Magdalena Środa

polska filozofka, etyczka, działaczka państwowa

Magdalena Środa z domu Ciupak (ur. 7 stycznia 1957 w Warszawie) – polska filozofka specjalizująca się w etyce, publicystka, profesor nauk humanistycznych, Profesor uczelni na Uniwersytecie Warszawskim, feministka[1], w latach 2004–2005 pełnomocniczka rządu do spraw równego statusu kobiet i mężczyzn. Zajmuje się historią idei etycznych, etyką stosowaną, filozofią polityczną i feministyczną oraz problematyką kobiecą.

Magdalena Środa
Ilustracja
Magdalena Środa (2014)
Data i miejsce urodzenia

7 stycznia 1957
Warszawa

profesor nauk humanistycznych
Specjalność: historia idei etycznych, etyka stosowana, filozofia polityczna i feministyczna
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1990 – nauki humanistyczne
Uniwersytet Warszawski

Habilitacja

2004 – nauki humanistyczne
Uniwersytet Warszawski

Profesor uczelni
Uczelnia

Zakład Etyki Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego

Pełnomocniczka Rządu do spraw Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn
Okres spraw.

16 sierpnia 2004–4 listopada 2005

Poprzednik

Izabela Jaruga-Nowacka

Następca

Elżbieta Radziszewska

Galeria
Od lewej: Magdalena Środa, Joanna Gellner, Mateusz Boczar, VII Festiwal Góry Literatury, Guzowata, 2021.
Od lewej: Ludwika Włodek, Magdalena Środa, Marta Bogdańska, Anita Jarzyna, VII Festiwal Góry Literatury, Włodowice, 2021
Magdalena Piekarska, Magdalena Środa, VI Festiwal Góry Literatury, Włodowice, 2020

Działalność naukowa

edytuj

Ukończyła Liceum im. S. Batorego[2]. Studia magisterskie (1976–1981) i doktoranckie (1981–1982) odbyła w Instytucie Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 1982–1991 pracowała jako asystentka, następnie zaś jako adiunkt w Zakładzie Etyki Instytutu Filozofii UW. Obecnie pracuje na stanowisku profesor nadzwyczajnej[3].

Stopień naukowy doktora uzyskała w 1990 na podstawie pracy pt. Godność – ujęcie historyczne i normatywne idei (promotor: prof. dr hab. Henryk Jankowski). W 2004 otrzymała stopień doktor habilitowanej na podstawie dorobku naukowego oraz książki Indywidualizm i jego krytycy. Współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci. W 2024 uzyskała tytuł profesora nauk humanistycznych w dyscyplinie filozofia[4].

Od 1993 jest redaktorką kwartalnika „Przegląd Filozoficzny”, od 1994 sekretarz redakcji rocznika „Etyka”; jest członkinią rady półrocznika „Societas/Communitas”. Była członkinią Europejskiego Centrum Monitoringu Rasizmu i Ksenofobii w Wiedniu. Jest członkinią Europejskiego Instytutu Równości Gender w Wilnie. Jest również założycielką i kierowniczką Podyplomowych Studiów Etyki i Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, członkinią Komitetu Etyki Polskiej Akademii Nauk[5] oraz Rady Instytutu Spraw Publicznych. Została uhonorowana tytułem Europejczyk Roku 2010 miesięcznika „Monitor Unii Europejskiej” w kategorii uczony[6].

Działalność społeczno-polityczna

edytuj

W 2004 premier Marek Belka powołał Magdalenę Środę na urząd Pełnomocnika Rządu ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn, została odwołana z urzędu przez premiera Kazimierza Marcinkiewicza w 2005; zadania pełnomocnika zostały przekazane do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej.

W 2005 Fundacja Ekumeniczna „Tolerancja” przyznała jej tytuł Zasłużona dla tolerancji.

Kandydowała do Parlamentu Europejskiego w 2009 z listy Porozumienia dla Przyszłości (z rekomendacją Zielonych 2004) w okręgu łódzkim[7][8]. Oddano na nią 10 798 głosów (2,25% wszystkich głosów oddanych w tym okręgu)[9]. Komitet PdP-CentroLewica nie przekroczył progu wyborczego.

Wyróżniona tytułem Polki Roku 2009 w plebiscycie tygodnika „Wysokie Obcasy” (dodatku do „Gazety Wyborczej”)[10]. W 2010 roku została laureatką Kowadła przyznawanego przez stowarzyszenie „Kuźnica”[11]. Jest stałą felietonistkąGazety Wyborczej”, tygodnika „Wprost”, internetowego wydania „Radio TOK FM” oraz portalu Koduj24.pl[12]. Jest członkinią Rady Programowej Kongresu Kobiet i organizatorką I, II i III Kongresu. Sprawuje także funkcję Minister Edukacji, Nauki i Sportu w Gabinecie Cieni Kongresu Kobiet. W 2012 dołączyła do think-tanku Ruchu Palikota[13]. W maju 2015 r. tuż po I turze wyborów prezydenckich wraz z Janem Hartmanem, Kazimierzem Kikiem i Genowefą Grabowską zainicjowała powstanie lewicowego ruchu bądź też partii politycznej Wolność i Równość[14][15].

W latach 2021–2022 była stałą felietonistką internetowej rozgłośni Halo.Radio[16].

Kontrowersje

edytuj

Minister Środa wzbudziła kontrowersje, kiedy 8 grudnia 2004 Agencja Reutera podała wiadomość o jej wypowiedzi na konferencji w Sztokholmie dotyczącej „zabójstw honorowych”. Środa powiedzieć miała[17][18], że:

Katolicka, w przeważającej mierze, Polska, choć wolna od „honorowych zabójstw”, ma problemy ze zjawiskiem stosowania przemocy wobec kobiet, mające źródło w silnym wpływie Kościoła katolickiego na życie publiczne. [...] Katolicyzm nie wspiera bezpośrednio, ale też nie sprzeciwia się przemocy wobec kobiet. Istnieją jednak pośrednie związki, poprzez kulturę, która jest silnie oparta na religii.

Po tym wystąpieniu premier Marek Belka zamierzał zmienić status Magdaleny Środy z pełnomocnika (w randze ministra) na podsekretarza stanu w Ministerstwie Polityki Społecznej[19]. Magdalena Środa oceniła ten pomysł jako „cios w urząd i prawa kobiet”[20] i zagroziła dymisją[21]; premier ustąpił[22].

Życie osobiste

edytuj

Jest córką socjologa Edwarda Ciupaka, profesora zwyczajnego UW.

Jej mężem jest Krzysztof Środa – tłumacz i pisarz. Ma jedną córkę.

Deklaruje się jako ateistka[23][24].

Wybrane publikacje

edytuj

Książki

edytuj
  • Idea godności w kulturze i etyce. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, 1993. ISBN 83-85284-15-X.
  • O wartościach, normach i problemach moralnych: wybór tekstów z etyki polskiej dla nauczycieli i uczniów szkół średnich. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994. ISBN 83-01-11285-9.
  • Idee etyczne starożytności i średniowiecza: podręcznik do etyki dla I klasy szkoły średniej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1994. ISBN 83-02-05498-4.
  • Idee etyczne czasów nowożytnych i współczesności: podręcznik do etyki dla II klasy szkoły średniej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1998. ISBN 83-02-07039-4.
  • Indywidualizm i jego krytycy: współczesne spory między liberałami, komunitarianami i feministkami na temat podmiotu, wspólnoty i płci. Warszawa: Fundacja „Aletheia”, 2003. ISBN 83-89372-07-X.
  • Kobiety i władza. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B., 2009. ISBN 978-83-7414-557-2.
  • Mała książka o tolerancji. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2010. ISBN 978-83-7554-234-9.
  • Ta straszna Środa?. Warszawa: Wydawnictwo „Czerwone i Czarne”, 2011. ISBN 978-83-7700-020-5
  • Przeciw karze śmierci. Warszawa: Grupa „Horyzont – przeciw karze śmierci” przy Stowarzyszeniu Młodych Dziennikarzy „Polis” i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, 2011. ISBN 978-83-62245-11-6
  • Etyka dla myślących: podręcznik dla szkół ponadgimnazjalnych. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2011. ISBN 978-83-7554-245-5
  • Obcy, inny, wykluczony. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo, Obraz, Terytoria, 2020. ISBN 978-83-745-3669-1

Adaptacje książkowe

edytuj
  • Sassa Burgeren, Mała książeczka o demokracji, wyd. Santorski i Ska, Warszawa 2007
  • Sassa Burgeren, Mała książeczka o feminizmie, wyd. Santorski i Ska, Warszawa 2007

Broszury

edytuj
  • Etyka funkcjonariusza Służby Celnej. Przewodnik praktyczny, Warszawa 2001 (polska, angielska, rosyjska wersja językowa)
  • Etyka dla nauczycieli, Warszawa 2009

Przypisy

edytuj
  1. Praca zbiorowa, Niezbędnik ateisty Wydawnictwo Czarna Owca Warszawa 2010, s.5.
  2. Aleksandra Świstow, Ten straszny feminizm? Refleksje o książce „Ta straszna Środa?” [online], Wysokie Obcasy, 9 listopada 2012 [dostęp 2012-12-18] [zarchiwizowane z adresu 2013-01-26].
  3. Zakład Etyki Wydziału Filozofii UW
  4. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 września 2024 r. nr 115.9.2024 w sprawie nadania tytułu profesora (M.P. z 2024 r. poz. 957)
  5. Skład / Members [online], Komitet Etyki w Nauce PAN [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  6. Monitor Unii Europejskiej (dostęp 19 października 2011)
  7. Prof. Środa kandyduje do europarlamentu, portal gazeta.pl z 18 marca 2009
  8. Magdalena Środa [online], Kandydaci 2009 [zarchiwizowane z adresu 2009-05-27].
  9. Serwis PKW – Wybory 2009
  10. Polka roku 2009
  11. Kowadło dla prof. Magdaleny Środy – relacja [online], Stowarzyszenie Kuźnica, 15 grudnia 2010 [dostęp 2011-10-19] [zarchiwizowane z adresu 2012-08-04].
  12. Ruszył serwis informacyjny koduj24.pl. kodmalopolska.pl. [dostęp 2020-07-24]. (pol.).
  13. Kutz i Środa w radzie programowej think tanku RP [online], Dziennik Zachodni, 14 czerwca 2012 [zarchiwizowane z adresu 2013-12-03].
  14. Ruch Wolność i Równość zainaugurował działalność, wezwał do porozumienia na lewicy [online], Onet.pl, 15 maja 2015 [dostęp 2016-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-18] (pol.).
  15. Wolność i Równość, czyli lewica zwiera szyki. Powstanie nowa partia? [online], Blasting News, 11 maja 2015 [dostęp 2016-03-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-20] (pol.).
  16. Chutnik, Gugała, Szczerek, Środa felietonistami Halo.Radia [online], Press.pl [dostęp 2021-02-02] (pol.).
  17. Artykuł na portalu 'Kobiety Kobietom'
  18. Katolicyzm źródłem przemocy wobec kobiet. Czy to słowa minister Środy? [online], Gazeta.pl, 9 grudnia 2004 [zarchiwizowane z adresu 2012-07-19].
  19. Protest przeciwko degradacji urzędu pełnomocniczki [online], Krytyka Polityczna, 15 grudnia 2004 [dostęp 2010-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2012-01-15].
  20. Obniżenie rangi pełnomocnika [online], Racjonalista, 16 grudnia 2004 [dostęp 2010-02-21] [zarchiwizowane z adresu 2005-01-18].
  21. Dominik Uhlig: Środa grozi dymisją. 2004-12-17. [dostęp 2010-02-21].
  22. Ministra Radziszewska prezentem na dzień kobiet – Życie Warszawy. 2008-03-07. [dostęp 2010-02-21].
  23. Magdalena Środa: Nas, prawdziwych ateistów, jest jakby coraz mniej. natemat.pl. [dostęp 2015-10-18].
  24. Bóg jest dla mnie mało interesujący. Z Magdaleną Środą rozmawia Sebastian Duda [online], Laboratorium „Więzi” [dostęp 2015-10-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-10-16].

Linki zewnętrzne

edytuj