Michał z Efezu
Michał z Efezu – filozof bizantyński, uczeń Michała Psellosa, autor komentarzy do Arystotelesa.
Data urodzenia |
XI wiek |
---|---|
Data śmierci |
XII wiek |
Język | |
Dziedzina sztuki | |
Ważne dzieła | |
|
Życie
edytujO życiu Michała niczego nie wiadomo. Dzięki badaniom Browninga i Ebbesena przyjmuje się na ogół, że żył nie w XI, a w XII wieku i należał wraz z Eustracjuszem z Nicei do koła intelektualnego skupionego w latach 20. XII wieku wokół Anny Komneny. Według XII‑wiecznego źródła skarżył się, że popsuł sobie wzrok, pracując nocami na polecenie Anny Komneny. Nie wiadomo, czy zajmował się komentowaniem Arystotelesa tylko w okresie współpracy z Anną Komneną czy również wcześniej lub później[1]. Możliwe, że był uczniem Michała Psellosa[2].
Twórczość
edytujMichał jest autorem komentarza do piątej, dziewiątej i dziesiątej księgi Etyki Nikomachejskiej, o którym pisze, że skompilował go na podstawie Aspazjusza, Eustracjusza i dwóch innych anonimowych autorów. Napisał ponadto komentarz do ksiąg 7–14 Metafizyki, do Sophistici elenchi (mylnie przypisywany Aleksandrowi z Afrodyzji), komentarz do Parva animalia, O rodzeniu się zwierząt, O częściach zwierząt, O ruchu zwierząt, O poruszaniu się przestrzennym zwierząt, O kolorach i częściowo jedynie zachowany komentarz do Polityki[3].
Uwagę uczonych zwraca zarówno rozległość pracy Michała z Efezu, jak i jego wierność komentowanemu tekstowi, i to zarówno w kwestii prezentacji tekstu, jak i jego interpretacji. Badacze spierają się w ocenie stanowiska Michała. Zervos wskazuje na wpływy platońskie w jego komentarzach, Praechter przeciwstawia go, jako arystotelika, platoniście Psellosowi. Niewątpliwie Michał nie we wszystkim zgadza się z Arystotelesem, często idąc za Platonem, Plotynem, neoplatonikami i innymi myślicielami starożytności, jak np. Galen. W pracy Michała widoczne są też elementy chrześcijańskie. Rozważając pojęcie eudajmonii, doskonałego życia, Michał wyróżnia eudajmonię teoretyczną i polityczną (praktyczną) i idąc za Platonem w teoretycznej widzi szczyt doskonałości. Jednocześnie jednak dodaje, że oprócz bycia doskonałym, szczęśliwym, samowystarczalnym, istotną cechą tego stanu jest też brak potrzeby pokuty i nawrócenia[4].
Komentarze Michała mają – poza filozoficznym – również znaczenie historyczne, zawierają bowiem na marginesie rozważań między innymi krytyczne uwagi pod adresem cesarza czy rozważania o bizantyńskim systemie edukacyjnym[4].
Wpływ
edytujPraca komentatorska Michała z Efezu, podobnie jak i jego kolegi Eustracjusza z Nicei, stanowiła w Bizancjum przełom w kwestii metody komentowania tekstu. W miejsce uwag na marginesach i scholiów Michał dał integralny komentarz do tekstu[5]. Jego komentarz do Etyki nikomachejskiej został w 1246/1247 przełożony przez Roberta Grosseteste i wywarł znaczący wpływ na Alberta Wielkiego[4]. Z komentarza do O częściach zwierząt korzystał Jerzy Pachymeres[6]. Komentarze Michała znał też Barlaam z Kalabrii[7].
Przypisy
edytuj- ↑ Ierodiakonou 2011 ↓, s. 784.
- ↑ Jurewicz 1984 ↓, s. 247.
- ↑ Ierodiakonou 2011 ↓, s. 784-785.
- ↑ a b c Ierodiakonou 2011 ↓, s. 785.
- ↑ Lagerlund 2011 ↓, s. 101.
- ↑ Lagerlund 2011 ↓, s. 395.
- ↑ Lagerlund 2011 ↓, s. 142.
Bibliografia
edytuj- Katerina Ierodiakonou: Michael of Ephesus. W: Henrik Lagerlund (red.): Medieval Philosophy. Springer, 2011. ISBN 978-1-4020-9728-7.
- O. Jurewicz: Historia literatury bizantyńskiej. Wrocław: Ossolineum, 1984. ISBN 83-04-01422-X.
- Henrik Lagerlund (red.): Medieval Philosophy. Springer, 2011. ISBN 978-1-4020-9728-7.
- ISNI: 0000000079718920, 0000000139966070, 0000000455371167
- VIAF: 22494607, 206986307, 231144930003954441116
- LCCN: n84179657
- GND: 100953921
- BnF: 11993743n
- SUDOC: 028017250
- SBN: MILV100553
- BNE: XX1189237
- NTA: 068561555, 192743880
- BIBSYS: 95003511
- CiNii: DA04432277
- Open Library: OL2792838A
- PLWABN: 9810657650705606
- NUKAT: n2012150974
- J9U: 987007265474005171
- CANTIC: a10124391
- ΕΒΕ: 140491