Galaktyka Bodego

galaktyka spiralna
(Przekierowano z Messier 81)

Galaktyka Bodego (znana również jako Messier 81, M81 lub NGC 3031) – galaktyka spiralna, położona w gwiazdozbiorze Wielkiej Niedźwiedzicy, należąca do grupy galaktyk M81. Dzięki bliskości od Ziemi, dużemu rozmiarowi oraz aktywnemu jądru była obszernie badana przez profesjonalnych astronomów. Jasność wynosząca 6,9m czyni ją również popularnym celem amatorskich obserwacji[2].

Galaktyka Bodego
Ilustracja
Galaktyka spiralna M81 (HST)
Odkrywca

Johann Elert Bode

Data odkrycia

31 grudnia 1774

Dane obserwacyjne (J2000)
Gwiazdozbiór

Wielka Niedźwiedzica

Typ

Sb (spiralna z poprzeczką)

Rektascensja

09h 55m 33,17s

Deklinacja

+69° 03′ 55,1″

Odległość

11,77 ± 0,2 mln ly (3,61 ± 0,06 Mpc[1])

Przesunięcie ku czerwieni

–0,000140 ± 0,000040

Jasność obserwowana

6,9m

Rozmiary kątowe

24′ × 13,2′

Charakterystyka fizyczna
Wymiary

84 × 46 kly

Satelity galaktyki

Holmberg IX

Alternatywne oznaczenia
Patrz w tekście
{{{alt mapy}}}
Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy

Odkrycie edytuj

Odkrył ją 31 grudnia 1774 roku berliński astronom Johann Elert Bode[3]. W sierpniu 1779 niezależnie odkryta przez Pierre’a Méchaina[3]. Została dodana do katalogu Messiera 9 lutego 1781[3].

Charakterystyka edytuj

Jest odległa od nas o 12 milionów lat świetlnych[4]. Ma wymiary ok. 84 × 46 tys. lat świetlnych. Jest jedną z najjaśniejszych galaktyk spiralnych widocznych na półkuli północnej[5]. Może być obserwowana nawet przez małe teleskopy, a w bardzo sprzyjających warunkach nawet gołym okiem, jako mała, szara mgiełka[3].

W jądrze znajduje się supermasywna czarna dziura o masie 70 milionów mas Słońca[6].

M81 znajduje się w odległości jedynie 150 tys. lat świetlnych od innej galaktyki należącej do katalogu MessieraM82, zwanej też galaktyką Cygaro. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu milionów lat miało miejsce spotkanie tych galaktyk. Powstałe siły pływowe spowodowały wzmocnienie fal gęstości i wzrost częstotliwości narodzin nowych gwiazd w okolicach tych fal. Zbliżenie do M82 mogło również wytworzyć długie i proste pasma pyłu widoczne wzdłuż jednej strony jądra galaktyki[5].

Według badań z 1994 roku M81 zawiera względnie małą ilość ciemnej materii[3].

Grupa M81 edytuj

Osobny artykuł: Grupa galaktyk M81.
 
M81 (z lewej) i M82 (z prawej). M82 jest jedną z dwóch galaktyk, na które silnie oddziałuje grawitacja M81. Druga galaktyka, NGC 3077, znajduje się u góry przedstawionego obrazu.

Messier 81 jest największą galaktyką w tzw. grupie M81, czyli grupie 34 galaktyk w konstelacji Wielkiej Niedźwiedzicy[7]. Znajdując się w odległości ok. 11,7 mln lat świetlnych (3,6 Mpc) od Ziemi, grupa M81 jest najbliższym sąsiadem naszej grupy galaktyk[7] w całej Supergromadzie Lokalnej.

Interakcje grawitacyjne pomiędzy M81 i M82 oraz NGC 3077[8] wyrwały gaz ze wszystkich trzech galaktyk, tworząc w grupie gazowe struktury w kształcie włókien wodoru[8]. Ponadto te interakcje sprawiły, że gaz międzygwiazdowy wpadł do centrów M82 i NGC 3077, prowadząc do intensywnego powstawania gwiazd lub aktywności gwiezdnej w tym rejonie[8].

Supernowe edytuj

28 marca 1993 astronom amator Francisco Garcia Diaz z Lugo w Hiszpanii odkrył supernową SN 1993J. Osiągnęła ona jasność obserwowaną 10,5m[3].

Oznaczenia alternatywne edytuj

  • UGC 5318
  • [B93] 13
  • [BAZ94] 3
  • [DML87] 630
  • 2E 0951.4+6918
  • 2E 2195
  • 1ES 0951+69.3
  • EXO 0951.3+6917
  • HIJASS J0955+69A
  • ICRF J095533.1+690355
  • IERS B0951+693
  • IRAS F09514+6918
  • IRAS 09514+6918
  • K79 28A
  • KPG 218a
  • LEDA 28630
  • [M98c] 095127.6+691813
  • MCG+12-10-010
  • RBS 808
  • RORF 0951+693
  • RX J095532+69038
  • RX J0955.5+6903
  • RX J095533.4+690353
  • 1RXP J095532.8+690354
  • 1RXS J095534.7+690338
  • SPB 115
  • TC 714
  • [VDD93] 99
  • [VV2000c] J095533.2+690355
  • [VV2003c] J095533.2+690355
  • [VV2006] J095533.2+690355
  • [VV98c] J095533.2+690355
  • Z 333 – 7
  • Z 0951.4+6918

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. M81 [online], simbad.u-strasbg.fr [dostęp 2017-12-02].
  2. S.J. O’Meara: The Messier Objects. Cambridge University Press, 1998. ISBN 0-521-55332-6.
  3. a b c d e f Guy McArthur, Hartmut Frommert, Christine Kronberg, Messier 81 [online], SEDS (ang.).
  4. Pomiary paralaks cefeid w Galaktyce przez satelitę Hipparcos (ESA) pozwoliły skalibrować skalę odległości pozagalaktycznych; wcześniej podawano liczbę 10,6 mln lat świetlnych.
  5. a b Praca zbiorowa: Encyklopedia Wszechświat. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 304. ISBN 978-83-01-14848-5.
  6. N. Devereux, H. Ford, Z. Tsvetanov, J. Jocoby. STIS Spectroscopy of the Central 10 Parsecs of M81: Evidence for a Massive Black Hole. „The Astronomical Journal”. 125 (3), s. 1226–1235, 2003. DOI: 10.1086/367595. Bibcode2003AJ....125.1226D. 
  7. a b I.D. Karachentsev. The Local Group and Other Neighboring Galaxy Groups. „The Astronomical Journal”. 129 (1), s. 178–188, 2005. DOI: 10.1086/426368. arXiv:astro-ph/0410065. Bibcode2005AJ....129..178K. 
  8. a b c M.S. Yun, P.T.P. Ho, K.Y. Lo. A high-resolution image of atomic hydrogen in the M81 group of galaxies. „Nature”. 372 (6506), s. 530–532, 1994. DOI: 10.1038/372530a0. PMID: 7990925. Bibcode1994Natur.372..530Y. 

Linki zewnętrzne edytuj