Wikipedia

Marzymięta

Marzymięta, elszolcja[5] (Elsholtzia Willd.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Obejmuje 42 gatunki[4]. Rośliny te występują w Azji – od Syberii po Kamczatkę i dalej na południe po Półwysep Indyjski, Sumatrę, Jawę i Celebes[4] (w strefie międzyzwrotnikowej rosną w górach[6]). Centrum zróżnicowania jest w Chinach, gdzie rosną 33 gatunki[7]. Rośliny introdukowane z tego rodzaju występują także w Europie Wschodniej i Środkowej oraz w Ameryce Północnej[4]. W Polsce rośnie jako gatunek introdukowany i zadomowiony marzymięta grzebieniasta E. ciliata[5].

Marzymięta
Ilustracja
Marzymięta Stautona
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

jasnotowate

Rodzaj

marzymięta

Nazwa systematyczna
Elsholtzia Willd.
Bot. Mag. (Römer & Usteri) 11: 3. Oct-Dec 1790
Typ nomenklatoryczny

Elsholtzia cristata Willd.[3]

Synonimy
  • Aphanochilus Benth.
  • Cyclostegia Benth.
  • Paulseniella Briq.
  • Platyelasma Kitag.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Marzymięta grzebieniasta

Elsholtzia splendens jest bioindykatorem miedzi. Marzymięta grzebieniasta wykorzystywana jest jako warzywo, roślina ozdobna, a w Japonii stosowana była w przypadku dolegliwości związanych z kacem[6].

Morfologia edytuj

Pokrój
Rośliny zielne, półkrzewy i krzewy[7].
Kwiaty
Wyrastające w nibyokółkach zebranych w szczytowej części pędu w gęsto skupionych lub przerywanych kłosach lub główkach, czasem w wiechach. Przysadki równowąskie, lancetowate, wachlarzowate do szerokojajowatych. Kielich zrosłodziałkowy, walcowaty lub dzwonkowaty, z 5 ząbkami równej długości lub dwoma dłuższymi. Korona biała, żółtawa lub różowa, dwuwargowa. Po zewnętrznej stronie owłosiona i gruczołowata, od wewnątrz owłosiona lub naga. U nasady zrośnięte płatki tworzą prostą lub lekko wygiętą rurkę nieco tylko dłuższą od kielicha. Rurka rozszerza się lejkowato z końcami płatków tworzących górną wargę wyprostowanymi (są one zrośnięte w całobrzegą lub wyciętą łatkę). Dolna warga jest rozpostarta, zwieńczona trzema całobrzegimi klapami, z których środkowa jest największa. Cztery pręciki w dwóch parach, z których górna jest dłuższa. Z reguły pręciki wystają z rurki korony, a ich nitki są nagie. Zalążnia jest naga. Szyjka słupka pojedyncza, z głęboko dwudzielnym znamieniem o szydlastych i zwykle równych ramionach[7].
Owoce
Czterodzielne rozłupnie, rozpadające się na cztery jajowate lub owalne, nagie lub słabo owłosione rozłupki[7].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Elsholtzieae z podrodziny Nepetoideae z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae)[8].

Wykaz gatunków[4]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
  4. ↑ a b c d e Elsholtzia Willd.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-21].
  5. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 74, ISBN 978-83-62975-45-7.
  6. ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 327, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d Elsholtzia Willd.. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-21].
  8. ↑ Genus Elsholtzia Willd.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-07-21].
  9. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 75. ISBN 978-83-925110-5-2.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marzymięta&oldid=71166319”