Marcin Zborowski
Marcin Zborowski herbu Jastrzębiec (ur. 1492[1], zm. 25 lutego 1565 roku[2]) – cześnik koronny w latach 1527–1542, kasztelan krakowski w latach 1562–1565, wojewoda poznański w latach 1558–1562, wojewoda kaliski w 1550 roku, kasztelan kaliski w 1543 roku, starosta będziński od 1551 roku[3], starosta odolanowski, szydłowski w latach 1531–1546, tłumacki od 1565 roku[4], starosta stobnicki w 1563 roku[2], starosta tłumacki w 1564 roku[5], dworzanin królewski.
| |
 Jastrzębiec | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec |
Andrzej, kasztelan żarnowski |
| Matka |
Elżbieta z Szydłowieckich h. Odrowąż |
| Żona |
Anna Konarska, córka Stanisława i Zofii z Lanckorońskich |
| Dzieci |
szesnaścioro |
Życiorys edytuj
Brat Piotra Zborowskiego, kasztelana małogoskiego. Był kalwinistą.
Wziął udział w wojnie litewsko-moskiewskiej, gdzie odznaczył się w bitwie pod Orszą. Poseł województwa krakowskiego na sejm krakowski 1523 roku, sejm piotrkowski 1534/1535 roku i sejm piotrkowski 1535 roku, sejm piotrkowski 1536/1537 roku, sejm piotrkowski 1538 roku[6], sejm krakowski 1538/1539 roku, sejm 1540 roku[7]. W 1537 był jednym z przywódców „wojny kokoszej”. W 1540 roku podejrzewany był o organizację rzekomego zamachu stanu. Wszedł w konflikt w starostwie śniatyńskim ze starostą i kasztelanem krakowskim Andrzejem Tęczyńskim. Był zamieszany w plany ożenku bogatej Halszki Ostrogskiej z jednym ze swoich synów, na co nie wyraził zgody król Zygmunt II August. Następnie Zborowski doprowadził w 1554 roku do śmierci jej męża Dymitra Sanguszki w Jaromierzu, podczas jego ucieczki z Polski.
Kariera polityczna Marcina Zborowskiego rozpoczęła się od jego działalności w obozie egzekucji praw i dóbr, co oznaczało pozostawanie w opozycji wobec króla Zygmunta I Starego. Zwycięstwo tego stronnictwa sprawiło, że po latach zmiennego szczęścia Zborowski otrzymał w 1563 roku najwyższą godność świecką Korony, czyli kasztelanię krakowską.
Bartosz Paprocki napisał o nim: Ten to Marcin Zborowski był za mojej pamięci bardzo możny w skarby i w majętności, był pan skromny, nie przesadzał się na szaty, ani na żadne niepotrzebne zbytki [...] u królów był w wielkiej łasce, przez wiarę, pilność i stateczność w posługach swych (...) Wielkie szczęście jego i męstwo znaczne bardzo go zalecało królom, gdy przed nimi nie tylko nieprzyjacioły ich czasu potrzeby bijał, ale też czasu krotochwile zwierz wielki, wieprze, żubry, niedźwiedzie, pojedynkiem łowił. (...) Prawem się z żadnym sąsiadem nie obchodził, każdą krzywdę drogo zapłacił, a też prokuratory na rybnych stolech kijem bijał, o czem mi powiedał Kumelski, sławny prokurator[8].
Marcin Zborowski był ojcem siedmiu synów, z których sześciu przeszło do historii (w kolejności wiekowej):
- Marcin Zborowski,
- Piotr Zborowski – wojewoda krakowski,
- Jan Zborowski – kasztelan gnieźnieński,
- Andrzej Zborowski – marszałek nadworny króla Henryka Walezego,
- Krzysztof Zborowski – podczaszy koronny,
- Samuel Zborowski – magnat, najbardziej znany z rodu Zborowskich (pochowany w Oleśnicy[9]).
Był właścicielem m.in. Solca i zamku w Korzkwi. Przebudował zamek Jastrzębiec w okolicach Szydłowa. Założył miasteczko Jastrząb[potrzebny przypis].
Poprzez córkę Krystynę jego wnukiem był hetman Jan Karol Chodkiewicz.
Ocena edytuj
Władysław Konopczyński określił go jako warchoła-karmazyna[10], a Jerzy Besala uznał, że był to właściwie morderca[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9. Rozdział: "Samuel Zborowski", s.106
- ↑ a b Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 139.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie w Malopolsce 1565-1668, w: Społeczeństwo staropolskie, t. IV red. A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 120.
- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy". Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 274.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 240.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 89.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 59, 84, 85, 88, 89, 91, 94.
- ↑ B. Paprocki, Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 145–146
- ↑ Zbigniew Ossoliński: Pamiętniki. 1983.
- ↑ W. Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej, t. 1, Warszawa 1986, s. 100 i 137
- ↑ J. Besala, Stefan Batory, Warszawa 1992, s. 85.
Bibliografia edytuj
- Teresa Romańska-Faściszewska, Oleśnica. Wydawnictwo Alleluja, Kraków 2007, ISBN 978-83-89660-74-9