Maria Kotarba
Maria Kotarba (ur. 4 września 1907 w Obłazach Ryterskich, zm. 30 grudnia 1956 w Owczarach)[1] – kurierka polskiego ruchu oporu (dostarczała tajne wiadomości i zapasy lokalnym grupom partyzantów). Została aresztowana przez Gestapo. Jako więzień polityczny była przesłuchiwana i torturowana, po czym przetrzymywana w Tarnowie, skąd 6 stycznia 1943 roku przeniesiono ją do Oświęcimia; uznana za Sprawiedliwą Wśród Narodów Świata przez Jad Waszem 18 września 2005 roku za ryzykowanie życia na rzecz ratowania żydowskich więźniów w dwóch obozach koncentracyjnych[2][3].
 Maria Kotarba, 1943, zdjęcie obozowe | |
| Data i miejsce urodzenia |
4 września 1907 |
|---|---|
| Data śmierci |
30 grudnia 1956 |
| Miejsce spoczynku |
Owczary |
| Miejsce zamieszkania |
Gorlice |
| Narodowość |
polska |
| Odznaczenia | |
| |
Okres przedwojenny i Oświęcim edytuj
Podczas inwazji niemieckiej na Polskę we wrześniu 1939 Kotarba była świadkiem eksterminacji jej żydowskich sąsiadów niedaleko Gorlic, gdzie mieszkała. Poprzysięgła sobie wtedy nieść pomoc wszystkim Żydom, którym będzie w stanie[4]. Z początkiem 1943 została umieszczona w obozie w Oświęcimiu, nadano jej numer 27995 i po szeregu różnych przydziałów oddelegowano do Kommando Gartnerei, grupy zajmującej się pracami ogrodowymi. Pracowała w zagarniętych ogrodach wokół pobliskiej wsi Rajsko przy uprawie warzyw i innych pracach pomocniczych[3]. Przed końcem lata 1943 ruch oporu w obozie był już sformowany i włączył Marię Kotarbę w swoje szeregi. Jej reputacja jako uzdolnionego kuriera podążała za nią od Tarnowa. Dzięki temu została zaangażowana w przemyt jedzenia, lekarstw i wiadomości pomiędzy obozem a grupami oporu działającymi poza nim[3].
W obozie Kotarba poznała Lenę Mankowską[5] (z domu Bankier) deportowaną tam z żydowskiego getta w Białymstoku. Dzięki pomocy Kotarby i jej nieżydowskiemu wyglądowi, więźniowie pracujący przy rejestracji nowo przybyłych, wprowadzili ją do ewidencji jako polskiego więźnia politycznego. Obie kobiety zaprzyjaźniły się na wiele lat[3]. Maria Kotarba była świadoma ryzyka Mankowskiej i dokładała wszelkich starań by jej pomóc. Wspierała też jej siostrę, Gutę, która, wraz z przyjaciółką, Henią Trysk, przybyła do Oświęcimia z obozu koncentracyjnego w Majdanku. Lena Mankowska mówiła o Kotarbie jako „Mateczce z Oświęcimia”[6]. Będąc kurierem Kotarba dostarczała leki wykorzystywane przez uwięzionych lekarzy oraz inne środki, którymi się dzielono. Korzystając ze swych kontaktów w ruchu oporu zorganizowała przydział Mankowskiej do lżejszych prac, gdy ta była chora, a także gotowała dla niej na małym piecu znajdującym się w jej bloku[6].
Dalsze losy edytuj
W styczniu 1945 SS ewakuowało obóz poprzez Brzezinkę w głąb nazistowskich Niemiec. Przyjaciółki przybyły do Ravensbrück osobno w wagonach na węgiel. Kotarba odnalazła Mankowską niemal martwą w śniegu i zaniosła ją do baraków[4]. W lutym 1945 SS po raz kolejny przeniosło więźniów do podobozu Neustadt-Glewe gdzie Armia Czerwona uwolniła je w maju 1945. Po uwolnieniu przyjaciółki rozdzieliły się.
Maria Kotarba powróciła do domu w Polsce, gdzie zmarła w 1956 roku mając 49 lat i nigdy nie założywszy rodziny. Nigdy w pełni nie powróciła do zdrowia, którym cieszyła się przed wojną. Została pochowana w Owczarach.
Lena Mankowska wyszła za mąż i zamieszkała w Wielkiej Brytanii. W 1997 złożyła wniosek o uznanie Kotarby, jej „Anioła z Oświęcimia”[3][7], za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata, został on jednak odrzucony. Osiem lat później pisarz, James Foucar, orędował w tej sprawie i tym razem wniosek został zatwierdzony 8 grudnia 2005[8].
Przypisy edytuj
- ↑ yadvashem, The Righteous Among the Nations Database - Kotarba Maria, 5.10.2023
- ↑ The Righteous Among the Nations – Maria Kotarba. yadvashem.org. [dostęp 2015-05-01]. (ang.).
- ↑ a b c d e Paweł Sawicki, 10.08.2009 - MEDAL SPRAWIEDLIWEJ DLA MUZEUM, sztetl.org.pl, [dostęp. 11.05.2015] (artykuł na podstawie: "Oś – Oświęcim, Ludzie, Historia, Kultura", 2009, nr 16.)
- ↑ a b Chris McDonough: Maria Kotarba, Poland. raoulwallenberg.net. [dostęp 2015-05-11]. (ang.).
- ↑ Później Lakomy, po mężu, polskim oficerze Władysławie Łakomym. Zob. Ireneusz Dańko, dz.cyt.
- ↑ a b Ireneusz Dańko: Pośmiertne honory dla "Mateczki z Auschwitz". gazeta.pl, 2006-10-25. [dostęp 2015-05-11]. (pol.).
- ↑ My Angel of Auschwitz. „Daily Express”, s. 31, 2005-10-26. London. (ang.).
- ↑ Who saves one life... Former Auschwitz prisoner has been awarded "Righteous among the Nations" (ang.), https://www.auschwitz.org/ 20.10.2006 [dostęp: 11.05.2015]