Mariensztat (jurydyka)
Mariensztat – jurydyka istniejąca w latach 1762–1784 w sąsiedztwie Starej Warszawy.
_02.png)
Opis edytuj
Jurydyka została założona 5 listopada 1762 przez właścicieli Eustachego Potockiego i jego żonę Marię z Kątskich Potockiej[1]. Zgodę na to wyraził król August III Sas[2]. Nazwa, od imienia właścicielki, pochodzi z języka niemieckiego (Marienstadt, co oznacza „miasto Marii”)[3]. Herbami Mariensztatu były Pilawa Potockich i Brochwicz Kątskich[4].
Jurydyka powstała pod skarpą wiślaną, na tyłach ogrodów klasztorów bernardynów i bernardynek, na dawnych terenach pozalewowych powstałych dzięki przesunięciu się na wschód koryta Wisły, osuszaniu nadbrzeża i naniesieniu iłów rzecznych[1][5]. Miała kształt zbliżony do kwadratu z rynkiem pośrodku[6]. Zabudowa, w większości drewniana, powstała przed założeniem jurydyki[6].
Magistrat Mariensztatu składał się z burmistrza i czterech ławników[2]. Mieszkańcy mogli zajmować się handlem, rzemiosłem i wyszynkiem oraz urządzać trzy jarmarki rocznie[2]. Mariensztat był ważnym ośrodkiem handlu produktami spożywczymi dostarczanymi rzeką oraz rzemiosła[1].
W 1770 na terenie jurydyki znajdowało się 105 dworków i 9 kamienic[2].
Potoccy sprzedali Mariensztat Janowi i Helenie z Kwiecińskich Szanowskim, a w 1780 kolejnym właścicielem został Stanisław August Poniatowski, który nadał mu prawa miejskie[7][1]. W kwietniu 1784 król, w zamian za część miejskich gruntów na Solcu, przekazał magistratowi Starej Warszawy Mariensztat i pobliską jurydykę Stanisławów[7]. W ten sposób obydwie jurydyki przestały istnieć[7]. Stanisław August Poniatowski wydzielił jednak przed tą transakcją część nieruchomości wraz z pałacem Pod Blachą i przekazał ją później bratankowi Józefowi Poniatowskiemu[7].
Współcześnie w miejscu jurydyki znajduje się osiedle Mariensztat[8].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 468. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b c d Maria Bogucka, Maria Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 305. ISBN 83-01-03323-1.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 134. ISBN 83-86619-97X.
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 37.
- ↑ Anna Berdecka, Irena Turnau: Życie codzienne w Warszawie okresu Oświecenia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1969, s. 10.
- ↑ a b Andrzej Zahorski: Warszawa za Sasów i Stanisława Augusta. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970, s. 60.
- ↑ a b c d Maria Bogucka, Maria Kwiatkowska, Marek Kwiatkowski, Władysław Tomkiewicz, Andrzej Zahorski: Warszawa w latach 1526–1795. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 306. ISBN 83-01-03323-1.
- ↑ Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze "Rzeczpospolita", 1987, s. 18. ISBN 83-85028-56-0.