Manufaktura porcelany w Korcu
Manufaktura porcelany w Korcu – wytwórnia porcelany założona w roku 1783 przez Józefa Klemensa Czartoryskiego w Korcu (obecnie w obwodzie rówieńskim na Ukrainie)[1].
 Naczynie owalne z Korca, koniec XVIII wieku, Muzeum Narodowe w Sztokholmie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba | |
| Data założenia |
1783 |
| Data likwidacji |
1832 |
Była to pierwsza w Polsce wytwórnia tego rodzaju. W roku 1784 sprowadzony z Warszawy Franciszek Mezer rozpoczął produkcję fajansu. Czartoryski w 1789 roku wybudował duży gmach manufaktury. W prawym skrzydle znajdowało się mieszkanie dyrektora i laboratorium, w lewym magazyn wyrobów. Środek na dole zajmowały pracownie, na górze sale malarni. Z tyłu duży dziedziniec z zabudowaniami fabrycznymi[2][3]. Dzięki odkryciu w pobliskiej wsi Dąbrówka złoża glinki kaolinowej rozpoczęto próby produkcji porcelany. Potrzebny jako domieszka do masy porcelanowej krzemień sprowadzano z Krzemieńca, a kredę z Jampola[4].
W roku 1790 przedstawiono pierwsze wyroby królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, który nagrodził Franciszka Mezera pierścieniem z monogramem królewskim. Uznając zasługi F. Mezera w tworzeniu nowej gałęzi przemysłu, Sejm Wielki w 1790 roku nadał mu indygenat szlachectwa polskiego[4][2].
Manufaktura korecka konkurowała z wyrobami słynnych manufaktur w Miśni i Sèvres. Początkowo naśladowano wyroby tych manufaktur, później modelarze koreccy stworzyli własne wzory figurek i zastaw stołowych. W dekoracjach malarskich przeważały wzory kwiatowe, między innymi róże barwy fiołkoworóżowej[5] lecz zdarzały się też motywy krajobrazowe, m.in. panoramiczne widoki budynków manufaktury[6]. Wiadomo o dwóch takich egzemplarzach wyprodukowanych w Korcu ok. 1792 lub 1793 roku, dla króla Stanisława i jego brata, prymasa Michała Poniatowskiego[4].
Malarz-miniaturzysta Kazimierz Sobiński, który kierował działem dekoracji malarskich, stworzył 12-osobowy serwis kawowy dla cesarzowej Katarzyny II zamówiony przez gubernatora Tutułmina[2]. W Korcu dekoratorami byli również Grzegorz Chomicki, Antoni Gajewski i Blum[4].
Zajęcie Wołynia przez wojska rosyjskie w roku 1793 spowodowało odcięcie manufaktury koreckiej od rynków zbytu na terenie Polski. Franciszek Mezer przekazał kierownictwo zakładu bratu Michałowi. Pożar, który strawił wszystkie budynki zakładu w roku 1796, przerwał jej działalność. Manufaktura wznowiła produkcję w roku 1800. Po kilku latach zakład odbudowano, składał się on z trzech budynków - dwóch murowanych i jednego drewnianego[4]. W roku 1804 zakład opuścił Michał Mezer, przenosząc się wraz z grupą fachowców do nowej manufaktury w Baranówce.
Po odejściu Mezera kierownictwo objął Charles Louis Meraud, który sprowadził kilku fachowców z manufaktury w Sèvres. Wskutek modernizacji i związanych z tym inwestycji, manufaktura okresowo przestała przynosić dochód, co doprowadziło do odejścia Merauda w roku 1807. Według Koweckiej, Meraud zarządzał fabryką rozrzutnie i niesprawnie, a okres jego rządów źle zapisał się w kronikach zakładu[4]. Zastąpił go Francuz Petion, który pozostał na stanowisku do roku 1828. Pod jego kierownictwem rozpoczęto produkcję porcelany najwyższej jakości, szczególnie pod względem dekoracji malarskich. W 1807 roku produkcję fajansu przeniesiono do Horodnicy, a Petion także tam pełnił funkcję dyrektora[4].
W 1810 roku zmarł Książę Czartoryski, manufaktura wskutek skomplikowanych spraw spadkowych (Czartoryski miał pięć córek, które już były zamężne) przez wiele lat borykała się z wieloma trudnościami, ale dalej działała[4].
W latach późniejszych nastąpił upadek zakładu, który zamknięto na czas powstania listopadowego, a w roku 1832 przeprowadzono jego likwidację.
Przypisy
edytuj- ↑ Anna Szkurłat, Manufaktura porcelany i fajansu w Korcu, Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 2011, ISBN 978-83-7022-188-1, OCLC 803976006.
- ↑ a b c Gloger t. IV 1985 ↓, s. 96-98.
- ↑ Kowecka i in. 1998 ↓, s. 70-82.
- ↑ a b c d e f g h Kowecka i in. 1998 ↓, s. 14-40.
- ↑ Katarzyna Zwolińska, Zasław Malicki: Mały słownik terminów plastycznych Warszawa : Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1974
- ↑ Stanisław Ryszard: Porcelana używana w Polsce Kraków : Wydawnictwo Polskiego Instytutu Sztuk Pięknych, 1927, 1932
Bibliografia
edytuj- Wazka typu „kantharos” (kolekcja porcelany). Muzeum w Tarnowie
- Leon Chrościcki: Porcelana - znaki wytwórni europejskich : Warszawa : Wydawnictwa Artystyczno-Graficzne, 1974
- Marian Swinarski: Znaki porcelany europejskiej i polskiej ceramiki : Poznań : Poznańska Spółka Wydawnicza, 1949
- Elżbieta Kowecka, Maria Łoś, Jerzy Łoś, Leon Winogradow: Polska porcelana. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998. ISBN 83-04-00642-1.
- Zygmunt Gloger: Encyklopedia staropolska ilustrowana. Wiedza Powszechna, 1985. ISBN 83-214-0411-1.