Wikipedia

Maria Renata Mayenowa

polska teoretyk literatury

Maria Renata Mayenowa (ur. 1 grudnia 1908 w Białymstoku[1][a], zm. 7 maja 1988 w Warszawie) – polska teoretyczka literatury.

Maria Renata Mayenowa
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

1 grudnia 1908
Białystok

Data i miejsce śmierci

7 maja 1988
Warszawa

Profesor nauk teorii literatury
Specjalność: teoria literatury
Alma Mater

Uniwersytet Wileński

Doktorat

1939
Uniwersytet Wileński

Pracownik
Uczelnia

Uniwersytet Warszawski

Okres zatrudn.

1954–1968

Instytut

Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk

Odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi

Życiorys edytuj

Urodziła się w Białymstoku[2] w rodzinie żydowskiej jako Rachela Gurewiczówna, córka Benjamina-Lejba i Szejny Barasz. W 1914 po wybuchu I wojny światowej wyjechała do Rosji i zamieszkała w Charkowie, gdzie w 1917 wstąpiła do gimnazjum. Naukę przerwał wybuch rewolucji październikowej. W 1922 wróciła do Białegostoku, gdzie od 1923 uczęszczała do 4. klasy gimnazjum Dawida Druskina. Gimnazjum ukończyła w 1927[1].

We wrześniu tegoż roku została przyjęta na Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Wileńskiego. Mimo przeszkód, w postaci kłopotów zdrowotnych i materialnych, studia polonistyczne ukończyła w 1932[3][4]. Jej nauczycielami akademickimi byli Manfred Kridl i Tadeusz Czeżowski[3][5]. W 1934 po zdaniu egzaminu otrzymała stopień magistra pedagogiki. W 1935, już jako Rachela Kapłanowa z Gurewiczów, otrzymała dyplom nauczyciela szkół średnich i podjęła pracę w Państwowym Gimnazjum Żydowskim. Pod kierunkiem Kridla, jako Rachela Kapłanowa[6], napisała monografię o „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego. Na jej podstawie uzyskała stopień doktora. Obrona pracy odbyła się w maju 1939[6]. Promocja doktorska miała natomiast miejsce 13 grudnia 1939, już za okupacji radzieckiej[6].

Po obronie była początkowo asystentką-wolontariuszką, a następnie – do wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej – asystentką przy Katedrze Filologii Polskiej Uniwersytetu Wileńskiego[7]. W okresie okupacji niemieckiej była zmuszona ukrywać się wraz z drugim mężem, aktorem i reżyserem Józefem Mayenem w Miorach na Białorusi[8]. Przeżyła między innymi dzięki pomocy profesora Czeżowskiego[6]. Tuż po wojnie pracowała jako bibliotekarka w Bibliotece Miejskiej w Białymstoku[7]. Studia uzupełniające odbyła w latach 1946–1948 w Pradze[6][9], gdzie jej mąż był zatrudniony w polskiej ambasadzie.

W latach 1954–1968 była profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Stanowisko wykładowcy stołecznej uczelni utraciła w ramach represji marcowych[6]. Była założycielką i kierowniczką Pracowni Poetyki Teoretycznej i Języka Literackiego Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk[3][10], w latach 1957–1969 zastępcą dyrektora do spraw naukowych IBL PAN[4]. Od 1953 była redaktorką serii wydawniczej „Biblioteka Pisarzy Polskich”[2].

Organizowała konferencje, na które przyjeżdżali wybitni uczeni z zagranicy, w tym Wiktor W. Żyrmunskij, Pierre Guiraud, Oscar Ducrot, Jurij Apresjan, Elena Paduszewa, Boris A. Uspienski[3]. Redagowała Słownik polszczyzny XVI wieku[3][10][11] Zmarła w Warszawie[2]. W testamencie przekazała swój księgozbiór Instytutowi Filologii Polskiej Uniwersytetu w Białymstoku[12]. Do środowiska skupionego wokół osoby uczonej należeli między innymi Zdzisława Kopczyńska, Lucylla Pszczołowska, Zofia Florczak, Anna Wierzbicka, Danuta Danek, Teresa Dobrzyńska, Elżbieta Janus, Anna Werpachowska (Axer), Dorota Urbańska, Jadwiga Jagiełło, Jan Kordys i Zbigniew Kloch.

W 1954 została odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi[13].

Prace edytuj

Była strukturalistką[3]. W swoich pracach zajmowała się poetyką, wersologią, semiotyką oraz problemami języka literackiego[2][10]. Była pionierką badań nad pragmatyką i spójnością tekstu, które stały się podstawą nowoczesnych badań tekstologicznych[14]. Opublikowała podręcznik Poetyka opisowa (1949). Wydała też książki O sztuce czytania wierszy (1963), O języku poezji Jana Kochanowskiego (1983), Poetyka teoretyczna[15][16][17] (1974) oraz – pośmiertnie – Studia i rozprawy (1993)[2]. Do końca życia była redaktorem pełnego wydania Dzieł wszystkich Jana Kochanowskiego[3], nazywanego potocznie „sejmowym”.

Do stricte teoretycznych, programowych prac autorki należy artykuł Możliwości i niebezpieczeństwa metod matematycznych w poetyce, ogłoszony w tomie Poetyka i matematyka z 1965. Wyraziła w nim pogląd, że „Ani punkt wyjścia, ani punkt dojścia nie jest i nie może być w filologii statystyczny”[18]. Dodała też, że „praktycznie wynik statystycznego opisu wymaga dużej ostrożności w formułowaniu tez filologicznych”[18].

Ważną częścią jej pracy naukowej była działalność edytorska. Popularyzowała nieznane dotąd metodologie naukowe. Wydała wybór prac czeskich literaturoznawców zatytułowany Praska szkoła strukturalna 1926–1948[19]. Wraz z Zygmuntem Salonim w 1970 opublikowała antologię tekstów rosyjskich formalistów Rosyjska szkoła stylistyki. Wydała również dwutomową edycję prac Romana Jakobsona W poszukiwaniu istoty języka i napisała do niej wstęp Roman Jakobson – uczony i człowiek.

Koncepcja stylu zawarta w Poetyce teoretycznej – zdaniem Teresy Skubalanki – wywarła wpływ na poglądy innych badaczy polskich, w szczególności Jerzego Bartmińskiego[20].

Upamiętnienie edytuj

Poświęcony uczonej tom zbiorowy, zatytułowany Obecność. Maria Renata Mayenowa i wydany w 2006, zredagowała Elżbieta Feliksiak[12][21].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Spotyka się datę urodzin 1910, ale wobec własnoręcznego życiorysu, zachowanego w Litewskim Centralnym Archiwum Państwowym w Wilnie, cytowanego przez Tomasza Chachulskiego, należy uznać, że poprawna jest data 1 grudnia 1908.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Tomasz Chachulski: Maria Renata Mayenowa. Dokumenty z lat studenckich w archiwum Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Teksty Drugie [Online], 4/2017. [dostęp 2019-05-21].
  2. ↑ a b c d e Mayenowa Maria Renata, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2017-12-07].
  3. ↑ a b c d e f g Teresa Dobrzyńska: Maria Renata Mayenowa. bazhum.muzhp.pl. [dostęp 2017-12-07]. (pol.).
  4. ↑ a b Maria Renata Mayenowa,. spxvi.edu.pl. [dostęp 2017-12-21]. (pol.).
  5. ↑ Jerzy Pelc: Od wydawcy: «W czterdziestolecie Polskiego Towarzystwa Semiotycznego». studiasemiotyczne.pts.edu.pl. s. 7. [dostęp 2017-12-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
  6. ↑ a b c d e f Teresa Dobrzyńska: Maria Renata Mayenowa 1908–1988, w: Portrety uczonych Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 L–R. wuw.pl, 2016. s. 218-228. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  7. ↑ a b Franciszek Pepłowski. Śp. Maria Renata Mayenowa 2 VI 1910-7 V 1988. „Język Polski”. LXX (3-4), s. 81-84, 1990. [dostęp 2019-05-21]. 
  8. ↑ Józef Mayen, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2019-05-21].
  9. ↑ Mayenowa Maria Renata. zapytaj.onet.pl. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  10. ↑ a b c Mayenowa Maria Renata (1910-88). encyklopedia.interia.pl. [dostęp 2017-12-07]. (pol.).
  11. ↑ Słownik polszczyzny XVI wieku, Wrocław 1966–, red. Maria Renata Mayenowa, Franciszek Pepłowski. leksykografia.uw.edu.pl. [dostęp 2017-12-07]. (pol.).
  12. ↑ a b Ewa Rogalewska: Wierna Mistrzom. Wspomnienie o prof. Elżbiecie Feliksiak (1937-2015). bunt.com.pl. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  13. ↑ Uchwała Rady Państwa z dnia 16 lipca 1954 r. o nadaniu odznaczeń państwowych (M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566).
  14. ↑ Teresa Dobrzyńska, Tekst: próba syntezy, „Pamiętnik literacki”, 82/2, 1991 [dostęp 2021-01-02].
  15. ↑ Teresa Dobrzyńska: „Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka”, Maria Renata Mayenowa, Wrocław 1974 : [recenzja]. bazhum.muzhp.pl. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  16. ↑ Jerzy Paszek: „Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka”, Maria Renata Mayenowa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, Vademecum Polonisty...: [recenzja]. bazhum.muzhp.pl, 1976. [dostęp 2017-12-07]. (pol.).
  17. ↑ Janusz Lalewicz: Janusz Lalewicz „Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka”, Maria Renata Mayenowa, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1974, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich - Wydawnictwo, Vademecum Polonisty... : [recenzja]. bazhum.muzhp.pl, 1976. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  18. ↑ a b Poetyka i matematyka. Maria Renata Mayenowa (red.). Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965, s. 19.
  19. ↑ Dorota Bielec: Sprawy czeskie w polskich drukach drugiego obiegu. books.google.pl, 2008. s. 26. [dostęp 2017-12-09]. (pol.).
  20. ↑ Teresa Skubalanka: Uwagi o roli języka w dziele literackim na tle niektórych nowszych badań stylistycznych. cejsh.icm.edu.pl. [dostęp 2017-12-09].
  21. ↑ Elżbieta Frankiewicz, Profesor Elżbieta Feliksiak (1937-2014), „Znad Wilii”, nr 1 (61) z 2015 r., s. 13-16, 2015.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Maria_Renata_Mayenowa&oldid=69226255”