014-04-12].
  6. Shane T. Ahyong i inni, Subphylum Crustacea Brünnich, 1772, [w:] Z.-Q. Zhang (red.), Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, „Zootaxa”, 3148, grudzień 2011, s. 165–191.
  7. Wojciech Jurasz: Gromada: małżóraczki — Ostracoda. W: Zoologia: Stawonogi. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. T. 2, cz. 1.. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011. ISBN 978-83-01-16568-0.
  8. Renate Matzke-Karasz, Koen Martens, Michael Schudack (red.), Ostracodology — Linking Bio- and Geosciences, „SpringerLink”, 2007, DOI10.1007/978-1-4020-6418-0 [dostęp 2024-01-17] (ang.).
  9. Tadeusz Sywula, Fauna słodkowodna Polski, zeszyt 24. Małżoraczki (Ostracoda), Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1974, s. 315 (pol.).