McDonald’s

amerykańska sieć restauracji

McDonald’s Corporation (wym. [məkˈdɒnldz ˌkɔːprˈeɪʃn]) – amerykańska sieć barów szybkiej obsługi, sprzedająca głównie burgery, frytki i napoje.

McDonald’s Corporation
Logo
Ilustracja
Restauracja McDonald’s na warszawskiej Białołęce
Państwo

 Stany Zjednoczone

Siedziba

Chicago

Data założenia

15 maja 1940
San Bernardino

Forma prawna

spółka publiczna

Prezes

Enrique Hernandez Jr.

Dyrektor

Chris Kempczinski (CEO)

Zatrudnienie

375 tys. osób (2016)

Giełda

NYSE: MCD

ISIN

US5801351017

Dane finansowe
Przychody

24,622 mld USD (2016)

Wynik operacyjny

7,745 mld USD (2016)

Wynik netto

4,686 mld USD (2016)

Aktywa

31,024 mld USD (2016)

Kapitał własny

2,2043 mld USD (2016)

Położenie na mapie Chicago
Mapa konturowa Chicago, w centrum znajduje się punkt z opisem „Siedziba McDonald’s Corporation”
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych
Mapa konturowa Stanów Zjednoczonych, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Siedziba McDonald’s Corporation”
Położenie na mapie Illinois
Mapa konturowa Illinois, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Siedziba McDonald’s Corporation”
Ziemia41°50′06″N 87°56′40″W/41,835000 -87,944444
Strona internetowa

Historia edytuj

Przedsiębiorstwo zostało założone 15 maja 1940 r. w San Bernardino w Kalifornii przez braci Richarda i Maurice’a McDonaldów. Od 1953 r. firma udziela franczyz. Prawną formę dla systemu franczyzowego (McDonald’s Systems, Inc.) stworzył 15 kwietnia 1955 r. Ray Kroc, który później przejął firmę.

W 1960 r. przedsiębiorstwo zmieniło nazwę na McDonald’s Corporation. Jako spółka publiczna jest ono notowane na Nowojorskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (NYSE) od 5 stycznia 1966 r. W 2007 r. McDonald’s dysponował 31 tysiącami barów szybkiej obsługi w ponad 119 krajach na całym świecie[1].

Model biznesowy edytuj

 
McDonald’s na świecie

Większość barów (nazywanych przez firmę restauracjami) McDonald’s serwuje dania zarówno dla gości zajmujących stoliki, jak i kierowców samochodów (McDrive), jednak w lokalach usytuowanych w centrach miast zwykle nie ma możliwości dokonania zakupu drive-through. Jest też wiele barów McDrive, w których przyjmuje się zamówienia wyłącznie od kierowców i nie ma stolików – zwykle przy autostradach, stacjach benzynowych lub centrach handlowych. Pod marką McCafe prowadzona jest także sprzedaż produktów kawiarnianych. Istnieje szereg barów „tematycznych”, na przykład Rock-and-Roll McDonald’s. Niektóre nowsze bary są jednocześnie miejscami rozrywki (McDonald’s Playlands lub PlayPlaces). Model biznesowy McDonald’s Corporation różni się nieco od modelu innych sieci fast food.

Oprócz zwykłych opłat franczyzowych i procentu od sprzedaży dochodem McDonald’s są również czynsze, częściowo powiązane ze sprzedażą; w Stanach Zjednoczonych McDonald’s jest zawsze właścicielem nieruchomości, na której znajduje się bar będący przedmiotem umowy franczyzowej. Harry J. Sonneborn, jeden z założycieli McDonald’s, powiedział: Prowadzimy działalność gospodarczą w dziedzinie nieruchomości. Jedynym powodem, dla którego sprzedajemy hamburgery, jest to, że przynoszą największy dochód płatnikom czynszu[2]. W Europie model jest odmienny: na przykład w Wielkiej Brytanii McDonald’s jest właścicielem jedynie około 30% placówek, także w Polsce franczyzobiorcy często najmują powierzchnię od innych podmiotów.

McDonald’s w Polsce edytuj

 
Pierwszy bar McDonald’s w Polsce (część SDH „Sezam” w Warszawie). Funkcjonował w latach 1992–2014

Rozmowy na temat uruchomienia w Polsce barów McDonald’s były prowadzone już pod koniec lat 70. XX wieku[3]. Pierwszy bar otwarto 17 czerwca 1992 r. w Warszawie na rogu ulic Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej, w dobudowanej od strony północnej części Spółdzielczego Domu Handlowego „Sezam”[4]. Koszt budowy wyniósł milion dolarów. W dniu otwarcia ustanowiony został rekord świata w liczbie transakcji: dokonano ich 13 300[5] (rekord ten został pobity sześć miesięcy później w Katowicach: 13 600 zamówień[potrzebny przypis]).

Bar w Sezamie zamknięto 1 października 2014 roku, a nowy oddział firmy znajduje się w budynku obok[6].

W grudniu 2019 r. w 435 polskich lokalach tej sieci, znajdujących się w ponad 150 miejscowościach, zatrudnionych było ponad 24 tysiące pracowników[7]. W Polsce McDonald’s rozwija się na zasadzie franczyzy, w grudniu 2019 roku właścicielami 380 barów (87%) byli polscy franczyzobiorcy[8].

Krytyka McDonald’s Corporation edytuj

Przedsiębiorstwu zarzuca się wykorzystywanie pracy dzieci oraz wyzysk pracowników w zakładach dostawczych[9]. Latem 2000 roku w Hongkongu opublikowano raport na temat nieprawidłowości w pięciu chińskich zakładach dostawczych, które wytwarzały figurki do zestawów dla dzieci „Happy Meal”[10]. Opisano w nim pracę dzieci oraz fakt fałszowania dokumentów poprzez dodawanie lat małoletnim pracownikom. Za 8 godzin pracy przysługiwało wynagrodzenie w wysokości około 1,5 euro – zatrudnieni musieli pracować jednak nawet 15 godzin dziennie, a gdy było dużo zamówień, nie otrzymywali dnia wolnego. Koncern początkowo nie przyznawał się do zarzutów. Gdy udowodniono, że ponad setka dzieci w wieku 12–13 lat pracowała tam po 12 godzin dziennie, a sprawą zainteresowały się media, McDonald’s wysłał do fabryk kontrolę. Ostatecznie koncern miał wstrzymać wszystkie zamówienia z tych fabryk i powierzyć je innym przedsiębiorstwom[9].

Ochrona środowiska edytuj

McDonald’s podejmuje szereg inicjatyw na rzecz ochrony środowiska naturalnego i ograniczenia zużycia jednorazowych produktów z tworzyw sztucznych. W Wielkiej Brytanii słomki plastikowe miały zostać zastąpione przez słomki papierowe do końca 2019 roku[11], jednak ze względu na kontrowersje, które zmiana ta wywołała wśród klientów sieci[12], proces ten uległ wydłużeniu. Na początku 2019 roku McDonald’s testował słomki papierowe także w wybranych polskich restauracjach[13]. Testy miały także miejsce w Niemczech i Kanadzie[14], gdzie oprócz papierowych słomek testowano drewniane sztućce czy waflowe kubeczki do sosów. W Kanadzie serwetki zamieniono na mniejsze z przetworzonych włókien, a w Wielkiej Brytanii zastąpiono plastikowe pojemniki na sałatkę wersjami z kartonu nadającego się do recyklingu.

McDonald’s, a także inne przedsiębiorstwa z branży fast food, są na celowniku organizacji zajmujących się obroną praw zwierząt (np. PETA). Organizacje te zarzucają przedsiębiorstwu, że zwierzęta przeznaczone na ubój są przetrzymywane w bardzo złych warunkach, często bez wybiegu. Twierdzą, że byki kastrowane są bez środków przeciwbólowych, a do pasz dodawane są hormony i antybiotyki[15], aby zwierzęta szybko rosły i wcześniej mogły zostać odprowadzone do rzeźni. Podają też, że przekarmione osobniki często nie dożywają terminu uboju[16].

Firmie stawiane są też zarzuty o niechęć do związków zawodowych oraz reklamowanie swych produktów jako wartościowych i pożywnych[17].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. McDonald’s: McDonald’s: Our Storys: FAQ. 2007-03. [dostęp 2009-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-09-11)]. (ang.).
  2. Eric Schlosser: Fast food nation: the dark side of the all-American meal. Houghton Mifflin Harcourt. [dostęp 2012-01-02]. (ang.).
  3. Archiwum Akt Nowych, Główny Urząd Kontroli Prasy i Widowisk, sygn. [1417] 249/26, s. 99.
  4. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 778. ISBN 83-01-08836-2.
  5. Michał Wojtczuk. Wystarczyło pilnować, żeby nie zabrakło frytek. „Gazeta Stołeczna”, s. 12, 16 czerwca 2017. 
  6. McDonald's, Znajdź najbliższą restaurację w okolicy i przyjdź do nas! | McDonald's®, mcdonalds.pl [dostęp 2023-09-02] (pol.).
  7. McDonald’s Praca, mcdonaldspraca.com.pl [dostęp 2016-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-12].
  8. Monika Wojniak-Żyłowska, Ile kosztuje McDonald’s?, Franchising.pl, 18 stycznia 2020.
  9. a b Klaus Werner, Hans Weiss: Czarna lista firm. Intrygi światowych koncernów. Stargard Szczeciński: Hidari, 2009, s. 316 i n. ISBN 978-83-61410-00-3.
  10. Calum Macleod, Lijia Macleod: McDonald’s faces child-labour furore. The Independent, 3 września 2000. [dostęp 2009-10-22]. (ang.).
  11. McDonalds w Wielkiej Brytanii rezygnuje z plastikowych słomek, papierowe.slomki.biz [dostęp 2020-01-20] (pol.).
  12. Słomki papierowe wywołują kontrowersje wśród klientów McDonald’s, papierowe.slomki.biz [dostęp 2020-01-20] (pol.).
  13. McDonalds testuje w Polsce papierowe słomki, papierowe.slomki.biz [dostęp 2020-01-20] (pol.).
  14. Kanadyjskie i niemieckie restauracje McDonalds testują słomki papierowe, papierowe.slomki.biz [dostęp 2020-01-20] (pol.).
  15. Od gospodarstwa do fabryki i z powrotem. EkoEnergia, 10 maja 2007. [dostęp 2009-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 lutego 2008)].
  16. Klaus Werner, Hans Weiss: Czarna lista firm. Intrygi światowych koncernów. Stargard Szczeciński: Hidari, 2009, s. 165. ISBN 978-83-61410-00-3.
  17. Wyrok sądowy z 19 czerwca 1997 r. w sprawie zniesławienia McDonald’s Corporation. [dostęp 2009-10-22]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj