Michaił Frinowski

wysoki funkcjonariusz radzieckiego NKWD

Michaił Petrowicz Frinowski (ros. Михаил Петрович Фриновский, ur. 1900[1] w Narowczacie, w guberni penzeńskiej, zm. 8 lutego 1940 w Moskwie) – komandarm 1 rangi, funkcjonariusz NKWD, m.in. I zastępca Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych, tym samym szef Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego (GUGB).

Michaił Frinowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

7 lutego 1900
Narowczat, gubernia penzeńska

Data i miejsce śmierci

4 lutego 1940
Moskwa

Ludowy Komisarz Marynarki Wojennej ZSRR
Okres

od 8 września 1938
do 6 kwietnia 1939

Przynależność polityczna

Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)

Szef GUGB
Okres

od 15 kwietnia 1937
do 28 marca 1938

Przewodniczący OGPU w Azerskiej SRR
Okres

od 6 sierpnia 1930
do 3 kwietnia 1933

podpis
Odznaczenia
Order Lenina Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonego Sztandaru Order Czerwonej Gwiazdy Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia - baretka do 1961 roku)

Odznaka Honorowego Czekisty Odznaka Honorowego Czekisty

Wykazał się dużym okrucieństwem podczas tzw. czystek z końcowych lat trzydziestych, m.in. osobiście otruł ówczesnego naczelnika INO (wywiadu zagranicznego) Abrama Słuckiego. Ludowy komisarz Marynarki Wojennej ZSRR, skazany (między innymi) za współpracę z wywiadem polskim i japońskim oraz wykroczenia podczas pracy w NKWD, skazany na śmierć 4 lutego 1940 rok, rozstrzelany 8 lutego 1940 roku.

Młodość i pierwsze lata w sowieckiej służbie edytuj

Przed 1918 rokiem edytuj

Urodził się w 1900 roku w rodzinie inteligenckiej (ojciec był nauczycielem w randze kolegialnego asesora), po ukończeniu nauk w krasnosłobodskiej szkole duchownej i relegowaniu z seminarium penzeńskiego, w wieku 17 lat wstąpił do wojska, z którego podobno wkrótce zdezerterował. Związał się wówczas na krótko z anarchistami, biorąc udział w akcjach terrorystycznych. W 1917 w Moskwie, uczestniczył w zamieszkach lutowych, w październiku wstąpił do Czerwonej Gwardii.

W CzeKa edytuj

W 1918 roku Frinowski zaciągnął się do Rosyjskiej Komunistycznej Partii Bolszewików RKP(b). Ciężko ranny został przeniesiony do CzeKa, gdzie służył w organach kontrwywiadu, m.in. jako szef wydziału specjalnego Frontu Południowo-Zachodniego w kampanii polskiej, a następnie w 1 Armii Konnej, gdzie prawdopodobnie po raz pierwszy spotkał Józefa Stalina. Następnie Frinowski został odznaczony Orderem Czerwonego Sztandaru za wykazanie męstwa podczas ataku na sztab sławnego anarchisty bat’ki Nestora Machno i likwidacji oddziałów atamana Tiutiunnyka. W latach dwudziestych był m.in. naczelnikiem sekcji specjalnej Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, na czele której pacyfikował Osetię, Czeczenię i Inguszetię.

Po ukończeniu kursów doskonalenia wyższych kadr dowódczych w Akademii Wojskowej im. Michaiła Frunzego, zajął (z poręczenia Gienricha Jagody) stanowisko zastępcy szefa Osobych Otdiełów (OO) Moskiewskiego Okręgu Wojskowego.

Na Kaukazie edytuj

W 1930 roku w związku z tzw. Aferą bezideowego bloku, w którą był zamieszany Frinowski, został skierowany z powrotem na Kaukaz, gdzie otrzymał dowództwo nad dywizją im. Stalina, która zwalczała ruchy niepodległościowe i wolnościowe. Wykazując się bezwzględnością i okrucieństwem podczas dławienia powstań chłopskich, które wybuchły na Zakaukaziu w proteście przeciwko kolektywizacji rolnictwa, został mianowany szefem GPU w Azerbejdżańskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, oraz po raz drugi otrzymał Order Czerwonego Sztandaru i bardzo wysoko cenioną Odznakę Honorowego Czekisty numer 228.

Kariera w NKWD i strukturach ZSRR edytuj

Zastępca szefa NKWD edytuj

W 1933 roku Frinowski stanął na czele Głównego Zarządu Ochrony Pogranicznej i Wojsk OGPU. Szybka kariera Frinowskiego w organach bezpieczeństwa, którą zawdzięczał głównie Genrichowi Jagodzie, postępowała w najlepsze, co nie przeszkodziło mu zgłosić się na ochotnika do zatrzymania Jagody, a podczas przesłuchań jako pierwszy zabrał się do jego bicia. O awansie Nikołaja Jeżowa na wakujące stanowisko Jagody dowiedział się podczas wczasów w Soczi, gdzie wypoczywał w ośrodku NKWD między innymi z Siergiejem Mironowem. Już w 1936 roku Frinowski został mianowany zastępcą nowego Komisarza Spraw Wewnętrznych Jeżowa.

Szef GUGB/pierwszy zastępca edytuj

Po aresztowaniu Jagody i większości jego ludzi Frinowski zaczął odgrywać czołową rolę w centralnym aparacie NKWD, napędzając jednocześnie kariery swoich protegowanych[potrzebny przypis].

W październiku 1937 roku Frinowski zajął na miejsce Jakowa Agranowa stanowisko naczelnika Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD, z rangi komkora został awansowany na komisarza bezpieczeństwa Państwowego 1 rangi tym samym został pierwszym zastępcą Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych, Nikołaja Jeżowa. Na tym stanowisku Frinowski kierował śledztwem przeciwko marszałkowi Tuchaczewskiemu i czystką w Armii Czerwonej. W drugiej połowie 1938 roku Frinowski pojechał na Daleki Wschód z misją specjalną. Polegać ona miała na zmontowaniu prowokacji, której celem był marszałek Wasilij Blücher.

Ludowy Komisarz Marynarki Wojennej edytuj

Po przejęciu kontroli nad NKWD przez Berię Frinowski został oddelegowany z NKWD, został przeniesiony na jeszcze wyższe stanowisko, został mianowany ludowym komisarzem Radzieckiej Marynarki Wojennej i otrzymał awans o dwa stopnie, m.in. na komandarma 1 rangi. Dotychczasowe doświadczenia Frinowskiego jako dowódcy marynarki ograniczały się podobno do jednorazowej wizytacji rzecznej flotylli ochrony pogranicza na Amurze. To że nie był marynarzem, pojęto od razu. Wasylij Płatonow o jednym z wystąpień Frinowskiego:

Nie mając pojęcia o sprawach floty i okrętach, bełkotliwie i bez zrozumienia odczytywał nieznany mu, napisany obcą ręką tekst obszernego referatu. Gubił wątek i kaleczył specjalistyczne i techniczne terminy, wykazując całkowitą ignorancję w kwestiach morskich. Było jasne, że na tak odpowiedzialnym stanowisku ten człowiek znalazł się przypadkiem i nigdy nie będzie komisarzem morskim z prawdziwego zdarzenia.

Ostatnie miesiące edytuj

Aresztowanie edytuj

Podczas obrad XVIII Zjazdu WKP(b) rozpoczętego 10 marca 1939 roku, Frinowski siedział nie na miejscu prezydialnym, co należało mu się z urzędu, ale w dalszych rzędach, a do zabrania głosu w imieniu resortu wywołano na jego miejsce niespodziewanie Kuzniecowa. Frinowski nie został także wysunięty do Komitetu Centralnego. 20 marca 1939 roku został zdymisjonowany ze stanowiska ludowego komisarza Marynarki Wojennej. Aresztowano go 6 kwietnia 1939 roku na cztery dni przed aresztowaniem Jeżowa. Z relacji przyszłego przywódcy ZSRR Nikity Chruszczowa wynika, że samego aresztowania dokonał ówczesny zastępca szefa Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD Bogdan Kobułow - Ogromny zwalisty masywny człowiek złapał go od tyłu i przewrócił, po czym Frinowski został związany. - Są także inne wersje: jedną z nich jest, że zabarykadował się w swoim gabinecie i nie chciał wyjść, został wyciągnięty podstępem przez swojego przyjaciela, wówczas komisarza bezpieczeństwa państwowego 3 rangi Juweliana Sumbatowa-Topuridze (późniejszego naczelnika Zarządu Głównego Administracyjno-Gospodarczego, który działał na polecenie nowego szefa NKWD Ławrientija Berii, dzięki czemu ocalił własne życie). Podczas przesłuchań w centrali NKWD na Łubiance Frinowski obciążał za wszystko, tak jak sobie życzył oficer śledczy, swego byłego szefa, Jeżowa. 12 kwietnia 1939 roku aresztowana została jego żona, Nina Stiepanowna i jego siedemnastoletni syn Oleg.

Oskarżenia i wyrok edytuj

Obok zarzutów współpracy na rzecz obcych wywiadów: polskiego i japońskiego, akt oskarżenia Frinowskiego głosił:

  • Na naradzie funkcjonariuszy NKWD pod koniec 1937 roku wzywał podwładnych do wzmagania represji, nakłaniając ich przy tym do dopuszczania się bezprawia i stosowania prowokacyjnych metod w pracy agentury
  • Wyznaczał limity aresztowań, żądał torturowania aresztantów i fałszowania ich zeznań
  • Osobiście bił aresztowanych w więzieniu lefortowskim, zwłaszcza skatował kombryga Miedwiediewa, uzyskując kłamliwe zeznania o istnieniu spisku wojskowego
  • Dawał instrukcje terenowym trójkom NKWD, by rozstrzeliwano więźniów, którzy nie składają zeznań i nie są skłonni do samooskarżeń
  • W lutym 1938 roku (wraz z Jeżowem) otruł w swoim gabinecie służbowym naczelnika INO (wywiad zagraniczny NKWD) Abrama Słuckiego.

Michaił Frinowski, przetrzymywany w więzieniu na Suchanówce, przyznał się do wszystkich zarzutów. 4 lutego 1940 roku został osądzony, a wyrok wykonano 8 lutego 1940 roku w Moskwie. Jego prochy zostały złożone na cmentarzu Dońskim. Sam Frinowski nie został zrehabilitowany. Nina Stiepanowna Frinowska została rozstrzelana 3 lutego 1940 roku, a syn Oleg Michajłowicz Frinowski 22 stycznia 1940 roku. W okresie destalinizacji zostali oni zrehabilitowani.

Stopnie i odznaczenia edytuj

Stopnie edytuj

Odznaczenia edytuj

24 stycznia 1941 roku, decyzją Rady Najwyższej ZSRR, Michaił Frinowski został pozbawiony wszystkich stopni wojskowych oraz nagród i odznaczeń państwowych.

Bibliografia edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Większość źródeł datę urodzenia Frinowskiego podaje na 1898 rok; ponieważ w roku 1917 Frinowski dodał sobie dwa lata, we wszystkich dokumentach oficjalnych figuruje data 1898 rok.