Międzychód
Międzychód (niem. Birnbaum) – miasto w woj. wielkopolskim, powiecie międzychodzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Międzychód i powiatu międzychodzkiego. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. gorzowskiego. Położone nad Wartą w Kotlinie Gorzowskiej. Po roku 1998 nastąpił powrót miasta w granice województwa wielkopolskiego.
| |||||
| |||||
Rynek i fontanna | |||||
| |||||
Państwo | ![]() | ||||
Województwo | ![]() | ||||
Powiat | międzychodzki | ||||
Gmina | Międzychód | ||||
Prawa miejskie | koniec XIV wieku | ||||
Burmistrz | Krzysztof Wolny | ||||
Powierzchnia | 6,98 km² | ||||
Wysokość | 37 m n.p.m. | ||||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
10 666[1] 1528 os./km² | ||||
Strefa numeracyjna | 95 | ||||
Kod pocztowy | 64-400 | ||||
Tablice rejestracyjne | PMI | ||||
Położenie na mapie gminy Międzychód ![]() | |||||
Położenie na mapie Polski ![]() | |||||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ![]() | |||||
Położenie na mapie powiatu międzychodzkiego ![]() | |||||
![]() | |||||
TERC (TERYT) | 3014034 | ||||
SIMC | 0935506 | ||||
Hasło promocyjne: Miasto z pompą[2] | |||||
Urząd miejski ul. Piłsudskiego 264-400 Międzychód | |||||
Strona internetowa | |||||
BIP |
30 czerwca 2013 roku, miasto liczyło 10 847 mieszkańców[3].
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1400 roku, położone było w XVI wieku w województwie poznańskim[4].
Nazwa miastaEdytuj
Przyjmuje się, że nazwa miasta wzięła swój początek z „chodzenia między brodami”, Międzybród – Międzychód, chociaż nie ma żadnych przesłanek, by istniały w tym miejscu jakieś przeprawy przez rzekę Wartę.
Od średniowiecza równolegle z polską używana była niemiecka nazwa miasta (Birnbaum). Oznacza ona gruszę, co znalazło swoje odzwierciedlenie w herbie miejskim.
HistoriaEdytuj
Międzychód, położony w granicach historycznej Wielkopolski, uzyskał prawa miejskie prawdopodobnie przed 1378 r. Miejscowość wielokrotnie wymieniają dokumenty zebrane w Kodeksie dyplomatycznym Wielkopolski. W czasie wojny trzynastoletniej Międzychód wystawił w 1458 roku 4 pieszych na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[5].
W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów miejscowość położona była w dawnym województwie poznańskim. Przed XVI wiekiem była własnością Andrzeja Nieszkowskiego, który w 1505 zbył ją na rzecz Tomasza Krzyżanowskiego. W połowie wieku XVI miasto należało do kasztelana międzyrzeckiego Stanisława Ostroróga oraz sędziego poznańskiego Mikołaja Skóry z Gaju. Na ich prośbę król polski Zygmunt August pozwolił im pobierać mostowe na rzece Warcie[6].
Miasto było ośrodkiem reformacji. Ostrorogowie w czasie panowania Zygmunta Augusta przystąpili do reformacji oddając kościół współwyznawcom. W 1591 roku Jan Ostroróg nawrócił się z powrotem na katolicyzm odbierając kościół protestantom i budując w miejsce drewnianej świątyni nową murowaną, wykonaną z cegły palonej[6].
W 1597 miasto wraz z okolicznymi majątkami wykupili Unrugowie wywodzący się z Dolnego Śląska, którzy byli ich właścicielami przez dwa wieki zasiedlając okolicę niemiecką, protestancką ludnością. W 1720 roku w mieście urodził się Jan Daniel Janocki (Jaenisch) bibliograf, bibliotekarz, prefekt Biblioteki Załuskich[6].
W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miasto przeszło w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazło się w zaborze pruskim. Jako miasto opisał go XIX wieczny Słownik geograficzny Królestwa Polskiego. W 1811 znajdowało się w nim 262 domy z 1679 mieszkańcami, a w 1843 ich liczba wzrosła do 2637, w tym 1877 chrześcijan oraz 769 izraelitów[6].
Na mocy traktatu wersalskiego Międzychód ponownie znalazł się w granicach Polski, stanowiąc w latach 1920–1939 najdalej wysunięte na zachód miasto II Rzeczypospolitej (granica z Rzeszą Niemiecką przebiegała ok. 4 km na zachód od miasta).
II wojna światowaEdytuj
W czasie II wojny światowej w latach 1939–1941 z miasta wysiedlono większość Polaków do Generalnego Gubernatorstwa, a w zamian sprowadzono Niemców w ramach akcji kolonizacyjnej Heim ins Reich.
Okres powojennyEdytuj
Zimą 1945 roku stacjonował tu sztab 1 Frontu Białoruskiego[7]. Miasto częściowo rozbudowuje się, chociaż daje się odczuć stagnację. Piękne krajobrazy przyciągają turystów i wędkarzy (kraina 100 jezior). 4 lipca 2017 Rada Miejska przemianowała ulice Gwardii Ludowej na św. Jana Pawła II (alternatywną propozycją była Kazimierza Myszkowskiego), Langowicza na Sportową i Kaczmarka na Wąską (alternatywnie proponowano Łucjana Konopińskiego)[8].
Dzielnice i przedmieściaEdytuj
Miasto jest jednolitą gminą o statusie miejskim, bez prawnego podziału jej terytorium na dzielnice i osiedla, czyli na jednostki pomocnicze gminy. Jednakże w mieście istnieje zwyczajowy podział poszczególnych jego części wynikający ze względu na położenie tych terenów oraz z pewnych uwarunkowań historycznych i urbanistycznych. Dzielnice nie stanowią oficjalnego podziału administracyjnego miasta. Są to nazwy zwyczajowe, które są powszechnie używane przez mieszkańców.
Dzielnice:
- Stare Miasto
- Nowe Miasto
- Port
- Lipowiec
- Letnisko
- Mała Wielowieś
- Bocianie Gniazdo
- Ostrawy
- Słodowy Młyn
Przedmieścia (i ich części) leżące poza granicami miasta, stanowiące integralną część organizmu miejskiego:
- Stare Bielsko
- Nowe Bielsko
- Osiedle Lubuskie (Bielsko) zwane Olminem lub Lotniskiem
- Dzięcielin
- Wielowieś
- Przedlesie
- Zielona Chojna (Bielsko)
- Gorzyń
- Muchocin
- Gorzycko Stare
DemografiaEdytuj
- Piramida wieku mieszkańców Międzychodu w 2014 roku[1].
ZabytkiEdytuj
- kościół pw. Męczeństwa św. Jana Chrzciciela z XVI w.; wzmiankowany po raz pierwszy w 1404, w latach 1555–1589 w rękach luteran. W 1591 z cegły palonej zbudowano nowy, istniejący do dzisiaj kościół (obecnie część między chórem a amboną), który w 1635 spłonął razem z miastem. Obecny transept i prezbiterium dobudowano do wcześniejszej budowli w latach 1902–1904. Wieża kościelna dwukrotnie była uszkadzana przez czynniki atmosferyczne – w 1672 ucierpiała na skutek huraganu, a w 1706 uderzył w nią piorun,
- kościół Niepokalanego Serca Maryi w Międzychodzie z 1840 roku, poewangelicki, obecnie należący do parafii rzymskokatolickiej,
- przykościelny cmentarz z barokowymi płytami nagrobkowymi z XVIII w. przy kościele pw. Niepokalanego Serca Maryi,
- płyta nagrobna Krzysztofa Unruha z XVIIw. w kościele pw. Niepokalanego Serca Maryi,
- „Laufpompa” – głębinowa studnia artezyjska w centrum miasta ujęta w ozdobną żeliwną pompę z 1912,
- Muzeum Regionalne,
- wrzecionowaty układ przestrzenny starego miasta,
- domy „szczytowe” wzdłuż ulicy Rynkowej.
Atrakcje przyrodniczeEdytuj
- rezerwat przyrody “Kolno Międzychodzkie” (pow. 14 ha) – prastare dęby nad Jeziorem Koleńskim
- rezerwat przyrody “Dolina Kamionki”
- dąb na Placu Kościuszki – pomnik przyrody
- fragmenty Pszczewskiego Parku Krajobrazowego
- Królewska Góra (116 m n.p.m.), w pobliżu wsi Dormowo
- Puszcza Notecka, z najwyższym wzniesieniem Wielką Sową 93 m n.p.m. i najstarszym drzewem-dębem o obwodzie ok. 8 m.
GospodarkaEdytuj
W Międzychodzie i okolicach działa kilka znaczących firm. Jedną z najbardziej znanych jest zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego Pomona. W Międzychodzie produkowano keczup „Międzychód”. Po przejęciu fabryki przez Pudliszki wyrób ten przestał być produkowany. Od lutego 2012 roku zakład spożywczy wszedł w skład grupy kapitałowej POZ BRUK i ponownie zaczęto produkować tam przetwory z Międzychodu. Obecnie zatrudnia około 100 osób. Inne duże firmy to „MHM Paech” (zakład budowlany), „GRENEX” (produkcja maszyn rolniczych), „Schedpol” (produkcja styropianu), „MARBO” (produkcja odlewanych kształtek tapicerskich z miękkiego poliuretanu oraz produkcja metalowych szkieletów foteli samochodowych, kolejowych i biurowych) czy „DOSO”.
W okolicach miasta silnie rozwinięte jest rolnictwo. Charakterystyczne dla gminy są rozległe pola uprawne ziemniaków i pomidorów.
Na pograniczu gmin Międzychód i Drezdenko znajduje się największa w Polsce kopalnia ropy naftowej i gazu ziemnego „Lubiatów”, która została oficjalnie otwarta w 2013 roku. Jej produkty handlowe to: ropa naftowa, gaz ziemny, propan-butan, siarka płynna, energia elektryczna.
SportEdytuj
Najstarszymi polskimi klubami sportowymi w Międzychodzie są:
- piłkarski Miejski Ludowy Klub Sportowy Warta Międzychód, założony w 1924 roku i występujący obecnie w IV lidze[9];
- wioślarskie Międzychodzkie Towarzystwo Wioślarzy 1928, założone w 1928 roku i istniejace do II wojny światowej[10].
Obecnie na terenie miasta działają liczne kluby sportowe. Poza MLKS Warta Międzychód, są to m.in.: MMA DEVIL Fight Club (sporty walki), MKS Sokół MARBO Międzychód (koszykówka) występujący w ogólnopolskiej II lidze mężczyzn, UKS MIKST Międzychód (koszykówka), KTS Jeziorak (tenis stołowy), Wilki Międzychód.
OświataEdytuj
Miasto zapewnia nauczanie na 3 poziomach nauczania:
- Poziom podstawowy – 3 szkoły podstawowe[11]:
- Szkoła Podstawowa Nr 1, ul. 17 Stycznia 92,
- Szkoła Podstawowa Nr 2, ul. Gorzycka 1,
- Specjalna Szkoła Podstawowa, ul. Gwardii Ludowej 6b (przy Zespole Szkół nr 1).
- Poziom gimnazjalny – 2 gimnazja[12]:
- Gimnazjum Nr 1, ul. Iczka 3,
- Gimnazjum Nr 2, ul. Gorzycka 1.
- Szkoły średnie[13]:
- Branżowa Szkoła I Stopnia w Zespole Szkół nr 2, ul. Bolesława Chrobrego 13.
- 3 technika:
- Zespół Szkół Nr 1, ul. Gwardii Ludowej 6,
- Zespół Szkół Nr 2, ul. Chrobrego 13,
- Zespół Szkół Nr 3, ul. Dworcowa 24.
- Liceum Ogólnokształcące im. Jarosława Dąbrowskiego, ul. Generała Sikorskiego 27.
Dla starszych osób w Międzychodzkim Domu Kultury odbywają się sesje Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
TransportEdytuj
Przez Międzychód przebiegają drogi wojewódzkie 160 Miedzichowo – Suchań i 182 Międzychód – Ujście.
Międzychód był również węzłem kolejowym, a pierwszą linię otwarto już w 1887 roku[14]. Przez stację przebiegają linie kolejowe 363 Rokietnica – Skwierzyna, 368 Szamotuły – Międzychód i dalej do Rzepina oraz 373 Międzychód – Lewiczynek (dalszy odcinek tej linii do Zbąszynia jest częściowo rozebrany). Pasażerski ruch kolejowy odbywa się tylko w sezonie letnim[15]. Pociąg RYBAK łączy Sieraków i Międzychód z Poznaniem Głównym. W sierpniu na dworcu organizowana jest Parada Lokomotyw[16].
Główny przystanek komunikacji autobusowej PKS znajduje się na Placu Kościuszki, a miasto posiada połączenia m.in. z Poznaniem, Gorzowem Wlkp., Sulęcinem, Zieloną Górą, Szamotułami, Sierakowem, a w sezonie letnim również z Kołobrzegiem[17]. W Bielsku znajduje się również zajezdnia autobusowa PKS.
W 2013 przy ul. Szpitalnej oddano do użytku sanitarne lądowisko Międzychód-Szpital.
Wspólnoty wyznanioweEdytuj
WspółpracaEdytuj
Ta sekcja od 2011-09 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
Miejscowości partnerskie:
Zobacz teżEdytuj
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Międzychód w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ strona gminy Międzychód.
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 czerwca 2013 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, czerwiec 2013, s. 121, ISSN 1734-6118 [dostęp 2013-10-30] .
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 175.
- ↑ Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 181.
- ↑ a b c d Międzychód, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 371 .
- ↑ „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 235.
- ↑ Krzysztof Sobkowski Dekomunizacja w Międzychodzie, czyli ulice Gwardii Ludowej, Kaczmarka i Langowicza do zmiany.
- ↑ 90minut.pl: Miejski Ludowy Klub Piłkarski Warta w Międzychodzie. [dostęp 24 listopada 2010].
- ↑ Ryszard L. Kobendza, Międzychodzkie Towarzystwo Wioślarzy 1928, GTK 1985
- ↑ UG w Międzychodzie: Szkoły podstawowe. 2010. [dostęp 2010-11-29].
- ↑ UG w Międzychodzie: Gimnazja. 2010. [dostęp 2010-11-29].
- ↑ UG w Międzychodzie: Szkoły średnie. 2010. [dostęp 2010-11-29].
- ↑ Historia stacji Międzychód w Bazie Kolejowej.
- ↑ Rozkład jazdy letniego pociągu Rybak. [dostęp 2015-02-28].
- ↑ Pociągi na III Paradę Lokomotyw w Międzychodzie. [dostęp 2015-02-28].
- ↑ PKS Gorzów: Rozkład jazdy autobusów PKS. [dostęp 2015-02-28].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-08] .
Linki zewnętrzneEdytuj
- Międzychód, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 371 .