Wikipedia

MiG-1

myśliwiec radziecki z II wojny światowej

MiG-1 (ros. МиГ-1), początkowo I-200 – radziecki samolot myśliwski z okresu II wojny światowej, zaprojektowany w biurze Polikarpowa i ukończony przez Mikojana i Guriewicza. Jednomiejscowy jednosilnikowy dolnopłat o konstrukcji mieszanej, z chowanym podwoziem, napędzany silnikiem rzędowym. Wyprodukowany w 1940 roku w liczbie tylko 100 egzemplarzy, został zastąpiony przez produkowaną masowo wersję rozwojową MiG-3. Wszedł do służby jako pierwszy z nowoczesnych radzieckich myśliwców przełomu lat 30. i 40. i służył bojowo w początkowym okresie wojny niemiecko-radzieckiej, w latach 1941–1942. Był pierwszym samolotem noszącym sygnaturę MiG – biura Mikojana i Guriewicza. Podobnie jak MiG-3, osiągał wysoką prędkość na dużych wysokościach, przez co okazał się słabo dostosowany do specyfiki walk na froncie wschodnim, toczonych na niższym pułapie.

MiG-1 (I-200)
Ilustracja
Pierwszy prototyp I-200 (MiG-1)
Dane podstawowe
Państwo

 ZSRR

Producent

Zakład nr 1

Konstruktor

Polikarpow / Mikojan i Guriewicz

Typ

samolot myśliwski

Konstrukcja

mieszana

Załoga

1 (pilot)

Historia
Data oblotu

5 kwietnia 1940

Lata produkcji

1940

Liczba egz.

100 (+4 prototypy)

Dane techniczne
Napęd

12-cylindrowy silnik widlasty AM-35A

Moc

1007 kW (1350 KM)

Wymiary
Rozpiętość

10,2 m

Długość

8,155 m

Wysokość

3,3 m

Powierzchnia nośna

17,44 m²

Masa
Własna

2411 kg

Startowa

3099 kg

Paliwa

266 kg

Osiągi
Prędkość maks.

628 km/h

Prędkość wznoszenia

16,8 m/s

Wznoszenie maks. w locie poziomym

5,30 min na wys. 5000 m

Pułap

12 000 m

Zasięg

560 km

Rozbieg

268 m

Dobieg

400 m

Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 karabin maszynowy BS kal. 12,7 mm
2 karabiny maszynowe SzKAS kal. 7,62 mm
200 kg bomb
Użytkownicy
ZSRR
Multimedia w Wikimedia Commons

Historia powstania

edytuj

Pod koniec lat 30. lotnictwo radzieckie odczuwało potrzebę wprowadzenia nowych, szybkich myśliwców w układzie jednopłata, jakie zaczęły powstawać w tym czasie na świecie. Dodatkowego impulsu dodały przeprowadzone w 1938 roku testy zdobytego podczas wojny domowej w Hiszpanii Messerschmitta Bf 109B[1]. W tym czasie w biurze doświadczalno-konstrukcyjnym (OKB) Nikołaja Polikarpowa, będącego konstruktorem wszystkich dotychczasowych myśliwców radzieckich (I-5, I-15, I-153 i I-16), pracowano już nad samolotem I-180 napędzanym silnikiem gwiazdowym. Mimo że był on udaną konstrukcją, szanse na jego produkcję zaprzepaściła katastrofa prototypu w pierwszym locie i dalsze problemy[2].

Na skutek odbytych na początku 1939 roku kilku spotkań konstruktorów z władzami radzieckimi, z udziałem Stalina, 29 lipca 1939 roku władze sformułowały wymagania konstrukcyjne na nowe myśliwce[1]. Opracowaniem myśliwców nowego pokolenia zajęło się ogółem 12 biur konstrukcyjnych[2]. Także w biurze Polikarpowa, mieszczącym się przy Zakładzie nr 1 w Moskwie, rozpoczęto w 1939 roku prace nad nowym myśliwcem – dolnopłatem I-200 napędzanym silnikiem widlastym[2]. Samolot miał być napędzany nowo opracowywanym silnikiem konstrukcji Mikulina AM-37 o mocy 1450 KM i według założeń osiągać prędkość 670 km/h na wysokości 7000 m[3]. Prace prowadzono pod kierunkiem samego Polikarpowa i z jego inicjatywy, mimo że on sam był zwolennikiem silników gwiazdowych[3]. Autorem projektu przedwstępnego i wiodącym konstruktorem I-200 został N. Andrianow[a]. Samolot konstruowano z zamiarem umieszczenia jego produkcji w Zakładzie nr 21, stąd tylną część kadłuba zaprojektowano skorupową ze sklejki, w technologii opanowanej przez ten zakład (podobnie jak I-16)[3]. Do jesieni 1939 roku projekt wstępny był prawie gotowy, lecz Polikarpow zamierzał wnieść dalsze poprawki (głównie w celu zmniejszenia powierzchni nośnej, co miało jeszcze zwiększyć prędkość samolotu), więc prowadzonych prac początkowo nie ujawniano Ludowemu Komisariatowi (ministerstwu) Przemysłu Lotniczego (NKAP)[2].

Nowy projekt ujawniono dopiero w celu podtrzymania produkcji samolotów Polikarpowa w Zakładzie nr 1, pod nieobecność generalnego konstruktora, spowodowaną wysłaniem go przez władze w październiku 1939 roku w składzie delegacji zwiedzającej niemieckie fabryki lotnicze[b]. Ministerstwo oceniło projekt pozytywnie i poleciło jego dalszy rozwój, powierzając go nowo utworzonemu 8 grudnia 1939 roku przez dyrekcję Zakładu nr 1 Oddziałowi Doświadczalno-Konstrukcyjnemu (OKO)[2]. Kierownictwo oddziału, przekształconego następnie w samodzielne biuro konstrukcyjne, powierzono młodemu konstruktorowi Artiomowi Mikojanowi, którego zastępcą został bardziej doświadczony Michaił Guriewicz, dotychczasowy zastępca Polikarpowa[4]. Zbiegło się to w czasie z popadnięciem Polikarpowa w niełaskę u władz państwa i utratą jego pozycji jako wiodącego konstruktora myśliwców w ZSRR[c]. Sam Polikarpow utracił wpływ na dalszy rozwój I-200, przy tym, z uwagi na czas, zrezygnowano z postulowanych przez niego zmian i dopracowano projekt w pierwotnym kształcie[5]. W pośpiechu dokumentację ukończono jeszcze w lutym 1940 roku, a do 30 marca, przed wyznaczonym terminem, ukończono prototyp[6].

Pierwszy prototyp oblatał 5 kwietnia 1940 roku w Chodynce pilot doświadczalny Arkadij Jekatow[6]. Z powodu braku niedopracowanych jeszcze silników AM-37, prototypy otrzymały nieco słabszy, również nowo opracowany silnik Mikulina AM-35A o mocy 1350 KM. Pierwszy nieuzbrojony prototyp osiągnął podczas prób fabrycznych wysoką prędkość 648,5 km/h[7]. Już 1 maja 1940 roku wziął on udział w paradzie lotniczej w Moskwie[5]. 9 maja 1940 roku oblatano drugi prototyp, a 6 czerwca trzeci, z zamontowanym docelowym uzbrojeniem w postaci 1 wkm kalibru 12,7 mm i 2 km kalibru 7,62 mm w kadłubie (różnił się on od samolotów seryjnych skrzydłami konstrukcji metalowej)[7]. Będąc pod wrażeniem dużej szybkości samolotu oraz entuzjastycznej opinii oblatywacza Stiepana Supruna, NKAP skierował 31 maja samolot do produkcji w Zakładzie nr 1, z dostępnym silnikiem AM-35A, i zlecił produkcję 125 sztuk jeszcze przed przeprowadzeniem prób państwowych, a nawet przed zakończeniem prób fabrycznych[7]. Jednocześnie, w dalszym ciągu dokonywano poprawek konstrukcji, głównie w zakresie systemu chłodzenia[8]. 18 sierpnia 1940 roku samolot został zaprezentowany publicznie na pokazach lotnictwa w Tuszynie[8]. Po próbach fabrycznych, 12 września 1940 roku prototypy nr 2 i 3 ukończyły pomyślnie próby państwowe, przechodząc je za pierwszym podejściem jako jedyne z myśliwców radzieckich nowej generacji, co świadczyło o poziomie konstrukcji biura Polikarpowa (z pozostałych nowych myśliwców, ŁaGG-3 skierowano do poprawienia, a Jak-1 w ogóle nie zaliczył prób za pierwszym razem)[d]. Podczas tych prób prototyp osiągnął prędkość 628 km/h na wysokości 7200 m (przeliczoną na 636 km/h na 7600 m)[9]. Nakazano jednak poprawić w toku produkcji m.in. stateczność podłużną i poprzeczną samolotu oraz wzmocnić uzbrojenie, co zostało ostatecznie częściowo zrealizowane w jego wersji rozwojowej[9].

Osobny artykuł: MiG-3.

W październiku 1940 roku władze wojskowe zażądały zwiększenia zasięgu wszystkich nowych myśliwców, w tym I-200, do 1000 km przy prędkości 90% maksymalnej, co doprowadziło do powstania samolotu MiG-3[10]. Konstrukcję I-200 zmodyfikowano przez umieszczenie dodatkowego zbiornika paliwa o pojemności 250 litrów pod kabiną pilota, co wymagało przesunięcia silnika o 10 cm do przodu i wydłużenia kadłuba dla zachowania wyważenia[10]. Zastosowano też nową chłodnicę cieczy pod kadłubem, którą przesunięto nieco w przód, gdyż tylną część powiększonej osłony zajął wystający w dół zbiornik paliwa. Zwiększono ponadto kąt wzniosu skrzydeł z 5° do 6°, co polepszyło stateczność poprzeczną[10]. Zmiany przetestowano na czwartym prototypie oblatanym 29 października 1940 roku[10].

Produkcja

edytuj

Pierwsze seryjne I-200 wyprodukowano w październiku 1940 roku[8]. 7 listopada siedem samolotów i dwa prototypy wzięły udział w defiladzie z okazji rocznicy rewolucji październikowej[9]. 9 grudnia 1940 roku, w związku z nowym systemem nazewnictwa samolotów radzieckich od inicjałów konstruktorów, w którym myśliwcom przydzielono liczby nieparzyste, pierwsze 100 sztuk seryjnych I-200 zostało oznaczonych MiG-1, a dalsze zmodyfikowane samoloty, ze zwiększonym zapasem paliwa, MiG-3[11]. Nowy sposób nadawania nazw zastąpił system, według którego samoloty otrzymywały oznaczenie zgodne z przeznaczeniem (I-200 pochodzi od słowa istriebitiel – myśliwiec). Przy uruchamianiu produkcji samolot otrzymał wewnątrzzakładowe oznaczenie „wyrób (izdielije) 61”, stąd czasami w niemieckich dokumentach oznaczany był błędnie jako I-61[5]. Pierwszych osiem seryjnych MiG-1 miało osłonę kabiny otwieraną na bok, jednak ze względu na problemy z jej przewietrzaniem w locie, w dalszych samolotach zastosowano osłonę odsuwaną do tyłu[11]. MiG-1 nosiły numery seryjne od 2001 do 2100, a dalsze numery od 2101 nosiły MiG-3[12].

W 1940 roku w Zakładzie nr 1 wyprodukowano wszystkie 100 sztuk MiG-1[13], chociaż według innych informacji, do końca roku powstały tylko 92 MiG-1 (na 111 samolotów obu modeli)[12]. Proces odbioru ich przez wojsko przeciągnął się do 1941 roku[e]. Równolegle prowadzona była masowa produkcja i ulepszanie myśliwców MiG-3[14].

Użycie

edytuj
Zobacz też: MiG-3.

Samoloty MiG-1 były stosunkowo nieliczne i dzieliły los kilkakrotnie liczniejszych myśliwców MiG-3, będąc na uzbrojeniu tych samych jednostek, stąd publikacje czasem nie wyróżniają ich osobno. MiG-1 wszedł jako pierwszy do służby – w grudniu 1940 roku skierowano je na próby wojskowe w Kaczyńskiej Szkole Lotniczej na Krymie, prowadzone przez 41 Pułk Myśliwski[15]. Samoloty MiG obu wersji zaczęły być kierowane do jednostek liniowych od samego początku 1941 roku, przede wszystkim do pułków myśliwskich zachodnich okręgów wojskowych, a także nad Morze Czarne[16]. Jako pierwsze MiG-1 otrzymały 31 Pułk Myśliwski (IAP) w Kownie i 41 Pułk w Białymstoku[11]. Szkolenie pilotów na nowym typie szło jednak znacznie wolniej[17]. Borykali się oni także z problemami związanymi z niedopracowaniem samolotu i silnika (dostarczanego przez Zakład nr 24), które rozwiązywano w ciągu pierwszych miesięcy 1941 roku[18]. 1 marca 1941 stan MiG-1 w lotnictwie wojskowym w europejskiej części ZSRR sięgnął 74 sztuk, a 1 maja – 95[17]. Oba typy myśliwców MiG łącznie stanowiły najliczniejsze nowe myśliwce w momencie ataku niemieckiego 22 czerwca 1941 roku. Trzy tygodnie przed nim, 1 czerwca w lotnictwie było 77 MiG-1 (w tym 55 sprawnych) i 845 lub 743 MiG-3, nie licząc myśliwców marynarki wojennej[19][17]. Z tego, MiG-1 znajdowały się tylko w przygranicznych okręgach wojskowych: Przybałtyckim OW (31), Zachodnim OW (37), Odeskim OW (8) i Kijowskim OW (1)[17].

Oba typy myśliwców MiG, podobnie jak inne radzieckie samoloty, poniosły wielkie straty w dwóch pierwszych dniach niemieckiej zmasowanej kampanii powietrznej – 24 czerwca pozostały w czterech zachodnich okręgach tylko 234 MiGi obu typów, ponadto ok. 150 w okręgu odeskim, z 917 posiadanych[17]. Większość została zniszczona w nalotach na lotniska, przy tym uszkodzone samoloty musiały być porzucane z powodu szybkich postępów Niemców, chaosu, braku możliwości ewakuacji i braku części zamiennych, a nawet braku źródeł sprężonego powietrza do zapuszczania silników[20]. Dochodziło też do walk powietrznych, w których MiG-i w początkowym okresie ponosiły najczęściej straty, choć zdarzały się także zwycięstwa, głównie nad bombowcami[20]. Szczególnie duże straty poniosła 9 Mieszana Dywizja Lotnicza, rozbita 25 czerwca, walcząca w rejonie Ostrów Mazowiecka – Białystok, w skład której wchodziło 37 MiG-1[20]. Brak jest w literaturze danych odnoszących się konkretnie do strat i działań MiG-1 w lotnictwie frontowym, jednakże z uwagi na ich niewielką liczbę i zakończenie produkcji, nieliczne ocalałe samoloty tego typu z okręgów nadgranicznych wkrótce się wykruszyły i nie są później wymieniane. Na Froncie Południowym (byłym okręgu odeskim) straty na ziemi były najmniejsze i MiG-i działały tam w ciągu pierwszych kilku dni najintensywniej, w tym przeciw lotnictwu rumuńskiemu[21]; było tam jednak niewiele MiG-1[17]. Przyczynami strat w walkach z myśliwcami było w głównej mierze słabsze wyszkolenie radzieckich pilotów, zwłaszcza taktyczne, brak doświadczenia większości z nich oraz słabe opanowanie nowego myśliwca przez część pilotów, poza tym MiG-i generalnie ustępowały nowym niemieckim myśliwcom[19].

Oprócz lotnictwa frontowego, nieliczne MiG-1 już po wybuchu wojny z Niemcami trafiły do lotnictwa Wojsk Obrony Powietrznej (PWO), przede wszystkim obrony Moskwy (6 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego – 6. IAK), gdzie dołączyły do MiG-3[22]. W grudniu 1940 roku pozostał tam jeden MiG-1, w 27. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego[22].

Od początku wojny niemiecko-radzieckiej MiG-i obu typów były też używane w lotnictwie morskim bazowania naziemnego, głównie we Flocie Bałtyckiej i Czarnomorskiej, gdzie uczestniczyły w walkach[23]. Między innymi, 5 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego Floty Bałtyckiej 22 czerwca 1941 roku posiadał 6 samolotów MiG-1[23]. Dwa MiG-1 wchodziły na początku 1942 roku w skład 12. Eskadry chroniącej porty nad jeziorem Ładoga[23]. Dwa MiG-1 przetrwały we Flocie Bałtyckiej do maja 1943 roku, po czym były używane do holowania celów, a następnie w tym jeszcze roku przekazane Flocie Oceanu Spokojnego, gdzie nie były już używane bojowo[23].

Żaden MiG-1 nie zachował się do tej pory (jedynie w 2000 roku odnaleziono rozbity MiG-3, a następnie części innych MiG-3)[24].

Ocena konstrukcji

edytuj
Zobacz też: MiG-3.

Ocena samolotu MiG-1 jest niejednoznaczna, podobnie jak szerzej znanego modelu MiG-3. Należy mieć na uwadze, że wszedł on do służby w pośpiechu, jako pierwszy z nowoczesnych radzieckich myśliwców okresu II wojny światowej. Spora awaryjność MiGów była związana z pospiesznym wprowadzeniem samolotu i jego silnika do produkcji, przed całkowitym dopracowaniem, lecz była mimo to mniejsza, niż prostszych w pilotażu ŁaGG-3[25]. Nie zdołano także przed wejściem do służby poprawić wad samolotu, głównie trudnego pilotażu. Dalsze ulepszanie konstrukcji przebiegało już w toku rozwoju zmodyfikowanego MiG-3[26]. Sama zasadność modyfikacji polegającej na zwiększeniu zapasu paliwa i powstaniu wariantu MiG-3 bywa jednak krytykowana, gdyż na skutek zwiększenia masy całkowitej o 240 kg pogorszyła się prędkość i zwrotność samolotu[27]. Zdaniem niektórych autorów, duży zapas paliwa miał służyć głównie do eskortowania przyszłościowych bombowców dalekiego zasięgu, które w tym czasie jeszcze nie powstały; w konsekwencji loty myśliwców na takie odległości były sporadyczne, a bardziej praktyczne byłoby zastosowanie odrzucanych dodatkowych zbiorników paliwa (stosowanych już wcześniej w ZSRR)[10]. W toku rozwoju myśliwca MiG-3 objętość zbiorników wewnętrznych była zresztą stopniowo zmniejszana w kolejnych partiach produkcyjnych[14]. Seryjny MiG-3 osiągał co prawda prędkość tylko o kilkanaście km/h niższą od MiG-1[28], jednak spadła także prędkość wznoszenia[10]. Nieco pogorszyła się też stateczność i wzrosły siły działające na ster wysokości, powodując, że sterowanie było trudniejsze[10][26]. Ogólnie MiG-3 (w nieco tylko mniejszym stopniu MiG-1) charakteryzowało ciężkie sterowanie w obu płaszczyznach przy prędkościach ponad 350 km/h, utrudniające szybkie manewry[29].

Wbrew opiniom spotykanym w publikacjach, MiG nie był projektowany jako myśliwiec przechwytujący ani wysokościowy, lecz według radzieckiej terminologii, myśliwiec frontowy[30]. Mimo wysokiej prędkości maksymalnej, charakterystyki lotne MiG-ów okazały się jednak niedostosowane do specyfiki walk na froncie wschodnim. Silnik AM-35A rozwijał co prawda większą moc, niż stosowany w pozostałych nowych myśliwcach radzieckich M-105, ale na większych wysokościach; był przy tym ok. 200 kg cięższy[28]. Podczas badań MiG-1 osiągnął nad ziemią prędkość maksymalnie 486 km/h, a na wysokości 7200 m – 628 km/h[28]. Jednakże, przyszłość pokazała, że walki powietrzne na froncie wschodnim toczyły się głównie na małych wysokościach (do 3500 m)[31]. Lepiej opisany w literaturze pod tym względem jest MiG-3, który na tych wysokościach osiągał prędkość zbliżoną do Jak-1 i Messerschmitta Bf 109E i nieco lepszą od ŁaGG-3, lecz mniejszą od Bf 109F[28]. Na małych wysokościach MiG-3 miał jednak gorszą prędkość wznoszenia od tych myśliwców, poza ŁaGG-3[28]. Dopiero na dużych wysokościach (ok. 6000 m) jego prędkość maksymalna i prędkość wznoszenia zbliżała się do Bf 109F[28]. Zasadnicze charakterystyki MiG-1 były podobne, aczkolwiek podkreśla się, że dzięki mniejszej masie, miał on przewagę nad starszym modelem niemieckiego Bf 109E w prędkości i zwrotności w poziomie, chociaż nie w pionie[32]. MiG-1 miał słabszą manewrowość w poziomie od ŁaGG-3 i oceniano, że na małych wysokościach w walce między tymi samolotami powinien zwyciężyć ŁaGG-3[33]. Wobec tego, oraz trudnego pilotażu, decyzja o produkcji MiG-ów bywa uznawana przez niektórych autorów za błąd[34]. Mimo że nie sprawdziły się nadzieje na przewyższanie osiągami nowych niemieckich myśliwców, MiGi były jednak nowoczesnymi samolotami, skutecznymi zwłaszcza przeciw bombowcom. Osobnym problemem, w mniejszym stopniu związanym z samolotem, było słabsze wyszkolenie taktyczne i pilotażowe oraz brak doświadczenia radzieckich pilotów, co było o tyle istotne, że MiG był samolotem stosunkowo trudnym w pilotażu i wymagającym dobrych pilotów[31].

Krytykowane jako słabe było uzbrojenie MiG-a – salwa sekundowa podstawowego wariantu uzbrojonego w 1 wkm BS o szybkostrzelności 900 strz./min i 2 km SzKAS miała masę jedynie 1,2 kg (z wczesnym modelem wkm BS o szybkostrzelności 750 strz./min – 1,08 kg; podawana jednak jest także dla MiG-1 wartość 0,948 kg)[28]. Krytykowana była także jakość celownika kolimatorowego[31].

 
Sylwetka od dołu (MiG-3)

Piloci często latali z otwartymi kabinami z powodu słabej widoczności zza długiej maski silnika i zabryzgiwania wiatrochronu olejem, co zmniejszało prędkość o 18–27 km/h[31]. Ponadto, w kabinie bywało gorąco od chłodnicy silnika[11]. Przyczyną latania z otwartą kabiną było też to, że utrudnione było odsunięcie osłony w locie, zwłaszcza przy większych prędkościach, np. w celu opuszczenia samolotu[31]. Prędkość maksymalna była dodatkowo redukowana przez często słabe wykończenie powierzchni (chropowatość farb)[28]. Wadą usuniętą dopiero na MiG-3 pod koniec produkcji był brak szyby pancernej wiatrochronu[35]. Zaletą MiG-1 była natomiast dobra technologiczność budowy i remontów, wynikająca z przemyślanej pod tym względem konstrukcji, składającej się z osobnych podzespołów, przewyższająca pod tym względem inne nowe myśliwce radzieckie (np. zewnętrzne części skrzydeł były demontowane)[5][2]. Resurs silnika AM-35A natomiast wynosił początkowo tylko 50 godzin[10]. Krytykowane było stosowane śmigło WISz-22Je, jako słabo dostosowane do użytego silnika, ze zbyt małym zakresem zmiany skoku, przez co m.in. podczas nurkowania śmigło kręciło się szybciej, niż wał silnika[10]. Nie najlepiej dobrany był reduktor silnika, o stopniu 0,902 – doświadczalny MiG-1 (nr 2020) z przełożeniem 0,732 osiągnął prędkość 657 km/h, jednakże synchronizatory uzbrojenia nie były przystosowane do takiego reduktora[26].

Wersje doświadczalne

edytuj

Wariantem I-200 był IP-201 (istriebitiel puszecznyj, myśliwiec armatni), ze wzmocnionym uzbrojeniem w postaci nowo opracowanych dwóch działek MP-6 kalibru 23 mm w gondolach pod skrzydłami i dwóch wkm kalibru 12,7 mm AP-12,7 w kadłubie (pierwotnie planowano dwa działka MP-3 tego kalibru z zapasem po 60 nabojów oraz dwa km-y SzKAS kalibru 7,62 mm)[36]. Zbudowany został na bazie trzeciego prototypu I-200 i oblatany 1 grudnia 1940 roku[37]. Wiosną 1941 roku program IP-201 jednak przerwano z uwagi na represje wobec konstruktorów jego uzbrojenia, J. Taubina i M. Baburina, wiążące się z „karnym” anulowaniem jego rozwoju[f].

Od grudnia 1940 roku prowadzono na drugim prototypie I-200 próby zastosowania pierwotnie przewidzianego silnika AM-37[38]. Dla zwiększenia mocy silnika, jego konstruktor A. Mikulin zastosował w nim, jako jeden z pierwszych, dodatkową wodną chłodnicę międzystopniową powietrza dostarczanego przez sprężarkę (ang. intercooler). Chłodnice wody intercoolera znajdowały się po bokach silnika, w miejscu chłodnicy oleju, którą przeniesiono pod silnik[38]. Samolot otrzymał śmigło WiSZ-61AP[38]. Nieuzbrojony prototyp z silnikiem AM-37 został oblatany 6 stycznia 1941 roku, lecz w trakcie prób 7 maja 1941 roku został rozbity przy lądowaniu[38]. Do prób silnika AM-37 powrócono później na MiG-3, lecz ostatecznie wariant ten nie wszedł do produkcji[39].

Dalsze warianty doświadczalne samolotu oparte już były na konstrukcji MiG-3[40].

Opis

edytuj

Konstrukcja

edytuj
 
Silnik AM-35A eksponowany w MLP w Krakowie

Jednosilnikowy wolnonośny dolnopłat konstrukcji mieszanej, z zakrytą kabiną i chowanym podwoziem, w układzie klasycznym[41]. Silnik w nosie kadłuba, napędzający śmigło ciągnące. Kadłub w przedniej i środkowej części był kratownicowy stalowy, pokryty zdejmowanymi blachami duralowymi (mocowanymi na zamkach)[41]. W ogonowej części kadłub wraz ze statecznikiem pionowym konstrukcji skorupowej, z pokryciem z pięciu warstw sklejki brzozowej[42] (wg innych źródeł, konstrukcji półskorupowej)[43]. Długość wynosiła 8,155 m, rozpiętość skrzydeł 10,2 m, a wysokość 3,3 m[44].

Skrzydło było trzyczęściowe: centropłat konstrukcji duralowej z elementami stalowymi, pokryty blachą duralową, zewnętrzne części odejmowane, konstrukcji drewnianej, pokryte sklejką[42]. Powierzchnia nośna płata wynosiła 17,44 m²[44]. Skrzydło miało profil Clark YH, o grubości względnej zmniejszającej się z 14% do 8%[42]. Płaty miały niewielki wznios 5° i wydłużenie 5,97[45]. Skrzydła wyposażone były w klapy, czteroczęściowe, o powierzchni 2,09 m² (dwie pod centropłatem i pod częściami zewnętrznymi)[45]. Lotki miały powierzchnię łączną 1,145 m²[46]. Statecznik poziomy całkowicie metalowy (duralowy), stery i lotki metalowe pokryte płótnem[42]. Rozpiętość statecznika poziomego wynosiła 3660 km[46]. Statecznik pionowy miał powierzchnię 1,527 m², w tym ster kierunku 0,913 m², a statecznik poziomy 3,105 m², w tym ster wysokości 1,446 m²[46]. Masa własna samolotu wynosiła 2411 kg, a masa startowa 3099 kg[44][g].

Kabina pilota umiejscowiona za środkiem kadłuba, przykryta trzyczęściową osłoną ze szkła organicznego, ze stałym wiatrochronem i częścią środkową nad pilotem odsuwaną do tyłu (poza pierwszymi ośmioma samolotami z częścią środkową odchylaną na bok)[45]. Wiatrochron był gięty z jednego płata pleksiglasu[45]. Nieruchoma część osłony za pilotem mogła być zrzucona przy awaryjnym opuszczaniu samolotu, wraz z częścią środkową[42]. Kabina miała z przodu przegrodę przeciwpożarową i z tyłu płytę pancerną grubości 8 mm[42]. Pilot miał optyczny celownik kolimatorowy PBP-1[42]. Samoloty wyposażone były w odbiorniki radiostacji RSI-3 o zasięgu do 150 km[47]. Przed kabiną, po prawej stronie, znajdował się maszt antenowy. Po obu stronach silnika tunele chłodnic oleju, pod kabiną pilota chłodnica cieczy chłodzącej silnik[42].

Podwozie samolotu klasyczne, z kółkiem ogonowym, chowane w locie pneumatycznie (główne golenie z pojedynczymi kołami, o rozstawie 2,8 m, wciągane w skrzydła w kierunku do kadłuba[48]. Podwozie było całkowicie zakrywane pięcioczęściowymi klapami, zamocowanymi na goleniach, z tego dwie części były zamocowane na stałe, a trzy ruchome (dwie części połączone harmonijkowo w celu skompensowania ugięcia amortyzatora i osłona dolnej części koła)[42]. Klapa zakrywająca dolną część koła była przymocowana do goleni i przy rozłożonym podwoziu odchylała się na bok[42] (stanowiło to widoczną różnicę w stosunku do MiG-3, w którym klapa ta była mocowana do centropłata, a osłony miały inny kształt)[10]. Koła o rozmiarach 600 × 180 mm[48]. Kółko ogonowe z litej gumy o rozmiarach 170 × 90 mm, zakrywane w pozycji schowanej podwójną klapą[48].

Napęd

edytuj

Silnik: konstrukcji Mikulina AM-35A, 12-cylindrowy w układzie V, moc startowa 1350 KM, moc nominalna 1200 KM na wysokości 6000 m[49]. Silnik posiadał reduktor obrotów o stopniu redukcji 0,902[11]. Śmigło trójłopatowe o zmiennym skoku WISz-22Je średnicy 3 m (zakres zmiany skoku 20°)[10]. Silnik uruchamiany był sprężonym powietrzem[42]. Paliwo stanowiła benzyna o liczbie oktanowej 95[49]. Paliwo mieściło się w zbiorniku kadłubowym (za silnikiem) o pojemności 109 l i dwóch zbiornikach w centropłacie pojemności 150 l (prawy) i 145 l (lewy)[50]. Masa paliwa wynosiła 266 kg[44]. W pierwszych seriach zbiorniki nie były pokryte masą uszczelniającą[45].

Prędkość maksymalna wynosiła 628 km/h na wysokości 7200 m, a 486 km/h nad ziemią[51]. Maksymalna prędkość wznoszenia wynosiła 16,8 m/s[9]. Czas wznoszenia na wysokość 5000 m wynosił 5,3 minuty[44]. Na wysokości 1000 m pełny zakręt zabierał 20–22,3 sekundy[44]. Pułap praktyczny wynosił 12 000 m[44]. Zasięg wynosił 560 km[44]. Prędkość lądowania wynosiła 141 km/h, długość rozbiegu 268 m, a dobiegu 400 m[44].

Uzbrojenie

edytuj

Uzbrojenie MiG-1 stanowił 1 wielkokalibrowy karabin maszynowy BS kalibru 12,7 mm i 2 karabiny maszynowe SzKAS kalibru 7,62 mm, zsynchronizowane, w nosie kadłuba, nad silnikiem[52][50][h]. Zapas nabojów wynosił 300 na wkm i po 750 na km[50][53].

Oprócz uzbrojenia strzeleckiego, MiG-1 mógł przenosić łącznie do 200 kg bomb na czterech zamkach podskrzydłowych, przy tym maksymalnie można było przenosić bomby o masie 100 kg[50]. Przewidziano także wyrzutnie podskrzydłowe dla 6 niekierowanych pocisków rakietowych RO-82 lub ich wersji[52].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Projekt I-200 oznaczony był początkowo kryptonimem „Ch” (Х) (Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 8, Iwanow 2004 ↓, s. 71) lub według innych publikacji „Cz” (Ч) (Iwanow 2004 ↓, s. 3) lub „K” (Butowski 1987 ↓)
  2. ↑ Projekt I-200 ujawnili współpracownicy Polikarpowa w porozumieniu z dyrektorem moskiewskiego Zakładu nr 1 P. Woroninem, mimo zakazu nieobecnego Polikarpowa, w obliczu groźby „odebrania” zespołowi Polikarpowa Zakładu nr 1 produkującego przestarzałe już myśliwce I-153 i uruchomienia tam produkcji jeszcze niedopracowanych myśliwców I-26 (Jak-1) Jakowlewa. W tym czasie też uruchamiano w Zakładzie nr 1 produkcję nieudanych bombowców Jak-2 Jakowlewa. Woronin jednocześnie chciał przestawić swój zakład na produkcję nowocześniejszych myśliwców jednopłatowych zamiast przewidywanego tam przez Polikarpowa dwupłata I-190 (Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 10, Iwanow 2004 ↓, s. 3).
  3. ↑ Do nowego biura przeszła znaczna część pracowników Polikarpowa, co związane było z zachwianiem pozycji Polikarpowa i aresztowaniami w jego biurze po katastrofie prototypu I-180 w grudniu 1938 roku, wywołującymi powszechne mniemanie, że Polikarpow powtórnie w swojej karierze stanie się ofiarą represji władz. Z drugiej strony, Artiom Mikojan cieszył się przychylnością władz radzieckich, w których członkiem Biura Politycznego był jego brat Anastas Mikojan. Ostatecznie władze poprzestały na znacznym osłabieniu zespołu Polikarpowa, którego w czerwcu 1940 roku formalnie usunięto ze stanowiska głównego konstruktora Zakładu nr 1 i powierzono mu mały Zakład nr 51. Polikarpow przy tym nie był zwolennikiem myśliwców z silnikami rzędowymi i w tym czasie główną uwagę poświęcał projektowi myśliwca I-185 z silnikiem gwiazdowym, o wysokich osiągach (Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 11–12, 15)
  4. ↑ Iwanow 2004 ↓, s. 6. Ponadto, podczas prób porównawczych nowych myśliwców, wobec I-200 zgłoszono 112 uwag, wobec I-180 Polikarpowa 81 uwag, wobec I-301 (ŁaGG-3) – 416 uwag, a I-26 (Jak-1) w ogóle ich nie zaliczył (Iwanow 2004 ↓, s. 3).
  5. ↑ Istnieją niewielkie rozbieżności w zakresie podawanych liczb produkowanych samolotów, zwłaszcza, że nie jest jasne, czy informacje odnośnie produkcji 92 MiG-1 w 1940 roku odnoszą się do samolotów wyprodukowanych, czy odebranych przez wojsko. Według innych informacji, do końca maja 1941 roku wojsko przejęło tylko 90 MiG-1 (z tego trzy w maju, które w czerwcu trafiły do jednostek) (Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 41–42).
  6. ↑ J. Taubin i M. Baburin padli ofiarami represji głównie z powodu problemów z niezawodnością wkm AP-12,7 i ostatecznie latem 1940 roku zostali rozstrzelani, co spowodowało także anulowanie rozwoju bardziej udanego działka MP-6, o szybkostrzelności 600 strz./min Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 19–20
  7. ↑ Nie wiadomo jak interpretować masę startową „3099/3319” kg w Iwanow 2004 ↓, s. 71, zwłaszcza że druga wartość jest zbliżona do wartości podawanych dla MiG-3, przenoszącego 69–197 kg paliwa więcej.
  8. ↑ Według części literatury, wkm był nowszego modelu UBS (Iwanow 2004 ↓, s. 5–6, 25–27, 53, Butowski 1987 ↓, s. 189), jednakże został on przyjęty na uzbrojenie po zakończeniu produkcji MiG-1, wiosną 1941 roku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Iwanow 2004 ↓, s. 2.
  2. ↑ a b c d e f Iwanow 2004 ↓, s. 3.
  3. ↑ a b c Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 6–8.
  4. ↑ Iwanow 2004 ↓, s. 3–5.
  5. ↑ a b c d Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 12–14.
  6. ↑ a b Iwanow 2004 ↓, s. 4–5.
  7. ↑ a b c Iwanow 2004 ↓, s. 5–6.
  8. ↑ a b c Iwanow 2004 ↓, s. 6.
  9. ↑ a b c d Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 16.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k Iwanow 2004 ↓, s. 9–11.
  11. ↑ a b c d e Iwanow 2004 ↓, s. 7.
  12. ↑ a b Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 18.
  13. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 161.
  14. ↑ a b Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 41–42.
  15. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 36–37.
  16. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 39, 53.
  17. ↑ a b c d e f Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 57–59.
  18. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 25–28, 36–40.
  19. ↑ a b Iwanow 2004 ↓, s. 55–57.
  20. ↑ a b c Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 60–63.
  21. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 64–66.
  22. ↑ a b Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 96–102.
  23. ↑ a b c d Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 122–130.
  24. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 194–198.
  25. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 56.
  26. ↑ a b c Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 44–45.
  27. ↑ Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 7, 15–16.
  28. ↑ a b c d e f g h Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 92–95.
  29. ↑ Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 46–47.
  30. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 104, 108–112.
  31. ↑ a b c d e Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 139–143.
  32. ↑ Jakubowicz 2015 ↓, s. 29.
  33. ↑ Jakubowicz 2015 ↓, s. 5.
  34. ↑ Jakubowicz 2015 ↓, s. 30.
  35. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 139–140.
  36. ↑ Iwanow 2004 ↓, s. 8.
  37. ↑ Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 15-16.
  38. ↑ a b c d Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 15–16.
  39. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 172–173.
  40. ↑ Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 20.
  41. ↑ a b Iwanow 2004 ↓, s. 22-23.
  42. ↑ a b c d e f g h i j k Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 31–34
  43. ↑ Jakubowicz 2015 ↓, s. 18.
  44. ↑ a b c d e f g h i Iwanow 2004 ↓, s. 71.
  45. ↑ a b c d e Iwanow 2004 ↓, s. 23.
  46. ↑ a b c Iwanow 2004 ↓, s. 52-53.
  47. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 79–82.
  48. ↑ a b c Iwanow 2004 ↓, s. 52–53.
  49. ↑ a b Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 30.
  50. ↑ a b c d Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 29–31.
  51. ↑ Miedwied′ i Chazanow 2007 ↓, s. 45.
  52. ↑ a b Iwanow 2004 ↓, s. 12–14.
  53. ↑ Miedwied′, Chazanow i Masłow 2003 ↓, s. 92.

Bibliografia

edytuj
  • Piotr Butowski: Samoloty MiG. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1987, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Tom 34. ISBN 978-8320606065.
  • S.W. Iwanow: MiG-3 (МиГ-3). Biełorieck: OOO „ARS”, 2004, seria: Wojna w wozduchie (Война в воздухе). No. 115. (ros.).
  • Aleksandr Miedwied′, Dmitrij Chazanow, Michaił Masłow: Istriebitiel MiG-3 (Истребитель «МиГ-3»). Moskwa: Rusawia, 2003. ISBN 5-900078-24-8. (ros.).
  • Aleksandr Miedwied′, Dmitrij Chazanow: MiG-3. Pierwyj frontowoj wysotnyj istriebitiel. Moskwa: Jauza / Kollekcyja / Eksmo, 2007. ISBN 978-5-699-20443-4. (ros.).
  • N.W. Jakubowicz: Istriebitiel MiG-3. Moskwa: Riedakcyja żurnała «Modelist-konstruktor», 2015, seria: Awiakollekcyja. No. 1/2015. (ros.).

Zobacz też

edytuj

Porównywalne samoloty:

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=MiG-1&oldid=76970925”