Marmury egineckie

Marmury egineckie – zespół 17 starożytnych greckich rzeźb architektonicznych o tematyce zaczerpniętej z historii wojny trojańskiej, odkrytych w 1811 i 1901 w ruinach świątyni Afai na Eginie, a znajdujących się obecnie w Gliptotece monachijskiej oraz w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach. Postacie przedstawione na tympanonach świątyni nazwano Eginetami.

Marmury egineckie; na górze – tympanon wschodni, na dole – zachodni

Pochodzenie

Rzeźby te stanowiły marmurowe kompozycje figuralne, umieszczone w przyczółkach sanktuarium patronki wyspy, lokalnej bogini Afai, identyfikowanej z Ateną. Sanktuarium było wapienną świątynią zbudowaną ok. 500–490 p.n.e. w formie doryckiego heksastylosu i znajdowało się w północno-wschodniej części Eginy. Posągi były dziełem anonimowych mistrzów egineckich, choć sądzi się także, że mogły być dziełem artystów ze szkoły Onatasa.

Odkrycie

Pierwszego odkrycia doskonała ekspedycja C.R. Cockerella w 1811. Odnalezione wówczas rzeźby zostały zakupione przez Ludwika I Bawarskiego w 1813 i w latach 1815–1817 zrekonstruowane (nie zawsze poprawnie) przez Bertela Thorvaldsena w Rzymie. Od 1828 marmury egineckie znajdują się w Gliptotece monachijskiej. W pierwszej połowie XX wieku uzupełnienia Thorvaldsena zostały usunięte. W 1901 Adolf Furtwängler odnalazł dalsze fragmenty rzeźb z tego zespołu, które pozostawiono w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach.

Kompozycja i znaczenie

Tympanon zachodni (ok. 500 p.n.e.), ukazujący walkę Achillesa, Ajaksa, Odyseusza i innych Greków z Trojańczykami w obecności Ateny o ciało leżącego Greka, obejmował trzynaście posągów o sztywnej, archaicznej kompozycji. Natomiast scena walki Telamona i Heraklesa o ciało poległego Ojklesa, wypełniająca tympanon wschodni (ok. 480 p.n.e.), została skomponowana swobodniej z jedenastu ożywionych i rytmicznie poruszonych figur. Postać Heraklesa napinającego łuk, pochodząca z tego tympanonu, inspirowała m.in. Antoine’a Bourdelle’a i Stanisława Wyspiańskiego.

Marmury egineckie stanowią fenomen artystyczny pozwalający prześledzić na przykładzie dekoracji jednej świątyni ewolucję formalną rzeźby greckiej w początkach V wieku p.n.e.

Galeria

Tympanon wschodni

Oryginał

• 
  Głowa wojownika
• 
  Umierający wojownik trojański
• 
  Herakles strzelający z łuku

Rekonstrukcja

• 
  Głowa wojownika
• 
  Herakles strzelający z łuku

Tympanon zachodni

Oryginał

• 
  Łucznik trojański
• 
  Walka Greków z Trojańczykami, w centrum Atena
• 
  Łucznik grecki

Rekonstrukcja

• 
  Łucznik trojański
• 
  Walka Greków z Trojańczykami, w centrum Atena
• 
  Łucznik grecki

Bibliografia

• Piszczek Z. (red.), Mała encyklopedia kultury antycznej, PWN, Warszawa 1983, s. 217, ISBN 83-01-03529-3.
• Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 203-204, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF)