Michał Szołkowski

inżynier wojskowy, prozaik

Michał Szołkowski, ps. Brolis (lit. brat; ur. 17 października 1847, zm. 18 maja 1897 w Petersburgu) – inżynier wojskowy, kapitan[1], publicysta, prozaik, architekt i pedagog.

Michał Szołkowski
Brolis
Data urodzenia

17 października 1847

Data i miejsce śmierci

18 maja 1897
Petersburg

Miejsce spoczynku

Cmentarz Wyborski w Petersburgu

Zawód, zajęcie

inżynier wojskowy, publicysta, architekt, pedagog

Życiorys edytuj

W sferze literackiej Michał Szołkowski zaczął się wypowiadać w okresie zakazu języka litewskiego. Prace zostały napisane w języku polskim pod pseudonimem Brolis[2]. W roku 1886 debiutował na łamach warszawskiego tygodnika polityczno-społecznego i literackiego Prawda, gdzie ukazał się zbiór jego opowiadań „Z notatek pesymisty”[3]. W latach 1886–1894 r. był korespondentem[4] tygodnika Prawda[5] w St. Petersburgu.

Dzieła Michała Szołkowskiego przedstawiające litewską wieś – legenda „Zemsta”[6] i opowiadanie wiejskie „Jurgis Durnialis”[7] ukazały się w roku 1890 w warszawskim tygodniku Głos, a także zostały przetłumaczone na język litewski przez Vincasa Kudirkę i opublikowane w litewskim miesięczniku "Varpas"[8].

W roku 1894 opowiadanie „Jurgis Durnelis” zostało przetłumaczone na język rosyjski (tłumaczenie[9] L. Wasilewskiego) i wydane przez wydawnictwo[10] I.D.Sytina[11].

W 1902 roku w Plymouth, Pennsylvania, ukazała się książka M. Szołkowskiego w języku litewskim (przekład V. Kudirki[12]) z dwoma opowiadaniami: „Pagieża” i „Jurgis Durnelis”[13].

W roku 1908 był napisany scenariusz do spektaklu „Jurgis Durnelis” według opowiadania pod tym samym tytułem Michała Szołkowskiego (Brolis). Scenariusz napisał Gabrielius Landsbergis-Žemkalnis[14].

Kapitan Michał Szołkowski był członkiem i jednym z założycieli Towarzystwa Dobroczynności[15] przy rzymskokatolickim kościele św. Katarzyny (centrum wspólnoty chrześcijańskiej) w Petersburgu, założonego w 1884 roku.

Pod koniec swego życia Michał Szołkowski był nauczycielem w gimnazjum męskim[16] przy kościele św. Katarzyny w Sankt Petersburgu.

W Petersburgu, przy alei Kamennoostrovskij 58[17] jest budynek warsztatu mechanicznego R. M. Vetzera, zbudowany w roku 1895 według projektu inżynierskiego Michała Szołkowskiego[18].

Utwory Brolisа[19] edytuj

  • 1886–1887 – „Z dziennika pesymisty”,
  • 1887 – „Złoczyńca”, „Kapral”,
  • 1888 – „Sen filozofa”,
  • 1890 – „Ibrahim”, „Zemsta”, „Jurgis Durnelis”,
  • 1892 – „Ałtaj”,
  • 1890 – „Z notatek starego kawalera[20]”,
  • 1892 – „Baśń mitologiczna”,
  • 1896 – „Lewonas Jodas[21]”.

1892 r. w Warszawie została wydana książka pod tytułem “Marzenia[22]”, która zawierała cztery utwory: „Baśń mitologiczna”, „Jurgis Durnelis”, „Ibrahim” i „Z pamiętnika pesymisty”.

Utwór Michała Szołkowskiego „Wezwanie do poety[23]” został opublikowany w książce zbiorowej dla uczczenia dwudziestopięcioletniej działalności redaktora warszawskiego tygodnika Prawda, Aleksandra Świętochowskiego 1870–1895”.

Śmierć edytuj

Michał Szołkowski (Brolis) zmarł 18 maja 1897 r. w Petersburgu. Został pochowany[24] na katolickim cmentarzu Wyborskim w Petersburgu.

O zmarłym pisarzu, Michale Szołkowskim, warszawski tygodnik Głos[25] pisał:

„Z prawdziwym żalem odebraliśmy wiadomość o śmierci człowieka mało znanego w naszej literaturze współczesnej, jednego z tych jednak, którzy najbardziej godni są stać w jej przednich szeregach. Pisarzem tym jest M. Szołkowski, znany bardziej czytającemu ogółowi pod pseudonimem Brolisa. Zmarły nie dbał o rozgłos tani, nie przeciskał się wśród ciżby z lada towarem, nie dawał byle partactwa na rynek literacki i dla tego zostawił po sobie niewiele, chociaż talent miał znaczny. Utwory swoje drukował głównie w Prawdzie („Z dziennika pesymisty”, „Złoczyńca”, „Ibrahim, „Sen filozofa” itd.). Ostatnim utworem Brolisa, jaki się w druku ukazał, był „Lewonas Jodas”, drukowany w roku zeszłym w Głosie. Rodzajem talentu różnił się Brolis także od dzisiejszego rojowiska zniecierpliwionych, histerycznych niemal obrazkopisarzy, tworzących ręką tylko, a nie sercem i głową.”

Przypisy edytuj

  1. Mariusz Kulik: Polacy w žyciu wojskowym Petersburga (od XVIII do XX w.). 2016. s. 300. [dostęp 2020-08-17].
  2. Pseudonimy i Kryptonimy Piszarzow Polskich. Wydawnictwo M.ARCTA w Warszawie. [dostęp 2020-08-17].
  3. Brolis. Z dziennika pesymisty. „Prawda”, 1886-1887. 
  4. Beata Kalęba: Brolis, czyli Brat. O Michale Szołkowskim, zapomnianym prozaiku „polsko-litewskim. 2008.
  5. Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa. [dostęp 2020-08-17].
  6. Brolis. Zemsta. „Glos”. Rok V, Nr.14, 1890. 
  7. Brolis. Jurgis Durnialis. „Głos”. 1890, Nr.25. 
  8. Brolis. Jurgis Durnelis. „Varpas”. Nr.3 - Nr.8, 1890. 
  9. Barbara Stoczewska: Litwa, Białoruś, Ukraina w myśli politycznej Leona Wasilewskiego. Krakow, 2009. s. 23. [dostęp 2020-08-17].
  10. Научная библиотека Тверского государственного университета: И.Д.Сытин (1851-1934) – издатель, просветитель, меценат. s. N.9. [dostęp 2020-08-17].
  11. МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ ГОСУДАРСТВЕННОЕ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ ВЫСШЕГО ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ «ТВЕРСКОЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ»: Серия "Книги для народа". ТВЕРЬ, 2004. [dostęp 2020-08-17].
  12. Vincas Kudirka: Raštai, T.V. Tilžė: Otto von Mauderodės spaustuvė, 1909, s. 125-186.
  13. Brolis: Pagieża; Jurgis durnelis / lenkiškai parašė Brolis. Vienybė Lietuvnikų, Plymouth, Pa, 1902. [dostęp 2020-08-17].
  14. Gabrielius Landsbergis-Žemkalnis: Jurgis Durnelis. Vilnius: 1908, seria: 4 veiksmų komedija.
  15. Mikołaj Banaszkiewicz, Beata Kinga Nykiel: RZYMSKOKATOLICKIE TOWARZYSTWO DOBROCZYNNOŚCI PRZY KOŚCIELE ŚW. KATARZYNY ALEKSANDRYJSKIEJ (RZTD).
  16. Mikolaj Banaszkiewicz: Gimnazium Męskie Przy Kosciele Sw.Katarzyny.
  17. КАМЕННООСТРОВСКИЙ ПРОСПЕКТ.
  18. Дом А. Е. Вяземского - Дом Р. М. Ветцера.
  19. ENCYKLOPEDIA POWSZECHNA S.Orgelbranda. Warszawa, 1898. s. 110. [dostęp 2020-08-17].
  20. Brolis. „Prawda”. Nr.38 i dalsze, 1896. 
  21. Brolis. Lewonas Jodas. „Głos”. Rok XI, T.2, Nr.43,45,46,47, 1896. 
  22. Brolis: Marzenia (szkice). Warszawa: K.Kowalewski, 1892.
  23. PRAWDA. Książka zbiorowa dla uczczenia dwudziestopięcioletniej działalności Aleksandra Świętochowskiego 1870-1895. Lwów, 1899. s. 64-67.
  24. Cmentarz Wyborski w Petersburgu (1851-1930).
  25. Wspomnienie pozgonne. „Glos”. Nr.24, s. 588, 1897. 

Linki zewnętrzne edytuj