Metrodora, także Kleopatra Metrodora[1]starogrecka lekarka, ginekolożka, położna, chirurżka[2] i badaczka chorób kobiecych[3].

Jako pierwsza wykorzystała wziernik do badań ginekologicznych[4], stosowała sączki dopochwowe i doodbytnicze[5], tampon jako metodę antykoncepcji i leczenia infekcji pochwy[4], wykonywała embriotomie[5]. Stworzyła również klasyfikację upławów[6][7], przedstawiła propozycję etiologii pasożytniczych zakażeń odbytu[7], opisała także szereg metod ustalania płci płodu[8], sposoby leczenia menorrhagii[5] i metrorrhagii[1] oraz hemoroidów[9], metody badania dziewictwa, a także diagnozowania i leczenia kobiecej bezpłodności[1]. Opisywała również kosmetyki[9], metody wspomagające płodność i antykoncepcyjne[10], środki wspomagające lub ograniczające laktację[9]. Opracowała również wytyczne w celu ustalenia, czy kobieta została wykorzystana lub napadnięta seksualnie[4].

Była jedną z nielicznych lekarek, które w swojej praktyce wychodziły poza zakres ginekologii i położnictwa[7]. Jako jedna z pierwszych zdecydowania opowiadała się za chirurgicznym usuwaniem zmian nowotworowych piersi i macicy[11], opisywała pionierskie[12] zabiegi rekonstrukcji twarzy, piersi czy błony dziewiczej[4], opisywała zabiegi usuwania włosów i leczenia hemoroidów[13] i zajmowała się antidotami oraz afrodyzjakami[9].

Autorka licznych traktatów poświęconych ginekologii[2], w tym Na temat chorób i leczenia kobiet[11] oraz O macicy, brzuchu i nerkach[2] i autorka najstarszej znanej medycznej książki napisanej przez kobietę[7]. Jej Na temat chorób i leczenia kobiet[14] zachowało się w dwóch tomach, liczących 63 rozdziały[7], w pracy tej widać wpływ myśli Hipokratesa[15], choć Metrodora miała własne obserwacje na temat objawów czy etiologii chorób[6]. Metrodora często powoływała się bezpośrednio na prace Hipokratesa[5], a nie inne, późniejsze opracowania[6]. Ponadto opracowała pierwszą znaną alfabetyczną encyklopedię medyczną[7].

Informacje na temat jej życia są skąpe i fragmentaryczne, nie ma też pewności co do czasu, w którym żyła. Okres jej życia datuje się zależnie od źródeł między I i VII w. n.e.[2], a najczęściej między 200 i 400 r. n.e.[11] i wskazuje się ją jako współczesną Soranusowi z Efezu[1]. Utrudnieniem jest fakt, iż o nie wspominają o niej bizantyńscy lekarze-pisarze, począwszy od Orybazjusza, Aecjusza z Amidy i Pawła z Eginy po Aleksandra z Tralles[2], niemniej jej prace cytowane były przez starożytnych lekarzy – choć skąpo[6], a pierwsze łacińskie tłumaczenia jej prac pojawiły się między III[5] i VI w. n.e.[6] Pisma Metrodory były używane także w średniowieczu. W swoich pracach Metrodora przywoła m.in. Berenikę zwaną Kleopatrą, i na skutek pomyłki jej prace zaczęto w średniowieczu kopiować pod imieniem Kleopatry[16], a później zaczęto też utożsamiać ową Kleopatrę z Kleopatrą VII[17]. W 1566 r. opracowany na nowo zbiór jej tekstów opublikował Caspar Wolf, również pod imieniem Kleopatra, a w 1597 r. ponownie pod tym samym imieniem wydał je Israel Spach[16]. Współcześnie jej prace znane są z XII-wiecznego kodeksu przechowywanego w Bibliotece Laurenziana. Na podstawie analizy tego kodeksu wskazuje się również, że imię Metrodora mogło być jedynie pseudonimem kompilatora wcześniejszych tekstów[18].

Przypisy edytuj

  1. a b c d Tsoucalas Gregory MD i inni, Metrodora, an Innovative Gynecologist, Midwife, and Surgeon, „Surgical Innovation”, 20 (6), 2013, s. 648–649, DOI10.1177/1553350613485304 [dostęp 2021-02-23] (ang.).
  2. a b c d e Tsoucalas Gregory, Sgantzos Markos, Aspasia and Cleopatra Metrodora, Two Majestic Female Physician – Surgeons in the Early Byzantine Era, „Journal of Universal Surgery”, 4 (3), 2016, DOI10.21767/2254-6758.100055, ISSN 2254-6758 [dostęp 2021-02-22] (ang.).
  3. Metrodora, ginekolog, która wyprzedziła swoją epokę [online], Piękno umysłu, 17 maja 2020 [dostęp 2021-02-22] (pol.).
  4. a b c d The Egyptian Gynecologist Metrodora: Ahead of Her Time [online], Exploring your mind, 4 czerwca 2020 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  5. a b c d e a, Metrodora: Ancient Greek Physician and Rebel [online], HenTech, 30 maja 2018 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  6. a b c d e Paul T. Keyser, Georgia L. Irby-Massie, Encyclopedia of Ancient Natural Scientists: The Greek Tradition and its Many Heirs, Routledge, 2008, ISBN 978-1-134-29802-0 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  7. a b c d e f Ryleigh S. Livingston, Women in Medicine: Past, Present, & Future, „Southern Illinois University Carbondale”, 2015 (ang.).
  8. Gregory Tsoucalas, Antonis A. Kousoulis, Effie Poulakou-Rebelakou, Queen Cleopatra and the other ‘Cleopatras’: Their medical legacy, 2013 [zarchiwizowane].
  9. a b c d Baltimore Sun - We are currently unavailable in your region [online], www.tribpub.com [dostęp 2021-03-12].
  10. THE HEALING HAND: THE ROLE OFWOMEN IN ANCIENT MEDICINE, „Acta Theologica Supplementum”, 2005.
  11. a b c Beth Howard, Women physicians over the centuries [online], medicine.yale.edu [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  12. The 10 most influential women in the history of medicine | Proclinical blogs [online], Proclinical [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  13. Brooklyn Museum: Metrodora [online], www.brooklynmuseum.org [dostęp 2021-02-23].
  14. The Most Influential Women In Medicine: From The Past To The Present [online], www.ahcstaff.com [dostęp 2021-03-12].
  15. Metrodora Awards | International Alliance of Patients' Organizations [online], www.iapo.org.uk [dostęp 2021-03-12].
  16. a b Margaret M. Miles, Cleopatra: A Sphinx Revisited, University of California Press, wrzesień 2011, ISBN 978-0-520-24367-5 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  17. Women in Healthcare: 5 Historical Heroines [online], Medstars Reading Room, 8 marca 2018 [dostęp 2021-03-12] (ang.).
  18. S KOTSOPOULOS, A FOTIOU, Metrodora: A physician of late Byzantium on feminity, „ENCEPHALOS”, 55, 2018, s. 9-11.