Mariusz Szczygieł

polski dziennikarz, reportażysta, pisarz

Mariusz Adam Szczygieł (ur. 5 września 1966 w Złotoryi) – polski dziennikarz, reportażysta, pisarz i wykładowca akademicki.

Mariusz Szczygieł
Ilustracja
Mariusz Szczygieł
Data i miejsce urodzenia 5 września 1966
Złotoryja
Zawód, zajęcie dziennikarz, reportażysta
Alma Mater Uniwersytet Warszawski
Uczelnia Uniwersytet Warszawski
Wydział Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW
Stanowisko reporter
wykładowca (2000–2008)
Pracodawca Na Przełaj (1986–1990),
Gazeta Wyborcza (1990–1996; od 2002),
Polsat (1995–2001)
Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Odznaka Honorowa „Bene Merito” Odznaka Honorowa Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa
Fragment wywiadu z Mariuszem Szczygłem na temat czytania na głos książek
Galeria
Mariusz Szczygieł, III Festiwal Góry Literatury, 2017
Olga Tokarczuk i Mariusz Szczygieł, III Festiwal Góry Literatury, 2017

Od 1990 roku związany z Gazetą Wyborczą, gdzie był uczniem Hanny Krall. W latach 1995–2001 prowadzący telewizyjnego talk-show Na każdy temat. Założyciel i członek zarządu Fundacji Instytut Reportażu, w ramach której wraz z Wojciechem Tochmanem założył Wydawnictwo Dowody na Istnienie. Laureat Europejskiej Nagrody Książkowej za Gottland (2009)[1], Nagrody im. Andrzeja Woyciechowskiego (2013), Grand Press (2013) oraz Nagrody Literackiej „Nike” za tom reportaży Nie ma (2019)[2].

ŻyciorysEdytuj

W 1985 ukończył Liceum Ekonomiczne im. Stefana Żeromskiego w Legnicy, w 2000 Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego.

Mając lat 16 został współpracownikiem harcerskiego czasopisma „Na Przełaj”. W 1984 ukazał tam się jego artykuł pt. Nie róbcie sensacji[3], o homoseksualnej prostytutce, będący jednym z pierwszych w PRL-owskiej oficjalnej prasie artykułów poświęconych problemom osób homoseksualnych. W 1986 na łamach „Na Przełaj” opublikowano reportaż Mariusza Szczygła i Ewy Żychlińskiej pt. Rozgrzeszanie[4][5], który zainicjował cykl redakcyjny na temat życia młodych gejów i lesbijek w Polsce[6].

Dużą falę krytyki wywołał reportaż Onanizm polski[7], który w 1993 wydrukowała „Gazeta Wyborcza”, w świątecznym numerze, między esejem Czesława Miłosza a wywiadem z Václavem Havlem. Tekst spowodował długą dyskusję na stronach „Gazety”, a wielu czytelników zwracało numer do redakcji (reporter porusza tę sprawę w książce Niedziela, która zdarzyła się w środę, w rozdziale Listy do onanisty).

Wspólnie z Wojciechem Tochmanem i Jackiem Hugo-Baderem jest wymieniany w antologiach zagranicznych poświęconych współczesnej polskiej sztuce reportażu. Jest uważany za ucznia Hanny Krall (wspomina o tym Krall w książce Jacka Antczaka Reporterka).

W latach 1995–2001 był współprowadzącym program Na każdy temat w Polsacie. Od 2001, kiedy skończył współpracę z TV Polsat, jego głównym tematem jest historia i kultura Czech. Jego książka Gottland, określana we Francji zbiorem esejów, w Niemczech – zbiorem opowiadań, w Polsce – zbiorem reportaży literackich, została w Czechach bestsellerem (2007). Jej bohaterowie to m.in. rodzina Batów, siostrzenica Franza Kafki, piosenkarki: Helena Vondráčková i Marta Kubišová, piosenkarz Karel Gott, pisarze: Jan Procházka i Eduard Kirchberger vel Karel Fabian, rzeźbiarz Otakar Švec, chirurg plastyczny Jaroslava Moserová, 18-letni samobójca Zdeněk Adamec.

„Wiener Zeitung” określił Gottland jako „wielką literaturę pod płaszczem reportażu”, recenzent „Le Figaro” napisał: „To nie jest książka, to klejnot”. Uniwersytet w Lille uhonorował ją w kwietniu 2009 nagrodą Prix Amphi. Przyznają ją wykładowcy i studenci za najlepszą, ich zdaniem, książkę przetłumaczoną na francuski (pierwszą edycję wygrała Hańba Johna Maxwella Coetzee).

Jego książki przetłumaczono na kilkanaście języków: angielski, czeski, estoński, hebrajski, hiszpański, niemiecki, rosyjski, rumuński, słowacki, słoweński, ukraiński, węgierski, włoski[8].

Jest ateistą[9].

6 października 2019 zdobył Nagrodę Literacką „Nike” za tom reportaży Nie ma[2][10].

Przebieg karieryEdytuj

  • 1986–1990 – reporter tygodnika „Na Przełaj”
  • 1990–1996 – reporter „Gazety Wyborczej”
  • 1995–2001 – współautor (z Witoldem Orzechowskim) i prowadzący talk-show Na każdy temat w TV Polsat
  • 1997–1998 – wykładowca (reportaż) w Europejskim Studium Dziennikarstwa (Ecole Supérieure de Journalisme de Lille/Uniwersytet Warszawski)
  • 2000–2003 i 2006–2008 – wykładowca reportażu w Instytucie Dziennikarstwa Uniwersytetu Warszawskiego
  • od 2002 – dziennikarz i reporter „Gazety Wyborczej”
  • od sierpnia 2004 do lutego 2012 – zastępca szefa dodatku „Duży Format” i zastępca kierownika działu reportażu „Gazety Wyborczej”
  • od 2010 – założyciel i członek zarządu Fundacji Instytut Reportażu oraz w jej ramach Polskiej Szkoły Reportażu i księgarni z literaturą faktu Wrzenie Świata
  • od 2014 – założyciel wydawnictwa Dowody Na Istnienie w ramach Fundacji Instytut Reportażu

KsiążkiEdytuj

  • Niedziela, która zdarzyła się w środę, Warszawa 1996
  • Na każdy temat – talk show do czytania (z Witoldem Orzechowskim), Warszawa 1997
  • Gottland, Wołowiec 2006
  • Kaprysik. Damskie historie, Warszawa 2010
  • Zrób sobie raj, Wołowiec 2010
  • 20 lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła, Wołowiec 2010
  • Láska nebeská, Warszawa 2012; wydanie II uzupełnione, Warszawa 2020
  • Antologia polskiego reportażu XX wieku – 100/XX (t.1 i 2), Wołowiec 2014
  • Antologia polskiego reportażu XX wieku – 100/XX + 50 (t. 3), Wołowiec 2015
  • Projekt: prawda, Warszawa 2016
  • Nie ma, Warszawa 2018
  • Osobisty przewodnik po Pradze, Warszawa 2020

Poza tym reportaże drukowane w antologiach:

  • Kraj Raj, Warszawa 1993
  • Wysokie Obcasy. Twarze, Warszawa 2003
  • Ouvertyr till livet, Sztokholm 2003
  • La vie est un reportage. Anthologie du reportage litteraire polonais, Montricher 2005
  • Von Minsk nach Manhattan. Polnische reportagen, Wiedeń 2006
  • Zaraz wracam, Wrocław 2008
  • Projekt mężczyzna, Wrocław 2009

Jest także odpowiedzialny za publikację antologii reportaży 20. 20 lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła wydanej w 2009 roku nakładem Wydawnictwa Czarne z Wołowca.

PublikacjeEdytuj

W pismach: CKM, Fluid, Gazeta Wyborcza, Konfrontacje, Na przełaj, Polityka, Radar, Viva!, Press, Kultura (Paryż), Culture Europe (Paryż); Uncaptive Minds (Waszyngton), Die Presse (Wiedeń), Mlada Fronta DNES (Praga), Reflex (Praga), La Repubblica (Rzym)

NagrodyEdytuj

  • Nagroda Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (1993) za wybitne osiągnięcia dziennikarskie
  • Nagroda Kryształowego Zwierciadła miesięcznika Zwierciadło (1996) za „odwagę zadawania pytań”
  • Nagroda TV Polsat (1997) za najlepszy talk show
  • Nagroda Prymasa Polski i Fundacji Promocja Zdrowia (2000) za propagowanie zdrowego stylu życia
  • Nagroda „Melchior 2004 – Inspiracja Roku” w Ogólnopolskim Konkursie Reportażystów im. Melchiora Wańkowicza (za dorobek reporterski na tematy czeskie i czechosłowackie)
  • Finalista Nagrody Literackiej Nike 2007 za Gottland; Nike Czytelników 2007[11]
  • Finalista nagrody literackiej Angelus 2007 za książkę Gottland
  • Nagroda im. Beaty Pawlak (2007) za książkę Gottland (za najlepsze dzieło dziennikarskie o obcych kulturach)
  • Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – Książka Stycznia 2007 za Gottland
  • Wyróżnienie Specjalne Krajowego Klubu Reportażu (2007) za Gottland („jeden z najlepszych reporterskich tomów wydanych w Polsce w okresie ostatnich kilkunastu lat”)
  • Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – Książka Roku 2007 za Gottland
  • Prix Amphi 2008 – nagroda literacka za książkę Gottland, Lille (Francja)
  • Gratias Agit 2009 – nagroda Ministra Spraw Zagranicznych Republiki Czeskiej
  • Europejska Nagroda Książkowa 2009 za Gottland[12]
  • Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – Książka Grudnia 2010 za Zrób sobie raj
  • Nagroda Fundacji Polcul za działalność na rzecz lepszego wzajemnego poznania i zbliżenia polsko-czeskiego (maj 2011)
  • Nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej – Książka Roku 2010 za Zrób sobie raj
  • Nominacja do Nagrody Literackiej Nike 2011 za książkę Zrób sobie raj[13]
  • Złota Zakładka – Nagroda Blogerów Książkowych 2011 za najlepszą książkę non-fiction roku dla książki Zrób sobie raj
  • Nagroda im. Andrzeja Woyciechowskiego (2013) za reportaż pt. „Śliczny i posłuszny”, który ukazał się 27 czerwca 2013 roku w „Dużym Formacie”
  • Dziennikarz Roku 2013 w konkursie Grand Press
  • Oktawian – Nagroda Dyskusyjnych Klubów Książki dla autora najchętniej czytanych książek w klubach w ciągu ośmiu ostatnich lat (2015)[14]
  • Nagroda MediaTory w kategorii AuTORytet (2016)[15]
  • Nagroda Literacka „Nike” i Nike Czytelników (2019) za tom reportaży Nie ma[2][10]

OdznaczeniaEdytuj

PrzypisyEdytuj

  1. ↑ Lauréats du Prix du livre européen | Prix du livre européen, livre-europeen.eu [dostęp 2017-05-10] (fr.).
  2. ↑ a b c Agata Szwedowicz, Nagroda literacka Nike dla Mariusza Szczygla za książkę Nie ma, PAP, 6 października 2019 [dostęp 2019-10-07].
  3. ↑ Mariusz Szczygieł, Nie róbcie sensacji, „Na przełaj” (nr 38 (1401)), 1984.
  4. ↑ Mariusz Szczygieł, Ewa Żychlińska, Rozgrzeszanie, „Na przełaj” (nr 51 (1516)), 1986.
  5. ↑ Mariusz Szczygieł – Perła ze Złotoryi – Stowarzyszenie Dziennikarzy RP w Katowicach [dostęp 2020-05-10] (pol.).
  6. ↑ Mariusz Szczygieł, Rozgrzeszanie w PRL, „Replika”, nr 19, Warszawa 2009, ISSN 1896-3617.
  7. ↑ Onanizm polski.
  8. ↑ Instytut Książki, instytutksiążki.pl [dostęp 2018-11-01] (pol.).
  9. ↑ Mariusz Szczygieł: Szczygieł odpowiada na list. Wojującym ateuszem nie jestem. Jestem ateistą głęboko wierzącym. Wysokie Obcasy, 15 października 2019. [dostęp 18 kwietnia 2020].
  10. ↑ a b Mariusz Szczygieł laureatem Nagrody Nike, TVN24 [dostęp 2019-10-06] (pol.).
  11. ↑ Nagroda Nike 2007. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
  12. ↑ Mariusz Szczygieł laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej 2009 (pol.). wp.pl. [dostęp 2009-12-10].
  13. ↑ Nagroda Nike 2011. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-19].
  14. ↑ Nagroda Oktawiana, www.instytutksiazki.pl [dostęp 2016-06-14].
  15. ↑ Nagrody MediaTory 2016 rozdane. Wśród laureatów dziennikarze „Gazety Wyborczej”. wyborcza.pl, 2016-12-03. [dostęp 2016-12-27].
  16. ↑ Prezydent: „Gazeta” była zaangażowana w walkę o wolność. prezydent.pl, 9 maja 2014. [dostęp 14 maja 2014].
  17. ↑ Bene Merito dla Mariusza Szczygła, praga.msz.gov.pl [dostęp 2016-06-14].
  18. ↑ Uchwała Nr L/1816/18 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 20 września 2018 r. w sprawie przyznania Mariuszowi Szczygłowi Odznaki Honorowej Złotej Zasłużony dla Województwa Dolnośląskiego. bip.umwd.dolnyslask.pl, 2 października 2018. [dostęp 17 października 2018].
  19. ↑ Gala z okazji 20-lecia samorządu wojewódzkiego. bip.umwd.dolnyslask.pl, 16 października 2018. [dostęp 17 października 2018].

BibliografiaEdytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mariusz_Szczygieł&oldid=62477053”