Małpy szerokonose

	Małpy szerokonose
	Małpy szerokonose
	Platyrrhini
	É.Geoffroy, 1812
	; Ateles hybridus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
	Rodziny
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Małpy szerokonose^[1], małpy Nowego Świata (Platyrrhini) – parvordo niewielkich, nadrzewnych ssaków naczelnych z infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes) o płaskim i szerokim nosie, klasyfikowane w czterech rodzinach małp Nowego Świata.

Małpy szerokonose wywodzą się z tego samego pnia co wąskonose małpy Starego Świata i człekokształtne – wraz z nimi obejmowane są nazwą małp właściwych (Simiiformes), ale ich ewolucja przebiegała odmiennie w wyniku wędrówki kontynentów. Linia rozwojowa Platyrrhini oddzieliła się od wąskonosych ok. 40 mln lat temu. Szerokonose zamieszkują wyłącznie tropikalne obszary Ameryki Południowej i Amerykę Środkową.

CharakterystykaEdytuj

Małpy szerokonose mają płaski nos, dużą przegrodę nosową i bocznie umiejscowione nozdrza. Większość gatunków ma długi ogon, zwykle mocny i chwytny. U niektórych występują worki krtaniowe pełniące funkcję rezonatorów. Poza szerokim nosem od małp wąskonosych różnią się uzębieniem i słabiej rozwiniętym mózgiem. U samic małp szerokonosych występuje uproszczona forma menstruacji.

Prowadzą nadrzewny tryb życia. Małpy te żywią się owocami, pajęczakami oraz owadami.

SystematykaEdytuj

We wcześniejszych klasyfikacjach fenetycznych z drugiej połowy XX w. małpy szerokonose zaliczane były wraz z wąskonosymi do Anthropoidea. Szerokonose dzielone były na rodziny płaksowatych i pazurkowców. W wyniku badań genetycznych przeprowadzono rewizję systematyki ssaków naczelnych i obecnie małpy szerokonose klasyfikowane są w pięciu rodzinach^[2]:

Callitrichidae – pazurkowcowate
Cebidae – płaksowate
Aotidae – ponocnicowate
Pitheciidae – sakowate
Atelidae – czepiakowate

Klad^[3]:

Platyrrhini

Cebidae

Callithricidae

	Callithrix

	Cebuella

	Leontopithecus

	Saguinus

Callimico

Cebinae

	Cebus

	Saimiri

Atelidae

Atelinae

Alouatta

	Ateles

	Brachyteles

	Lagothrix

Pitheciinae

	Cacajao

	Chiropotes

	Pithecia

	Aotus

	Callicebus

PrzypisyEdytuj

↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
↑ R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262, 348,414, 432, 484. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)
↑ Małpy Starego i Nowego Świata. [dostęp 29 czerwca 2009].

BibliografiaEdytuj

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.

[Cichocki&inni-1] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 36. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)

[hmw3-2] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262, 348,414, 432, 484. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.)

[3] Małpy Starego i Nowego Świata. [dostęp 29 czerwca 2009].

[1]

[2]

[3]