Mielżyn
Mielżyn – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie gnieźnieńskim, w gminie Witkowo. Dawniej miasto; uzyskał lokację miejską w 1513 roku[4], zdegradowany po 1717 roku, ponowne nadanie praw miejskich w 1764 roku, degradacja w 1908 roku[5]. W latach 1954–1961 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mielżyn, po jej zniesieniu w gromadzie Witkowo. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa konińskiego.
| wieś | |
 Kościół Wszystkich Świętych | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
637[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
62-230[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PGN |
| SIMC |
0300624 |
Położenie na mapie gminy Witkowo  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu gnieźnieńskiego  | |
 52°22′56″N 17°46′18″E/52,382222 17,771667[1]
| |
Przez wieś przebiega droga wojewódzka nr 260.
We wsi znajduje się pomnik ku czci powstańców wielkopolskich rozstrzelanych przez Niemców 15 września 1939 r. - Adama Szczepańskiego i Franciszka Świerkowskiego, powstańców z Witkowa. Na miejscu egzekucji 13 maja 1962 r. odsłonięto pomnik w formie schodkowej piramidy z ciosów granitowych zwieńczonej krzyżem. We wnęce na pomniku znajduje się tablica kamienna z nazwiskami ofiar[potrzebny przypis].
Obecnie w Mielżynie działa Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez Siostry Dominikanki. Do nich należy XIX-wieczny dworek szlachecki, który zakonnice kupiły w 1918 r. Zabudowania klasztorne otacza park z rozłożystymi bukami. Innym ciekawym obiektem w tej miejscowości jest spichlerz z XIX w[potrzebny przypis].
W miejscowości znajduje się Zespół Szkolno-Przedszkolny im. Powstańców Wielkopolskich w Mielżynie[6].
Historia edytuj
.JPG)
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1373 roku. Przez kilka wieków miejscowość była miastem. Prawa miejskie (wymieniane w latach 1517 i 1618 r.) utraciła w 1908 r. Było to gniazdo rodowe Mielżyńskich, którzy nim władali od XIV do XVIII w.
Pierwszy kościół parafialny istniał tu w XIV w. Obecny, pw. Wszystkich Świętych, pochodzi z II poł. XVI w. i wznosi się nad drogą, która od 1866 r. stanowiła główny gościniec z Gniezna do Ciążenia, jak też do Warszawy. W kościele przeważa styl gotycki. Do najstarszego wyposażenia świątyni należą kamienne chrzcielnice i żelazne, kute drzwi w kaplicy św. Krzyża oraz rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Istniał tu kiedyś drugi kościół - pw. św. Krzyża (wzmianki o nim pochodzą z 1610 r., rozebrano go w r. 1840). Zachowała się po nim rzeźba Chrystusa z krzyża. W miejscu, gdzie stała świątynia, postawiono figurę Matki Bożej[potrzebny przypis].
Mielżyn ma zabudowę miejską z rynkiem. Część budynków pochodzi z XIX w. Stojąca w rynku figura św. Jana Nepomucena miała za zadanie chronić mieszkańców przed skutkami powodzi. Widnieje na niej herb Mielżyna, podobny do herbu Witkowa (Oko Opatrzności na niebieskim tle, mające jednak mniej promieni od herbu witkowskiego). Według „Przewodnika po Poznaniu i Wielkim Księstwie Poznańskiem” z r. 1909, w miejscowym archiwum kościelnym jest dokument, z którego wynika, że Mielżyn w 1521 roku był już miastem. W 1655 doszło do spustoszenia Mielżyna podczas przemarszu wojsk szwedzkich[7]. W 1717 roku mieszkało w nim zaledwie 11 chłopów pańszczyźnianych, 7 chałupników, 5 komorników i 5 rzemieślników[7]. W 1761 roku miejscowość uzyskała przywilej królewski na odbywanie 8 jarmarków w roku. Trzy lata później właściciel miasta - Stanisław Otton Trąpczyński, wystawił nowy przywilej lokacyjny, w którym zwalniał wszystkich przybyszów na 5 lat od wszelkich podatków i świadczeń. Według kroniki miejskiej spisanej w 1887 roku jedną z przyczyn odnowienia lokacji była pilna potrzeba zwiększenia liczby strażników miejskich dla pilnowania porządku na jarmarkach[7].
W 1793 roku miasto znalazło się w zaborze pruskim[7].
W 1852 roku na polu plebańskim, w miejscu wcześniej rozebranych zabudowań komorniczych, odkryto skarb złotych monet[8].
W miejscowości znajdowała się stacja kolejowa Mielżyn.
Osoby związane z Melżynem edytuj
- Władysław Longin Chotkowski – urodzony w Mielżynie duchowny katolicki, publicysta i historyk, wykładowca na Uniwersytecie Jagiellońskim i rektor tej uczelni.
- Paul Ludwig Kowalczewski – urodzony w Mielżynie rzeźbiarz.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 79869
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 786 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Zofia Kulejewska, Ze studiów nad zagadnieniem lokacji miejskich w Wielkopolsce w XVI – XVIII w., w: Przegląd Zachodni nr 9-10, 1953, s. 182.
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 50-51.
- ↑ ZS-P w Mielżynie – Witamy serdecznie na stronie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. Powstańców Wielkopolskich w Mielżynie. [online] [dostęp 2022-01-25] (pol.).
- ↑ a b c d Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 234-235, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ Skarb w Mielżynie. | Ziemia Witkowska [online], witkowo.ziemiapiastowska.gniezno.pl [dostęp 2018-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2018-08-28] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Mielżyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 349.
- Mielżyn 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 327.
- Historia Mielżyna na stronie internetowej Parafii Wszystkich Świętych w Mielżynie[1]
- Historia Mielżyna i okolic
- ↑ Historia Mielżyna - Parafia Wszystkich Świętych w Mielżynie [online], www.parafiamielzyn.pl [dostęp 2016-08-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-07-24].