Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej

Utworzenie i zasięg terytorialny

Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej zostało utworzone ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o tymczasowej organizacji zarządu b. dzielnicy pruskiej (Dziennik Praw Państwa Polskiego z 1919 r. nr 64, poz. 385 Dz.U. z 1919 r. nr 64, poz. 385), która weszła w życie 12 sierpnia 1919 r.

W odróżnieniu od pozostałych ministerstw II Rzeczypospolitej zorganizowanych rzeczowo, zakres działania Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej określony był terytorialnie. Swoją właściwością obejmowało ziemie byłego zaboru pruskiego – województwo poznańskie i województwo pomorskie. Podjęto także kroki zmierzające do podporządkowania ministerstwu Śląska, lecz ministerstwo zlikwidowano zanim rozstrzygnięto przynależność państwową tej prowincji. Siedzibą Ministra byłej Dzielnicy Pruskiej był Zamek Cesarski w Poznaniu.

Struktura organizacyjna

Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej podzielono na rzeczowe departamenty, przypominające ministerstwa w Warszawie, co miało ułatwić włączanie poszczególnych działów do właściwości ministrów rzeczowych. Poza departamentami funkcjonowało Biuro Prezydialne i Komitet Gospodarczy. Departamenty (według regulaminu ministerstwa zatwierdzonego przez Ministra byłej Dzielnicy Pruskiej 6 listopada 1919 r.):

• Departament Centralny
• Departament Polityczny
• Departament Sprawiedliwości
• Departament Spraw Wewnętrznych
• Departament Rolnictwa i Dóbr Państwowych
• Departament Skarbu
• Departament Przemysłu i Handlu
• Departament Kolei Żelaznych
• Departament Poczt i Telegrafów
• Departament Pracy i Opieki Społecznej
• Departament Robót Publicznych
• Departament Aprowizacji
• Departament Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego
• Departament Kultury i Sztuki
• Departament Zdrowia Publicznego

Nie wszystkie departamenty funkcjonowały od początku istnienia ministerstwa. Nie wszystkie też funkcjonowały do jego likwidacji, ulegały zniesieniu w miarę unifikacji struktur ministerstwa z resztą kraju.

Pozycja i zadania Ministra byłej Dzielnicy Pruskiej

Ustrojową pozycję ministra określiła ustawa sierpniowa tworząca ministerstwo. Według niej minister:

• wchodził w skład Rady Ministrów na prawach przysługujących pozostałym ministrom,
• pełnił władzę wykonawczą,
• posiadał kompetencje ustawodawcze,
• miał swój udział przy obsadzie personalnej wymiaru sprawiedliwości.

Do zadań ministra, według ustawy sierpniowej, należało:

• przejęcie administracji od Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej i władz niemieckich,
• administrowanie dzielnicą,
• stopniowe przekazywanie działów administracji ministrom rzeczowym,
• dostosowanie prawa do systemu prawnego obowiązującego w pozostałej części kraju.

Ministrowie byłej Dzielnicy Pruskiej

• Władysław Seyda (16 sierpnia 1919 – 9 czerwca 1920, w okresie rządu Wł. Grabskiego był kierownikiem Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej do lipca 1920)
• Władysław Kucharski (mianowany 3 lipca 1920, ministrem został dopiero 24 lipca w rządzie W. Witosa, funkcję sprawował do 23 lipca 1921)
• Juliusz Trzciński (23 lipca 1921 – 22 października 1921)
• Józef Wybicki (22 października 1921 – 29 kwietnia 1922)

Likwidacja Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej

Ministerstwo zlikwidowano ustawą z dnia 7 kwietnia 1922 r. w przedmiocie zniesienia Ministerstwa b. Dzielnicy Pruskiej (Dz.U. z 1922 r. nr 30, poz. 247). Kompetencje przysługujące Ministrowi byłej Dzielnicy Pruskiej przeszły na właściwych rzeczowo ministrów. Ministerstwo przestało istnieć z chwilą wejścia ustawy w życie, 28 kwietnia 1922 r.

Literatura

• Andrzej Gulczyński, Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej, Poznań 1995.