Maurycy Gottlieb
Maurycy Gottlieb, właśc. Mojżesz Dawid Gottlieb[1] (ur. 21 lutego 1856 w Drohobyczu, zm. 17 lipca 1879 w Krakowie) – polski malarz pochodzenia żydowskiego, uczeń Jana Matejki.
 Portret Maurycego Gottlieba drzeworyt Jana Styfiego, 1879 | |
| Imię i nazwisko |
Mojżesz Dawid Gottlieb |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Alma Mater |
Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu, Szkoła Sztuk Pięknych w Krakowie |
| Dziedzina sztuki |
malarstwo |
| Epoka |
realizm |
| Ważne dzieła | |
ŻyciorysEdytuj
Był synem właściciela rafinerii Izaaka, miał liczne rodzeństwo, spośród których trzej młodsi bracia, Marcin (1867–1936), Filip (1870–?) i Leopold (1879–1934), także zostali malarzami[2]. Maurycy Gottlieb kształcił się w szkole bazylianów w Drohobyczu, następnie w gimnazjum we Lwowie; został usunięty ze szkoły za narysowanie karykatury jednego z nauczycieli, ale kontynuował naukę prywatnie i zdał egzaminy w niższej szkole realnej w Stryju. W 1872 r. podjął studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. Niezależnie od studiów malarskich interesował się historią i językiem polskim; fascynacje te pogłębiła prezentacja obrazu Matejki Rejtan w Wiedniu. W 1875 r. Gottlieb zwrócił się do Matejki z prośbą o przyjęcie do krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych i rozpoczął studia pod jego kierunkiem; zajął się w tym okresie głównie malarstwem historycznym, ale wkrótce – po zajściu z kolegami na tle antysemickim – opuścił Kraków i powrócił do Wiednia. W połowie października 1875 r. przeniósł się do Monachium, gdzie terminował u Karla Pilotyego (25 X 1875 r. zgłosił się do Akademii Sztuk Pięknych – Techn. Malklasse)[3], w 1877 r. udał się ponownie do Wiednia, a rok później, korzystając z protekcji rabina wiedeńskiego Kurandy (którego portret namalował) i specjalnego stypendium, odbył podróż do Włoch. W Rzymie spotkał się m.in. ponownie z Matejką (którego cenił niezmiennie wysoko) oraz z Siemiradzkim. Na początku roku 1879 zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł pół roku później w wyniku powikłań po operacji gardła.
W okresie studiów krakowskich tworzył obrazy o tematyce historycznej, m.in. Przysięga Kościuszki w Krakowie, Kawalerowie inflanccy proszący o opiekę Zygmunta Augusta przeciw cesarzowi Ferdynandowi, Albrecht brandenburski odbierający inwestyturę od króla Zygmunta Starego, Scena z życia Dymitra Samozwańca, także autoportret w stroju szlachcica polskiego. W późniejszym czasie malował głównie prace związane z kulturą i tradycją żydowską; wysoko ceniono obraz Shylock i Jessyka (1877), wystawiany w Szkole Przemysłowej we Lwowie, następnie w Warszawie, a także Żydzi modlący się w synagodze podczas Yom Kippur. Ponadto Gottlieb tworzył liczne typy portretowe (autoportret Ahasverus, Żyd w stroju arabskim, głowa starej kobiety w czepcu, pijak i inne), a na zamówienie wiedeńskiego wydawcy ilustrował życie Natana Mędrca i Uriela Acosty oraz księgę Ruth.
W ostatnim okresie życia Gottlieb pracował głównie nad obrazami, będącymi realizacją jego nowej misji – pojednania polsko-żydowskiego poprzez malarstwo. Były to zarówno dzieła religijne (Chrystus nauczający w Kafarnaum, Chrystus w świątyni), jak i historyczno-literackie (Kazimierz Wielki nadający prawa Żydom, Jankiel cymbalista i Zosia).
Prace Gottlieba były kilkakrotnie prezentowane w okresie międzywojennym. W 1892 r. Komitet Uczczenia Pamięci Gottlieba wystawił mu pomnik nagrobny (obelisk). Malarz był często nazywany najwybitniejszym uczniem Matejki; w swoich obrazach dawał wyraz nie tylko wpływom artystycznym, ale i swoim emocjom.
Pochowany został na Nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie.
Jego prace znajdują się m.in. w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie[4] i Muzeum Narodowego w Krakowie[5], a jego Autoportret w stroju polskiego szlachcica można zobaczyć na wystawie stałej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin[6].
GaleriaEdytuj
Autoportret w stroju polskiego szlachcica
Shylock i Jessica
Czaty - scena z ballady Adama Mickiewicza
Ślub żydowski
Taniec Salome
Jałmużna
Portret starca
Salome z głową św. Jana
Portret siostry artysty - Anny
Wygnanie Maurów z Grenady
Powitanie ojca przez Rechę
Żydzi w synagodze
Portret Ignacego Kurandy
PrzypisyEdytuj
- ↑ Renata Piątkowska: Gottlieb Maurycy. delet.jhi.pl. [dostęp 2022-08-02]. (pol.).
- ↑ Gottlieb Maurycy, [w:] Polski Słownik Judaistyczny [online], Żydowski Instytut Historyczny [dostęp 2020-06-21] [zarchiwizowane z adresu 2020-06-22].
- ↑ I. Królewska Akademia Sztuk Pięknych..., [w:] H. Stępień, M. Liczbińska, Artyści polscy w środowisku monachijskim w latach 1828-1914 (materiały źródłowe), wyd. II, Kraków: Agencja Wydawniczo-Reklamowa Chors, 1994, s. 12, ISBN 83-903086-1-4.
- ↑ Gottlieb, Maurycy, Muzeum Narodowe w Warszawie - Zbiory Cyfrowe [dostęp 2021-11-28].
- ↑ Gottlieb, Maurycy, Muzeum Narodowe w Krakowie.
- ↑ "Autoportret w stroju polskiego szlachcica" Maurycego Gottlieba już w Muzeum POLIN, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN [dostęp 2021-11-28].
BibliografiaEdytuj
- Hanna Pieńkowska, Maurycy Gottlieb, w: Polski Słownik Biograficzny, tom VIII, 1960
Linki zewnętrzneEdytuj
- Maria Milanowska, Żył i tworzył szybko, jakby przeczuwając krótkość swego życia. Maurycy Gottlieb i jego historia, Niezła sztuka, 3 września 2017 [dostęp 2020-06-21].
- Piątkowska R., Jestem Polakiem i Żydem i chcę dla obu, gdy Bóg da, pracować. Maurycy Gottlieb (1856–1879), Wirtualny sztetl, [dostęp 2021-11-23]