Marszałek sejmu (I Rzeczpospolita)

przewodniczący obrad Izby Poselskiej Sejmu I Rzeczypospolitej

Marszałek sejmu[1] – przewodniczący obrad Izby Poselskiej Sejmu I Rzeczypospolitej.

Nie była to funkcja władcza, a marszałek sejmowy nie miał nawet wpływu na przebieg dyskusji w swojej izbie, mógł jedynie wygłaszać konkluzję. Dopiero w 1764 roku wprowadzono regulamin sejmowy, ustanawiający program obrad.

Funkcja marszałka sejmu powstała, według Stanisława Orzechowskiego, dopiero w 1564 roku, była odpowiednikiem marszałka nadwornego. Marszałek brał także udział w procesie legislacyjnym. Po ustanowieniu [[konstytucja (I Rzeczpospolita)|konstytucji przez Izbę Poselską, marszałek Sejmu czytał je w Senacie w obecności króla i ogłaszał w jego imieniu[2].

Marszałka wybierał ogół posłów, najpóźniej w trzecim dniu od otwarcia sejmu. Do XVI wieku stosowano zasadę jednomyślności, później wystarczała zwykła większość głosów. Od 1678 roku marszałka wybierano już w pierwszym dniu sesji. Funkcję tę obsadzano, kierując się zasadą tzw. alternaty, kolejno powołując marszałka z Wielkopolski, Małopolski i Litwy (od 1673 prawo). Stosowano zasadę turnum – najpierw głosowali posłowie z prowincji, z której miał pochodzić marszałek. Wyniki ogłaszał marszałek poprzedniego sejmu, zwany marszałkiem starej laski. Następnie wręczał ją nowo wybranemu. Od 1669 roku wprowadzono zwyczaj zaprzysięgania nowo wybranych marszałków, potwierdzony w konstytucji sejmowej w 1768 roku. Nowy marszałek wyznaczał sekretarza sejmowego (od 1764 przysięgłego), który prowadził diariusz sejmowy. Wyznaczał także czteroosobową delegację, która powiadamiała króla i senat o rozpoczęciu obrad izby poselskiej.

Marszałkowie Sejmu I Rzeczypospolitej

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. właściwie marszałek Izby Poselskiej, w I Rzeczypospolitej Sejmem nazywano złożenie 3 stanów sejmujących: króla, Senatu i Izby Poselskiej
  2. Zygmunt Gloger, Encyklopedja staropolska ilustrowana, Warszawa: Druk P. Laskauer, W. Babicki, 1903, s. 78.
  3. Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 325.
  4. Andrzej Radman, Marek Ferenc, Rejestr senatorów i posłów na sejmie walnym warszawskim 9 lutego - 21 marca 1600 r., w: Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. MCCLXVII – 2004, Prace Historyczne, z. 131, s. 89.
  5. Włodzimierz Dworzaczek: Stanisław Krzycki h. Kotwicz. Biogram został opublikowany w 1970 r. w XV tomie Polskiego Słownika Biograficznego, 1970. [dostęp 2020-10-04]. (pol.).
  6. Władysław Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493-1793, Kraków 1948, s. 168 [42]. .