Marcin Wielgosz
Marcin Marian Wielgosz, ps. „Wesołowski”[1] (ur. 25 października 1894 w Szelejewie, zm. 2 sierpnia 1976 w Wieluniu) – polski działacz niepodległościowy, narodowy i samorządowy, kupiec, sierżant Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Marcin Marian Wielgosz |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 października 1894 |
| Data i miejsce śmierci |
2 sierpnia 1976 |
| Zawód, zajęcie |
kupiec |
| Partia | |
.jpg)
| |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys edytuj
Urodził się 25 października 1894 w Szelejewie, w ówczesnym powiecie jarocińskim Prowincji Poznańskiej, w rodzinie Macieja i Franciszki z Dolatów[2][3]. Od 18 kwietnia 1901 do marca 1909 uczęszczał do szkoły powszechnej w rodzinnej wsi. W 1911 ukończył cztery klasy w gimnazjum w Berlinie[4]. Następnie pracował w administracji majątków ziemskich księcia Schönburga von Waldenburga[4].
W 1914 został wcielony do armii niemieckiej i przydzielony do 6 pułku grenadierów w Poznaniu[4]. Walczył na froncie wschodnim. 8 marca 1915 pod Spałą został ranny w rękę[5][6]. Po opuszczeniu szpitala przydzielono go do niemieckiej administracji okupacyjnej w Kownie, w charakterze tłumacza[4]. Awansował na sierżanta[4]. W 1917 został wysłany na front zachodni, gdzie zdezerterował we Francji[4]. 9 czerwca 1918 wstąpił do Armii gen. Hallera i został przydzielony do 1 pułku strzelców polskich[7]. W maju 1920 zdemobilizowany, już w lipcu tego roku jako ochotnik wstąpił do 27 pułku piechoty i został wyznaczony na stanowisko sierżanta-szefa 11. kompanii[4]. Wyróżnił się 21 sierpnia 1920 w walkach z bolszewikami nad Bugiem[8]. W grudniu 1920 został zwolniony ze służby[4].
Po zwolnieniu z wojska zamieszkał w Wieluniu przy ul. Krakowskie Przedmieście 32 i został zatrudniony w starostwie powiatowym[9]. W lutym i marcu 1921 był urzędnikiem upoważnionym do rekwizycji zaległego kontyngentu zbożowego w gminie Mierzyce i Mokrsko[10]. Od 1 września do 1 grudnia tego roku był zatrudniony w buchalterii Centrali Zakupów i Sprzedaży przy Sejmiku Powiatowym Wieluńskim, w charakterze pracownika biurowego[11]. W 1922 otrzymał zezwolenie na handel detaliczny wódek i win, i otworzył sklep[12]. W 1928 z ramienia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” został członkiem zarządu Wieluńskiego Klubu Sportowego[13]. Był kierownikiem powiatowym Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski, a po rozwiązaniu OWP prezesem wieluńskiego Związku Młodych Narodowców[14]. Z wywiadu przeprowadzonego we wrześniu 1934 przez komendanta miejscowego Posterunku Policji Państwowej, starszego przodownika Stefana Rutkowskiego, dla Biura Kapituły Orderu „Virtuti Militari” wynika, że Marcin Wielgosz był „podejrzany i inwigilowany (...) jako działacz antyrządowy” oraz osoba, która „do władz państwowych i urzędów odnosi się agresywnie”[15]. W tym samym roku został skazany przez Sąd Okręgowy w Kaliszu na karę jednego miesiąca aresztu za nawoływanie do wystąpień antyżydowskich i wspomnianą „karę odcierpiał”[16]. Ponadto Sąd Grodzki w Wieluniu skazał go na karę dziesięciu dni aresztu za „wypowiedzenie się z lekceważeniem o władzy państwowej na zebraniu”[15]. Ostatecznie w 1934 cofnięto mu koncesję skarbową na handel detaliczny wódek i win[17]. Pracował jako pomocnik handlowy w składzie wódek. Był dwukrotnie wybierany do Rady Miejskiej w Wieluniu[3][18].
2 kwietnia 1938 Sąd Okręgowy w Kaliszu zatwierdził wyrok Sądu Grodzkiego w Wieluniu z 4 grudnia 1937 skazujący Marcina Wielgosza na karę trzech miesięcy aresztu i 10 zł grzywny z zamianą w razie nieściągalności na dwa dni aresztu za to, że w miesiącu lipcu 1937 w Wieluniu, nie mając przepisanego zezwolenia i trudniąc się zawodowo pisaniem podań do władz sądowych na zamówienie, napisał podanie do Sądu Grodzkiego w Wieluniu Stefanowi Podgórskiemu i Janowi Smolnikowi, to jest o przestępstwo z art. 9 ustawy z dnia 28 marca 1933 o biurach pisania podań oraz o zakazie udzielania porad prawnych i prowadzenia cudzych spraw[19][20]. W styczniu 1939 odbywał zasądzoną karę w więzieniu w Wieluniu[21].
Po II wojnie światowej pracował m.in. na stanowisku inspektora surowcowego w Cukrowni „Wieluń”[3]. Zmarł 2 sierpnia 1976 w Wieluniu[3] i został pochowany na tamtejszym cmentarzu parafialnym przy ul. Augustiańskiej 8a (sektor 2, rząd 1, grób 19)[22].
Pierwszą żoną Marcina Wielgosza była Maria Pawłowska[3]. W 1938 pozostawał z nią w separacji, a żył w konkubinacie z Heleną Robakowską, z którą miał córki: Janinę (ur. 1922) i Bolesławę (ur. 1925)[23]. Później urodziło mu się jeszcze troje dzieci, w tym córka Bożena[3].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 1265 – 28 lutego 1921[3][24][25][26]
- Medal Niepodległości – 5 sierpnia 1937 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[1][27][28][29]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[30]
- Miecze Hallerowskie[30]
Przypisy edytuj
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-02]..
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1, 4, 16.
- ↑ a b c d e f g Książek 2008 ↓, s. 109.
- ↑ a b c d e f g h Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2, 4.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 5.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 6.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 9, 10, 19.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 9, 10.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 8.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 14.
- ↑ Książek 2002 ↓, s. 99.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 19, 37.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 19.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 19, 24.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 13.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 38.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 25.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 31, poz. 269.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 42.
- ↑ śp. Marcin Wielgosz. Parafia Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Wieluniu. [dostęp 2023-04-02]., tu podano, że zmarł 3 sierpnia 1978.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 37.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 19 marca 1921, s. 480.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-02]..
- ↑ Nowicki 1929 ↓, s. 27.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 178, poz. 294.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-02]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-02]..
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
Bibliografia edytuj
- Wielgosz Marian (Marcin Marian). [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.48-3932 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-04-03].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Jan Książek. Wkład mieszkańców ziemi wieluńskiej w powstanie i rozwój 27 Pułku Piechoty w Częstochowie. „Rocznik Wieluński”. 8, 2008. Wieluń: Wieluńskie Towarzystwo Naukowe.
- Jan Książek. Związek Strzelecki w powiecie wieluńskim w latach 1921–1939. „Rocznik Wieluński”. 2, 2002. Wieluń: Wieluńskie Towarzystwo Naukowe.
- Teofil Nowicki: Zarys historji wojennej 27-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.