Michał Wołodyjowski

Michał Wołodyjowski
Jerzy Michał Wołodyjowski
(mały rycerz)
	Postać z Trylogii Sienkiewicza
	; Pan Wołodyjowski na rysunku Piotra Stachiewicza
Twórca	Henryk Sienkiewicz
Grany przez	Tadeusz Łomnicki, Zbigniew Zamachowski, Stefan Jaracz, Piotr Starkowski
	Dane biograficzne
Data urodzenia	1626
Data śmierci	1672
Rodzina	małżeństwo: Barbara Wołodyjowska z d. Jeziorkowska
	Cytaty w Wikicytatach

Michał Wołodyjowski, właśc. Jerzy Michał Wołodyjowski^[1] herbu Korczak – postać literacka, jeden z głównych bohaterów Trylogii Henryka Sienkiewicza. Ze względu na niski wzrost zwany małym rycerzem.

Odtwórcy roli Małego Rycerza

Sienkiewicz wykreował swego bohatera na wzór polskiego sarmaty (wedle ideowych założeń sarmatyzmu – szlachcic obrońcą ojczyzny), cnotliwego, odważnego i gotowego do poświęceń. Fikcyjna postać Michała Wołodyjowskiego była częściowo wzorowana na autentycznej postaci historycznej, na pułkowniku Jerzym Wołodyjowskim. Poza Trylogią pisarz upamiętnił ją w późniejszej powieści Na polu chwały, wspominając o nim parokrotnie (w rozdziale I, V i XXVIII).

Życiorys

Urodzony ok. 1626 roku^[2]. W Ogniem i mieczem razem z Janem Skrzetuskim służy w wojskach Jeremiego Wiśniowieckiego. W pierwszej części Trylogii jest postacią drugoplanową^[3]. Wsławia się pokonaniem Bohuna w pojedynku. Bohatersko dowodzi dragonią podczas oblężenia Zbaraża. W Potopie jest już pułkownikiem, doświadczonym żołnierzem z otaczającą go sławą niezrównanego szermierza. Początkowo wierny hetmanowi Januszowi Radziwiłłowi, po ujawnieniu jego zdrady odmawia żołnierskiego posłuszeństwa. Wraz z Zagłobą i Skrzetuskimi (Jan i jego krewny Stanisław) ucieka z niewoli radziwiłłowskiej, uczestnicząc w dalszych walkach ze Szwedami. Jest jednym z tych, którzy pozostali wierni królowi Janowi Kazimierzowi.

Bardzo kochliwy, ale przez długi czas nie mógł znaleźć żony. Jedną z jego wielu miłości była Anusia Borzobohata-Krasieńska. Kiedy wreszcie uzyskał pozwolenie na ślub od opiekunki Anusi, dziewczyna zmarła (kilka dni przed ślubem, Pan Wołodyjowski). Nieszczęśliwy bohater zaszył się w klasztorze kamedułów, ale Zagłoba wywabił go stamtąd podstępem. Mały rycerz znalazł wreszcie dziewczynę, która go pokochała – Basię Jeziorkowską, z którą ostatecznie się ożenił.

Zginął w 1672 roku – po poddaniu twierdzy w Kamieńcu Podolskim, Wołodyjowski wraz ze swym przyjacielem Ketlingiem dotrzymali obietnicy wysadzając zamek w powietrze.

Adaptacje

W adaptacjach filmowych i telewizyjnych postać Wołodyjowskiego kreowali:

Tadeusz Łomnicki (Pan Wołodyjowski, serial Przygody pana Michała, Potop)
Zbigniew Zamachowski (Ogniem i mieczem, serial Ogniem i mieczem)
Stefan Jaracz (Obrona Częstochowy)
Piotr Starkowski (Potop (film 1915))

Michał Wołodyjowski jest też główną postacią wiersza i piosenki Jacka Kaczmarskiego Pan Wołodyjowski, w której każda zwrotka kończy się słynnym powiedzeniem Wołodyjowskiego „Nic to”. Opowiada o nim również Pieśń o małym rycerzu Jerzego Lutowskiego, do której muzykę skomponował Wojciech Kilar. W serialu Przygody pana Michała wykonywał ją Leszek Herdegen.

Upamiętnienie

Postać Wołodyjowskiego została upamiętniona turniejem szermierczym O Szablę Wołodyjowskiego, rozgrywanym od 1955 do dziś w Warszawie. Jego nazwiskiem nazwano także ulice w wielu polskich miastach, m.in. w Warszawie (na Służewie)^[4] i Krakowie (osiedle Lesisko)^[5].

Zobacz też

Jerzy Wołodyjowski

Przypisy

↑ – Wszak waszmości Michał na imię? – Właściwie, to ja jestem Jerzy Michał, ale że święty Jerzy smoka tylko roztratował, a święty Michał całemu komunikowi niebieskiemu przewodzi i tyle już nad piekielnymi chorągwiami odniósł wiktoryj, przeto jego wolę mieć za patrona.
Źródło: Rozmowa Kmicica z Wołodyjowskim, Potop – Tom I, rozdział IX
↑ W Panu Wołodyjowskim, którego akcja rozpoczyna się w 1668 roku, mówi o sobie: Czterdzieści dwa lat, a dwadzieścia pięć trudów wojennych (...) Henryk Sienkiewicz: Pan Wołodyjowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 38. ISBN 83-06-01517-7.
↑
Sienkiewicz, pisząc „Ogniem i mieczem”, nie przewidywał jeszcze „Pana Wołodyjowskiego” (i tej postaci jako głównego bohatera). Dlatego popełnił pewien, mało zauważalny nawet dla znawców „Trylogii”, błąd. Otóż w pierwszej części Trylogii Wołodyjowski nie ma siostry, a potem nagle już ma - a była to pani w takim wieku, że Wołodyjowski musiał mieć ją już wcześniej (tzn. nie mogła się urodzić pomiędzy czasami w jakich dzieje się „Ogniem i mieczem” a czasami z „Pana Wołodyjowskiego”). Tę sprzeczność widać w dwóch cytatach z Trylogii. Pierwszy to wypowiedź Wołodyjowskiego z roku 1649, drugi, to już tekst autorski Sienkiewicza z „Pana Wołodyjowskiego”, dotyczący czasów późniejszych o ok. 20 lat:
1. „Krótkom ją znał, ale w to wierzę, że gdybym siostrę miał, to by mi nie była milsza” (wypowiedź Wołodyjowskiego w trakcie ucieczki (już po uwolnieniu Kurcewiczówny), świadcząca, że nie ma on siostry w roku 1649).
2. „[...] siostra Wołodyjowskiego, która była za panem Makowieckim, stolnikiem latyczowskim”.
↑ Plan Warszawy, 1999, wyd. Pol. Przed. Wyd. Kartogr. im. E. Roemera
↑ Plan Krakowa, Wyd. Daunopol, 2002

[1] – Wszak waszmości Michał na imię? – Właściwie, to ja jestem Jerzy Michał, ale że święty Jerzy smoka tylko roztratował, a święty Michał całemu komunikowi niebieskiemu przewodzi i tyle już nad piekielnymi chorągwiami odniósł wiktoryj, przeto jego wolę mieć za patrona.
Źródło: Rozmowa Kmicica z Wołodyjowskim, Potop – Tom I, rozdział IX

[2] W Panu Wołodyjowskim, którego akcja rozpoczyna się w 1668 roku, mówi o sobie: Czterdzieści dwa lat, a dwadzieścia pięć trudów wojennych (...) Henryk Sienkiewicz: Pan Wołodyjowski. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987, s. 38. ISBN 83-06-01517-7.

[3] Sienkiewicz, pisząc „Ogniem i mieczem”, nie przewidywał jeszcze „Pana Wołodyjowskiego” (i tej postaci jako głównego bohatera). Dlatego popełnił pewien, mało zauważalny nawet dla znawców „Trylogii”, błąd. Otóż w pierwszej części Trylogii Wołodyjowski nie ma siostry, a potem nagle już ma - a była to pani w takim wieku, że Wołodyjowski musiał mieć ją już wcześniej (tzn. nie mogła się urodzić pomiędzy czasami w jakich dzieje się „Ogniem i mieczem” a czasami z „Pana Wołodyjowskiego”). Tę sprzeczność widać w dwóch cytatach z Trylogii. Pierwszy to wypowiedź Wołodyjowskiego z roku 1649, drugi, to już tekst autorski Sienkiewicza z „Pana Wołodyjowskiego”, dotyczący czasów późniejszych o ok. 20 lat:
„Krótkom ją znał, ale w to wierzę, że gdybym siostrę miał, to by mi nie była milsza” (wypowiedź Wołodyjowskiego w trakcie ucieczki (już po uwolnieniu Kurcewiczówny), świadcząca, że nie ma on siostry w roku 1649).

„[...] siostra Wołodyjowskiego, która była za panem Makowieckim, stolnikiem latyczowskim”.

[4] „Krótkom ją znał, ale w to wierzę, że gdybym siostrę miał, to by mi nie była milsza” (wypowiedź Wołodyjowskiego w trakcie ucieczki (już po uwolnieniu Kurcewiczówny), świadcząca, że nie ma on siostry w roku 1649).

[5] „[...] siostra Wołodyjowskiego, która była za panem Makowieckim, stolnikiem latyczowskim”.

[4] Plan Warszawy, 1999, wyd. Pol. Przed. Wyd. Kartogr. im. E. Roemera

[5] Plan Krakowa, Wyd. Daunopol, 2002

[8] „Krótkom ją znał, ale w to wierzę, że gdybym siostrę miał, to by mi nie była milsza” (wypowiedź Wołodyjowskiego w trakcie ucieczki (już po uwolnieniu Kurcewiczówny), świadcząca, że nie ma on siostry w roku 1649).

[9] „[...] siostra Wołodyjowskiego, która była za panem Makowieckim, stolnikiem latyczowskim”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]