Mina wytykowa – rodzaj uzbrojenia okrętów, używanego w drugiej połowie XIX wieku, nazywana także torpedą wytykową.

Kuter parowy z miną wytykową w położeniu marszowym (w położeniu bojowym była wysuwana na wytyku i zanurzana pod wodę))

Mina wytykowa stanowiła ładunek wybuchowy z zapalnikiem umieszczoną na długiej – kilkumetrowej belce (wytyku), przytwierdzonej na okuciach w dziobowej części okrętu[1]. Stosowane były głównie na małych kutrach parowych (pierwowzorach kutrów torpedowych), na których były najefektywniejsze z powodu małych rozmiarów kutrów, ułatwiających podpłynięcie, ale także stanowiły uzbrojenie pomocnicze większych okrętów, np. wczesnych torpedowców. Przed użyciem minę wytykową opuszczano pod powierzchnię wody. Okręt uzbrojony w minę wytykową podpływał z możliwie dużą prędkością bezpośrednio do burty wrogiego okrętu i starał się uderzyć miną w tę burtę, powodując wybuch miny obok części podwodnej atakowanego okrętu[1]. Zazwyczaj używano zapalnika uderzeniowego, powodującego wybuch miny przy uderzeniu. Uzbrojenie to było jednak niebezpieczne w użyciu, gdyż wymagało podejścia na bezpośrednią bliskość atakowanego okrętu, a wybuch miny zagrażał także samemu kutrowi. Zbliżoną bronią tego okresu były także miny holowane za kutrem, jednakże okazały się mniej skuteczne i jeszcze trudniejsze w użyciu. Miny wytykowe ostatecznie zanikły z chwilą bardziej powszechnego wprowadzenia udoskonalonych torped samobieżnych.

Historia użycia edytuj

 
Szkic „Davida” z widoczną miną wytykową

Prawdopodobnie jako pierwsi miny wytykowe zastosowali i użyli bojowo konfederaci podczas wojny secesyjnej w USA. Po kilku nieudanych próbach, w nocy 5 października 1863 konfederacki kuter CSS „David” uszkodził w ten sposób fregatę pancerną Unii USS „New Ironsides” pod Charleston[2]. Następnie 17 lutego 1864 konfederacki okręt podwodnyH.L. Hunley”, uzbrojony także w minę wytykową, zatopił slup USS „Housatonic” (mina użyta w „Hunley” odpalana była na nieco innej zasadzie, gdyż wyposażona była w harpun do wbicia jej w drewniane poszycie okrętu, a po uderzeniu w burtę okrętu i przyczepieniu miny okręt podwodny miał się wycofać i odpalić minę za pomocą sznura, którym była połączona z okrętem podwodnym)[2]. Z kolei w nocy z 27 na 28 października 1864 kuter parowy Unii (kapitan William B. Cushing) zatopił podobną mina wytykową konfederacki okręt pancerny CSS „Albemarle” na rzece Roanoke[3].

Siły rosyjskie pod dowództwem wiceadmirała Stiepana Makarowa intensywnie używały bojowo kutrów z minami wytykowymi podczas wojny rosyjsko-tureckiej w 1877 roku. Kutry takie („Carewicz” i „Ksenija”) zatopiły nocą na 14 maja?/26 maja 1877 turecki monitor „Seyfi” na Dunaju[4].

Przypisy edytuj

  1. a b Encyklopedia techniki wojskowej, Jerzy Modrzewski (red.), Czesław Czarnogórski (red.), Edmund Bamburski, Warszawa: MON, 1987, s. 383, ISBN 83-11-07275-2, OCLC 835884142.
  2. a b Angus Konstam, Confederate Submarines and Torpedo Vessels 1861-65, Osprey Publishing, 2004, seria New Vanguard 103, ISBN 1-84176-720-4
  3. Kazimierz Zygadło, Albemarle - pancernik z kukurydzianego pola, "Morza, Statki i Okręty" nr 3/1996, s.58.
  4. Malenkije korabli dla moszcznogo orużyja, "Modelist-Konstruktor" nr 11/1985