Wikipedia

Marjam Mirzachani

irańska matematyczka

Marjam Mirzachani, Maryam Mirzakhani (pers. مریم میرزاخانی, ur. 3 maja 1977 w Teheranie[1], zm. 14 lipca 2017 w USA[2]) – irańska[1] matematyczka. Zajmowała się przestrzenią Teichmüllera, geometrią hiperboliczną, teorią ergodyczną i geometrię symplektyczną[3][4]. Jako pierwsza kobieta w historii została uhonorowana Medalem Fieldsa[5][6].

Marjam Mirzachani
مریم میرزاخانی
Ilustracja
Mirzakhani na Międzynarodowym Kongresie Matematyków 2014 w Seulu, gdzie otrzymała Medal Fieldsa
Data i miejsce urodzenia

3 maja 1977
Teheran

Data i miejsce śmierci

14 lipca 2017
Stanford, Kalifornia

Przyczyna śmierci

Rak piersi

Zawód, zajęcie

matematyk

Narodowość

irańska

Tytuł naukowy

profesor

Alma Mater

Uniwersytet Technologiczny Szarif

Uczelnia

Uniwersytet Princeton
Stanford University

Odznaczenia
Blumenthal Award (2009)

Satter Prize (2013) Clay Research Award (2014) Medal Fieldsa (2014)

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Życiorys edytuj

Urodzona 3 maja 1977 r. w Teheranie[1] i tam wychowana[7]. Jej ojciec Ahmad był inżynierem elektrykiem[8]. Jako dziecko marzyła, by zostać pisarką[9]. Została przyjęta do szkoły średniej dla wyjątkowo zdolnych uczniów, tam też wykazała swój talent matematyczny[9]. W 1994 r. w wieku 17 lat zdobyła złoty medal na międzynarodowej olimpiadzie matematycznej (była pierwszą dziewczyną w irańskim zespole), w 1995 roku zdobyła złoto, osiągając maksymalną liczbę punktów[9][10].

 
Czworo medalistów Fieldsa (od lewej do prawej): Artur Avila, Martin Hairer (z tyłu), Maryam Mirzakhani (z córką Anahitą) i Manjul Bhargava w Seulu w 2014
Marjam Mirzachani, sierpień 2014

W 1999 roku ukończyła matematykę na Uniwersytecie Technologicznym Szarif w Teheranie. W 2004 roku uzyskała doktorat na Uniwersytecie Harvarda, tam uczyła się od Curtisa T. McMullena[11]. W 2009 (w wieku 31 lat) została profesorką matematyki Uniwersytetu Stanforda[9][12][13]. Była także profesorką na Uniwersytecie Princeton[14] i pracowała w Instytucie Matematycznym Claya[15]. W 2010 wygłosiła wykład sekcyjny na Międzynarodowym Kongresie Matematyków[16].

Jej badania obejmowały przestrzeń Teichmüllera, geometrię hiperboliczną, hipotezę ergodyczną i geometrię symplektyczną[1][17]. W 2014 roku została uhonorowana Medalem Fieldsa (jako pierwsza kobieta i jedyna Iranka w historii[18][19]) za wkład w badania dynamiki i geometrii powierzchni Riemanna oraz przestrzeni moduli na tych powierzchniach[20][9][12].

Miała liczbę Erdősa równą 3[21].

W 2013 roku wykryto u niej raka piersi. W 2016 rak rozprzestrzenił się na kości i wątrobę[22][23]. W czerwcu 2017 lekarze zdiagnozowali trzeci nawrót choroby. Nowotwór zaatakował tym razem szpik kostny kobiety, a jej stan szybko uległ pogorszeniu[24]. Pomimo umieszczenia na oddziale intensywnej terapii 15 lipca 2017 roku Marjam Mirzachani zmarła w wieku 40 lat w wyniku choroby w szpitalu w Stanford[2][22].

Po jej śmierci kondolencje wyraził m.in. prezydent Iranu Hassan Rouhani, który złamał tabu publikując jej zdjęcia bez hidżabu (podobnie uczyniły niektóre gazety)[25][26][27][28][29]. Jej śmierć wznowiła też debatę na temat możliwości nabywania obywatelstwa irańskiego przez dziecko matki-Iranki i ojca-obcokrajowca; wezwano do szybszych prac w tej kwestii ze względu na jej córkę[30][31][32].

2 lutego 2018 roku wysłano satelitę ÑuSat nazwaną Marjam na cześć Mirzachani[33].

Życie prywatne edytuj

W 2008 roku Mirzakhani poślubiła Jana Vondráka, czeskiego informatyka i matematyka, profesora nadzwyczajnego na Uniwersytecie Stanforda[34][35]. Miała córkę o imieniu Anahita[36]. Mieszkała w Palo Alto w Kalifornii[37]. W celu rozwiązania problemu rysowała gryzmoły na kartkach[22][38]. Córka opisywała pracę swojej matki jako „malarstwo”[22][38].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d Maryam Mirzakhani: Curriculum Vitae. [dostęp 2014-08-13]. (ang.).
  2. ↑ a b Iranian Math Genius Mirzakhani Dies of Cancer. ifpnews.com. [dostęp 2017-07-15]. (ang.).
  3. ↑ Wayback Machine [online], 24 listopada 2005 [dostęp 2018-08-31] [zarchiwizowane z adresu 2005-11-24].
  4. ↑ Maryam Mirzakhani, Stanford mathematician and Fields Medal winner, dies [online], news.stanford.edu [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  5. ↑ Fields Medal | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  6. ↑ Farsnews [online], en.farsnews.ir [dostęp 2018-08-31] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-01].
  7. ↑ Była pierwszą kobietą z Medalem Fieldsa. Nie żyje Maryam Mirzakhani, „TVN24.pl”, 15 lipca 2017 [dostęp 2017-07-16].
  8. ↑ Maryam Mirzakhani, Only Woman to Win a Fields Medal, Dies at 40 [online] [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  9. ↑ a b c d e Wyborcza.pl [online], wyborcza.pl [dostęp 2018-08-31].
  10. ↑ International Mathematical Olympiad [online], www.imo-official.org [dostęp 2018-08-31].
  11. ↑ Maryam Mirzakhani – The Mathematics Genealogy Project [online], www.genealogy.math.ndsu.nodak.edu [dostęp 2018-08-31].
  12. ↑ a b Ian Sample, Fields Medal mathematics prize won by woman for first time in its history [online], the Guardian, 13 sierpnia 2014 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  13. ↑ Maryam Mirzakhani, the First Woman to Receive the Prestigious Fields Medal, Dies at the Age of 40, „PEOPLE.com” [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  14. ↑ Department Mourns Maryam Mirzakhani, 1977—2017 | Math [online], www.math.princeton.edu [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  15. ↑ Maryam Mirzakhani | Clay Mathematics Institute [online], www.claymath.org [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  16. ↑ ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 2022-10-08].
  17. ↑ Interview with Research Fellow Maryam Mirzakhani. Interview with Research Fellow Maryam Mirzakhani. [dostęp 2014-08-13]. (ang.).
  18. ↑ Pierwsza kobieta w historii otrzymała Medal Fieldsa – matematycznego Nobla. Newsweek.pl. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-14)]. (pol.).
  19. ↑ وبسایت رسمی مریم میرزاخانی [online], mmirzakhani.com [dostęp 2018-08-31] (pers.).
  20. ↑ List of all 2014 awardees with brief citations. IMU, 2014-08-13. [dostęp 2014-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-12)]. (ang.).
  21. ↑ Collaboration Paths to Paul Erdös – The Erdös Number Project- Oakland University [online], www.oakland.edu [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  22. ↑ a b c d Stanford University, Maryam Mirzakhani, mathematician and Fields Medal winner, dies at Stanford | Stanford News, „Stanford News”, 15 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  23. ↑ Agence France-Presse, Sorrow as Maryam Mirzakhani, the first woman to win mathematics' Fields Medal, dies aged 40, „The Telegraph”, 15 lipca 2017, ISSN 0307-1235 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  24. ↑ Iranian math genius battles cancer recurrence at US hospital. [dostęp 2017-07-15]. (ang.).
  25. ↑ Saeed Kamali Dehghan, Maryam Mirzakhani: Iranian newspapers break hijab taboo in tributes [online], the Guardian, 16 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  26. ↑ Sigal Samuel, Why Iran Broke Its Strict Hijab Rules for the 'Queen of Math', „The Atlantic”, 18 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  27. ↑ Iranian Media Break Hijab Taboo in Tributes to Maryam Mirzakhani [online], The Wire [dostęp 2018-08-31].
  28. ↑ Iranian Press Flouts Hijab Rules In Death Tributes To Trailblazing Maths Genius, „HuffPost UK”, 17 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  29. ↑ Maryam Mirzakhani nie żyje. W Iranie byli z niej tak dumni, że kiedy zmarła złamali jedno z najważniejszych tabu, „Newsweek.pl”, 17 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (pol.).
  30. ↑ How death of maths genius Mirzakhani is breaking taboos for women in Iran, „euronews”, 17 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  31. ↑ Maryam Mirzakhani, First Woman To Win The Fields Medal, Dies At 40, „IFLScience” [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  32. ↑ Iranian newspapers break hijab taboo in tribute to Maryam Mirzakhani | The Siasat Daily [online], archive.siasat.com [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  33. ↑ Tributes paid to ‘shining light’ Maryam Mirzakhani | ICM News [online], www.icm2018.org [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  34. ↑ بیوگرافی مریم میرزاخانی؛ ستاره پرفروغ دنیای ریاضیات – زومیت [online], www.zoomit.ir [dostęp 2018-09-01].
  35. ↑ http://theory.stanford.edu/~jvondrak/data/cv.pdf
  36. ↑ Maryam Mirzakhani Is First Woman Fields Medalist | Quanta Magazine, „Quanta Magazine” [dostęp 2018-08-31].
  37. ↑ George Putic, Iranian-American Woman Wins Top Mathematics Prize, „VOA” [dostęp 2018-08-31] (ang.).
  38. ↑ a b Howard Jacobson, The world has lost a great artist in mathematician Maryam Mirzakhani [online], the Guardian, 29 lipca 2017 [dostęp 2018-08-31] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marjam_Mirzachani&oldid=71777734”