Matylda Getter
Matylda Getter (ur. 25 lutego 1870 w Warszawie, zm. 8 sierpnia 1968 tamże) – siostra zakonna, naczelna matka przełożona prowincji warszawskiej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, działaczka społeczna oraz oświatowo-wychowawcza w przedwojennej Polsce, a także humanitarna w okresie II wojny światowej. Sprawiedliwa wśród Narodów Świata (1986).
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
25 lutego 1870 |
| Data i miejsce śmierci |
8 sierpnia 1968 |
| Miejsce pochówku | |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Inkardynacja | |
| Śluby zakonne |
|
| Odznaczenia | |
   
| |
_01.jpg)
Młodość edytuj
Matylda Getter urodziła się 25 lutego 1870 r. w Warszawie w rodzinie rzeźnika Karola i Matyldy z Niemyskich. Była jedną z dziesięciorga rodzeństwa, najstarszą wśród sióstr. Rodzina zamieszkiwała na Woli, w domu przy ul. Krochmalnej 8[1]. W 1886 r. ojciec Matyldy zmarł w niejasnych okolicznościach. Na wieść o tym, że jego przyjaciel Edward Reich źle się poczuł, udał się do browaru, w którym ten przebywał z zamiarem udzielenia mu pomocy. Na miejscu sam także poczuł się źle, zasłabł i zmarł na skutek tego wypadku[1].
Działalność przedwojenna edytuj
Siostra Matylda przez całe życie kierowała się radą swojego spowiednika, który powiedział „Pójdziesz do Rodziny Maryi, bo trzeba teraz ratować biedne dzieci i służyć krajowi”. Stało się to dla niej inspiracją do wstąpienia do zakonu, a także mottem jej późniejszej działalności. W okresie międzywojennym siostra z ogromnym poświęceniem angażowała się w działalność oświatowo-wychowawczą. Zakładała nowe placówki edukacyjne i opiekuńcze w Polsce centralnej oraz we wschodniej części kraju, m.in. była przełożoną Ogniska Rodziny Marji w Warszawie[2].
II wojna światowa edytuj
We wrześniu 1939 w domu prowincjalnym w Warszawie przy ul. Hożej 53, prowadzonym przez siostry franciszkanki, funkcjonował punkt sanitarny, w którym znalazło schronienie ok. 500 cywilów poszkodowanych w wyniku działań wojennych. Punkt ten w 1944 przyjął formę szpitala powstańczego. Przez całą okupację siostry prowadziły tam kuchnię, z której korzystało ok. 300 ubogich dziennie. Matylda Getter kierowała ze swojej siedziby akcją niesienia pomocy aresztowanym. Współpracowała z konspiracyjnymi komórkami więziennymi w wystawianiu nowych dokumentów dla osób ściganych przez Niemców.
Wykorzystywała sieć sierocińców zgromadzenia, m.in. w Aninie, Białołęce, Chotomowie, Płudach i Warszawie, do ukrywania w nich żydowskich dzieci z warszawskiego getta[3]. W 1942 zadecydowała, że jej zgromadzenie przyjmie każde dziecko z getta. Dzięki tej akcji siostrom franciszkankom ze wszystkich prowincji udało się ocalić kilkaset osób skazanych na zagładę. Matka Matylda została pośmiertnie odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za ratowanie Żydów. Żydowskie dzieci nazywały siostrę Matyldę „mateczką” względnie „matusią”[4].
Została pochowana w grobowcu zgromadzenia sióstr zakonnych na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera F/G-2-26)[4].
„Nie zapomnę do końca życia tego momentu. Matka Getter była w tym małym ogródku na Hożej, zbliżyłam się do niej, powiedziałam, że nie mam gdzie się podziać, że jestem Żydówką, a więc wyjęta spod prawa. Na co matka mi odpowiedziała i tu przytaczam jej słowa: »Dziecko moje, ktokolwiek przychodzi na nasze podwórko i prosi o pomoc, w imię Chrystusa, nie wolno nam odmówić«” Lila Goldschmidt
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 24 października 2018)[5]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1925)[6][7]
- Złoty Krzyż Zasługi (9 listopada 1931)[2]
- Medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (za ratowanie Żydów w czasie okupacji)[3]
Upamiętnienie edytuj
Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu 2 grudnia 2009 monetę upamiętniającą Polaków ratujących Żydów: Irenę Sendlerową, Zofię Kossak i siostrę Matyldę Getter. Moneta o nominale 20 zł została wykonana stemplem lustrzanym w srebrze w Mennicy Polskiej S.A. w Warszawie[8][9].
W 2022 Instytut Pamięci Narodowej opublikował fabularyzowany film dokumentalny pt. Matusia. Premiera filmu odbyła się 1 grudnia 2022 w Warszawie[10].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Teresa Antonietta Frącek, Matka Matylda Getter, Warszawa: IPN, 2019, s. 7.
- ↑ a b M.P. z 1931 r. nr 260, poz. 346 „za zasługi przy urządzaniu pomieszczenia Najwyższego Trybunału Administracyjnego”.
- ↑ a b Katarzyna Cegieła, Karol Madaj, Kamila Sachnowska, Olga Tumińska: Polacy ratujący Żydów w latach II wojny światowej. Warszawa: Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, IPN, 2008. ISBN 978-83-7629-008-9. OCLC 909561250. (pol.).
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: SIOSTRY FRANCISZKANKI RODZINY MARYI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-07-02].
- ↑ M.P. z 2019 r. poz. 86 „za bohaterską postawę i niezwykłą odwagę wykazaną w ratowaniu życia Żydom podczas II wojny światowej, za wybitne zasługi w obronie godności, człowieczeństwa i praw ludzkich”.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 102, poz. 435 „za zasługi na polu hygieny dziecięcej i opieki nad dziećmi w kraju”.
- ↑ Kronika religijna. U nas. Odznaczenie kapłanów i zakonnic. „Rycerz Niepokalanej”. Nr 7, s. 184, 1925.
- ↑ Narodowy Bank Polski, Lista monet okolicznościowych, 2009.
- ↑ 20 zł, Polacy ratujący Żydów: Irena Sendlerowa, Zofia Kossak-Szczucka, siostra Matylda Getter, 2009. numizmatyczny.pl. [dostęp 2020-07-09].
- ↑ IPN, Film dokumentalny produkcji IPN „Matusia” [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2022-12-27] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Siostry Zakonne w Polsce. Słownik biograficzny, t. 1, s. 93.
- Wspomnienie... o Matce Matyldzie Getter „Matusia”, „Słowo Powszechne”, 1968, nr 35.
- Kościół katolicki na ziemiach Polski w czasie II wojny światowej, t. XI, Warszawa 1981.
- Za cenę życia, „Ład” 17/1983 (24 kwietnia 1983).
- Siostry Rodziny Maryi z pomocą dzieciom polskim i żydowskim w Międzylesiu i Aninie, Biblioteka Wawerska, Warszawa 2006.
- Polacy ratujący Żydów na monetach Narodowego Banku Polskiego. czkk.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].
- Teresa Antonietta Frącek, Matka Matylda Getter, wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2018, wersja zdigitalizowana.
- Anna Zechenter, Matka Matylda Getter, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2019 [dostęp 2023-03-08].
Linki zewnętrzne edytuj
- Matusia – opowieść o Sprawiedliwej – film dokumentalny o Matyldzie Getter na kanale IPNtvPL.
- Artykuł na temat akcji ratowania Żydów przez Siostry Franciszkanki. radiomaryja.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-10)]. na stronach Radia Maryja
- Spotkanie ocalonych z siostrami franciszkankami po 60 latach.
- Getter Matylda – Polscy Sprawiedliwi. sprawiedliwi.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-16)].
- Alina Petrowa-Wasilewicz, Nie mogła nikogo zmusić ani nikomu nakazać pracy, za którą groziła śmierć. Siostra generał [online], tygodnik.tvp.pl, 4 czerwca 2021 [dostęp 2021-06-09].