Michaił Aleksiejew (generał)

rosyjski wojskowy

Michaił Wasiljewicz Aleksiejew, ros. Михаил Васильевич Алексеев (ur. 3 listopada?/15 listopada 1857 w Twerze, zm. 8 października 1918 w Jekaterynodarze) – generał armii Imperium Rosyjskiego, jeden z twórców i pierwszych dowódców białej Armii Ochotniczej.

Michaił Aleksiejew
Михаил Васильевич Алексеев
ilustracja
generał adiutant
Data i miejsce urodzenia

15 listopada 1857
Twer, gubernia twerska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

8 października 1918
Jekaterynodar, obwód kubański

Przebieg służby
Lata służby

1873–1918

Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Armia Ochotnicza

Jednostki

2 Rostowski Pułk Grenadierów,
64 Kazański Pułk Piechoty,
1 Korpus Armijny,
3 Armia Mandżurska,
13 Korpus Armijny,
Front Południowo-Zachodni,
Front Północno-Zachodni,
Front Zachodni

Główne wojny i bitwy

wojna rosyjsko-turecka (1877–1878),
wojna rosyjsko-japońska,
I wojna światowa,
rewolucja lutowa,
sprawa Korniłowa,
wojna domowa w Rosji

podpis
Odznaczenia
Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny IV klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława I klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie)

Życiorys

edytuj

Kariera wojskowa w Imperium Rosyjskim

edytuj

Urodził się 15 listopada (3 listopada starego stylu) 1857 w guberni twerskiej w rodzinie wojskowego[1]. Ukończył moskiewską junkierską szkołę piechoty(inne języki) w 1876 i Mikołajewską Akademię Sztabu Generalnego w 1890[1]. Brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej 1877–1878[2]. W latach 1896–1904 kierował katedrą historii wojskowości w Akademii Sztabu Generalnego. Od października 1904, podczas wojny rosyjsko-japońskiej zajmował stanowisko generalnego kwatermistrza 3 Armii Mandżurskiej, po zakończeniu działań wojennych powrócił do pracy wykładowcy Akademii[2].

W 1904 uzyskał stopień generała-majora, a w 1908 generała-lejtnanta. Od 1908 był szefem sztabu Kijowskiego Okręgu Wojskowego. W latach 1912–1914 dowodził 13 Korpusem wojsk[1].

I wojna światowa i rewolucja

edytuj

Po wybuchu I wojny światowej, początkowo od sierpnia 1914 został szefem sztabu Frontu Południowo-Zachodniego, otrzymując w październiku stopień generała piechoty (gienierał ot infanterii), następnie od marca 1915 był dowódcą wojsk Frontu Północno-Zachodniego[1]. Od sierpnia 1915 do marca 1917 zajmował stanowisko szefa sztabu wodza naczelnego. Od objęcia stanowiska wodza naczelnego przez samego cara Mikołaja II w miejsce ks. Mikołaja Mikołajewicza jesienią 1915, na Aleksiejewie faktycznie spoczęło dowodzenie wszystkimi operacjami wojskowymi, gdyż car nie miał żadnego doświadczenia wojskowego[2]. Aleksiejew nie był dobrze widziany na dworze, szybko przekonał się również, że względy polityczne niejednokrotnie były przy planowaniu działań armii rosyjskiej ważniejsze niż czynniki czysto militarne[2]. Starał się być doradcą cara nie tylko w kwestiach wojskowych, tworzyć przeciwwagę dla wpływów Rasputina[2].

Był zwolennikiem monarchii, lecz w imieniu oficerów przekonał cara Mikołaja II do abdykacji[3]. Jego poglądy polityczne były bliskie partii kadetów[4]. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu w marcu 1917, przejściowo do maja stał na czele armii jako wódz naczelny. Przyjął to stanowisko, chociaż był już wtedy poważnie chory, a także pesymistycznie oceniał perspektywy dalszego rozwoju sytuacji w Rosji[5]. Z powodu krytyki Rządu Tymczasowego został przeniesiony ponownie na stanowisko szefa sztabu wodza naczelnego[1].

Podczas tzw. puczu Korniłowa 30 sierpnia 1917 stanął po stronie Rządu Tymczasowego, polecił aresztować gen. Ławra Korniłowa i jego stronników, faktycznie jednak, kierując go do twierdzy w Bychowie, uratował go przed procesem o zdradę stanu. Pozostawał z aresztowanymi oficerami w stałym kontakcie[6]. Następnie 11 września 1917 r. zrezygnował ze stanowiska[6].

Współtwórca Armii Ochotniczej

edytuj
 
Dowódcy Armii Ochotniczej, od lewej Siergiej Markow, Anton Denikin, Michaił Aleksiejew

Po przewrocie bolszewickim (rewolucji październikowej), 13 listopada, Aleksiejew opuścił Piotrogród i dwa dni później dotarł do Nowoczerkaska, wzywając innych oficerów, za pośrednictwem swojego zaufanego, by uczynili to samo. Jeszcze wcześniej, pod koniec października 1917 pod jego kierownictwem powstała Aleksiejewska Organizacja[7]. W Nowoczerkasku przystąpił do tworzenia zupełnie nowej formacji zbrojnej, która podjęłaby czynną walkę z bolszewikami[7]. Dążył do uczynienia południa Rosji potężną bazą białych, starał się sprowadzać do Nowoczerkaska nie tylko wojskowych, ale i propagandzistów i dziennikarzy, a także stworzyć namiastkę rządu[7]. Wbrew swoim rachubom, Aleksiejew nie zdołał zapoczątkować masowego ruchu antybolszewickiego. Większość mieszkańców Nowoczerkaska była nieprzychylna zamiarom oficerów[7], a liczba zgłaszających się do Armii Ochotniczej była mniejsza, niż Aleksiejew się spodziewał – zgłaszali się niemal wyłącznie wyżsi oficerowie rozproszonej armii carskiej, pewna grupa młodych oficerów oraz kadeci[8]. Przez dwanaście tygodni przebywania w Nowoczerkasku, a następnie Rostowie nad Donem, skąd Aleksiejew na prośbę Aleksieja Kaledina wyparł zbrojne oddziały bolszewickie[9], biali nie osiągnęli spodziewanego poparcia. Uzyskali jedynie niewielkie wsparcie finansowe Ententy oraz rosyjskich kół biznesowych[10] (chociaż Aleksiejew miał liczne kontakty wśród zamożnych Rosjan, otrzymał w końcu 1917 r. na tworzenie białej armii zaledwie kilka tysięcy rubli[11]).

31 grudnia 1917 r. Aleksiejewska Organizacja oficjalnie przyjęła nazwę Armii Ochotniczej, a Aleksiejew i Korniłow, który przybył do Nowoczerkaska 19 grudnia, podzielili się przywództwem w ruchu białych. Korniłow został naczelnym dowódcą Armii, natomiast wszelkie sprawy administracyjne, finansowe oraz związane z kontaktami zewnętrznymi miał rozstrzygać Aleksiejew. Obaj zgodzili się również, by pełnię władzy nad Donem powierzyć Kaledinowi, a wszyscy trzej mieli tworzyć kierujący ruchem triumwirat decydujący wspólnie o najważniejszych kwestiach[12]. W rzeczywistości Korniłow stale wtrącał się w zakres kompetencji Aleksiejewa, a między obydwoma stale dochodziło do ostrych sporów[13].

Tymczasem tworzona naprędce grupa wojsk czerwonych pod dowództwem Władimira Antonowa-Owsiejenki bezpośrednio zagroziła tworzącym się siłom białych, zmierzając w kierunku Nowoczerkaska i Rostowa[8]. Nie chcąc dopuścić do całkowitego rozbicia tworzonych sił antybolszewickich, generałowie Korniłow i Aleksiejew postanowili opuścić obydwa ośrodki[14]. Z decyzją taką nie chciał się pogodzić Kaledin, który odmówił odejścia znad Donu i 12 maja popełnił samobójstwo[14]. Siły białych opuściły Rostów w uporządkowany sposób w nocy z 21 na 22 lutego, rozpoczynając pierwszy marsz kubański w kierunku Jekaterynodaru[15]. Podczas szturmu Jekaterynodaru w kwietniu 1918 zginął Korniłow. Aleksiejew został wówczas szefem Rady Specjalnej – namiastki rządu.

8 października 1918 schorowany Aleksiejew (cierpiał m.in. na raka) zmarł w Jekaterynodarze. Jedynym przywódcą Armii Ochotniczej został wówczas Anton Denikin[16].

Został pochowany w Belgradzie[1].

Był odznaczony m.in. Orderem Świętego Włodzimierza II, III i IV klasy, Orderem św. Stanisława I, II i III klasy z Mieczami, Orderem św. Anny I, II, III i IV klasy, złotą szablą i wieloma innymi odznaczeniami.

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f Алексеев Михаил Васильевич [online], hrono.ru [dostęp 2018-08-23].
  2. a b c d e P. Kenez, Red Attack..., s. 20.
  3. P. Kenez, Red Attack..., s. 20–21.
  4. P. Kenez, Red Attack..., s. 74.
  5. P. Kenez, Red Attack..., s. 24.
  6. a b J.D. Smele, The „Russian”..., s. 34–35.
  7. a b c d P. Kenez, Red Attack..., s. 56–58.
  8. a b J. Smele, The „Russian”..., s. 56.
  9. P. Kenez, Red Attack..., s. 65.
  10. E. Mawdsley, Wojna domowa..., s. 41.
  11. P. Kenez, Red Attack..., s. 63.
  12. P. Kenez, Red Attack..., s. 75.
  13. P. Kenez, Red Attack..., s. 77–79.
  14. a b P. Kenez, Red Attack..., s. 93.
  15. P. Kenez, Red Attack..., s. 95.
  16. J.D. Smele, The „Russian”..., s. 66.

Bibliografia

edytuj
  • P. Kenez: Red Attack, White Resistance: Civil War in South Russia 1918. Washington DC: New Academia Publishing, 2004. ISBN 0-9744934-4-9.
  • Evan Mawdsley, Wojna domowa w Rosji 1917-1920, Monika Popławska (tłum.), Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2, OCLC 750846354.
  • J.D. Smele, The „Russian” Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, Hurst&Company, London 2015, ISBN 978-1-84904-721-0.