Wikipedia

Mintaka (przełęcz)

Mintaka, Ming-teke[1] lub Mingteke[2] (chiń. 明铁盖达坂[3], hindi मिंटका दर्रा) – przełęcz o kierunku północ-południe na wysokości 4709 m na północno-zachodnim skraju Karakorum i wschodnim Hindukuszu, na granicy chińsko-pakistańskiej. Historycznie należała, obok pobliskiej przełęczy Kilik, do łatwiejszych przejść z Doliny Hunzy do Kotliny Kaszgarskiej i prowadziły przez nią trasy łącznikowe jedwabnego szlaku. Łatwo dostępna od strony pakistańskiej, ma od 1999 r. znaczenie raczej turystyczne.

Przełęcz Mintaka
Ilustracja
Znak graniczny na przełęczy Mintaka
Państwo

 Pakistan

Wysokość

4709 m n.p.m.

Pasmo

Karakorum-Hindukusz

Położenie na mapie Pakistanu
Mapa konturowa Pakistanu, blisko górnej krawiędzi po prawej znajduje się punkt z opisem „Przełęcz Mintaka”
Ziemia37°00′14,0″N 74°51′04,0″E/37,003900 74,851100

Nazwa edytuj

Według Gazetteer of Pakistan[4] istnieje wiele wersji nazwy przełęczy, a jako standard w obszarze anglosaskim przyjęto – Mintaka Pass[5]. Polska komisja standaryzacji nazw geograficznych podaje na oznaczenie tej przełęczy: „Darra-e Mintaka (trb.), Darrah-e Mintakah (trl.) [urdu]; Mintaka Pass [ang.]”[6], umieszczając transkrypcję i transliterację nazwy w języku urdu.

Według niektórych źródeł nazwa przełęczy w języku wachańskim oznacza „przełęcz tysiąca koziorożców”[7]. Bronisław Grąbczewski, który w 1888 r. przeprawiał się przez Mintakę z Doliny Hunzy z powrotem na północ[8], mówi o dotarciu na „przełęcz Ming-teke (tysiąc kozłów), skąd miałem iść dalej w stronę Chin”[9]. Inne źródła podają to samo znaczenie („the Pass of the Thousand Ibex”), ale język określają jako „lokalny” bez nazwania go, więc etymologia nazwy pozostaje niepewna[10]. Wspominana jest także inna „lokalna” nazwa – Kirish – o znaczeniu ‘baranica’ (sheepskin coat), którą w wersji ‘Kershin’ podawała rosyjska mapa wojskowa pod koniec XIX w.[11]

Położenie edytuj

Przełęcz Mintaka leży w rejonie północno-zachodniego Karakorum, południowego Pamiru i wschodniego Hindukuszu, w grzbiecie działu wodnego oddzielającego zlewisko Morza Arabskiego od Azji Środkowej, w masywie zwanym od przełęczy Kilik[11] – Batura Mustagh. Położona jest na granicy między terytorium Gilgit-Baltistan administrowanym przez Pakistan[12] a chińskim regionem autonomicznym Sinciang, łącząc poprzez boczne doliny Dolinę Hunzy na południu z dolinami Korytarza Wachańskiego na północy. W odległości ok. 30 km na północny zachód leży przełęcz Kilik, a dalej granica z Afganistanem. Z lodowców wokół Mintaki spływa na południe rzeka o nazwie Mintaka według danych portalu mapcarta[13] lub o nazwie Misgar według portalu pakistańskiego wscsdom.org[14], która łączy się dalej z rzeką Kilik[15], a w niższym biegu z rzeką Khunjerab, dopływem Hunzy[16][17]. Po północnej, chińskiej stronie przełęczy rozciąga się obszar rezerwatu przyrody Taxkorgan Nature Reserve (założony w 1984 r.), niedostępnego dla obcokrajowców[18]. Po pakistańskiej stronie znajduje się obszar chroniony Kilik/Mintaka Game Reserve (założony w 1975 r.)[19]. Mintaka, dostępna turystycznie od strony pakistańskiej, nie jest dozwolonym przejściem granicznym, linia graniczna jest pilnie strzeżona przez chińskie straże graniczne[20].

Klimat edytuj

Warunki klimatyczne na Mintace są takie same jak na przełęczy Kilik, a panujący tu klimat tundrowy oznaczany jest według klasyfikacji klimatów Köppena skrótem ET. Jedynie w lipcu i sierpniu temperatury sięgają 10 °C, w grudniu i styczniu oscylują między -24 do –27 °C; maksymalna ilość opadów przypada na okres od marca do maja[21]. Warunki panujące od października do maja praktycznie uniemożliwiają dostęp na przełęcz[18][22].

Historia edytuj

Przez Mintakę, podobnie jak przez przełęcz Kilik, prowadziły od stuleci szlaki, którymi przez góry między Kotliną Kaszgarską a szlakami w górnym biegu Indusu przeprawiali się handlarze, buddyjscy mnisi, pielgrzymi i inni wędrowcy[23]. Łącznie z Khunjerab, te trzy przełęcze odgrywały istotną rolę w historii księstwa Hunzy, gdyż jego władcy (zwani tham lub mīr)[8] uznając zwierzchniość cesarza chińskiego utrzymywali rozliczne kontakty z Turkiestanem. Od ok. połowy XIX w. thamowie posiadali z nadania jako prywatną własność teren pastersko-rolniczy w Turkiestanie, który był podstawą egzystencji thama Safdara Ali, zbiegłego z Hunzy po przegranej bitwie z siłami brytyjskimi w kampanii o Hunzę i Nagir w 1891 r.[8] Przełęcze ponad Doliną Hunzy (a i inne da zachód od niej) były pod całkowitą kontrolą Buruszów z Hunzy, sławetnych w XIX w. w tym rejonie z napaści na przeprawiające się przez przełęcze karawany, grabieże i uprowadzanie jeńców, sprzedawanych następnie handlarzom niewolników[8][24]. Tranzytowe znaczenie tych przełęczy zaniknęło wraz z budową dróg dostępnych dla ruchu kołowego, a przede wszystkim Karakoram Highway przez przełęcz Khunjerab. Od miejscowości Misgar drogą dostępną dla zwierząt jucznych prowadzi ku przełęczy szlak trekkingowy[25]. Nie ma map o skali mniejszej niż 1:500 000, które by pokazywały przełęcze Mintaka i Kilik[20].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Bronisław Grąbczewski, Przez Pamiry i Hindukusz do źródeł rzeki Indus, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1924 [zarchiwizowane].
  2. ↑ Mingteke Pass, Pakistan – Geographical Names, map, geographic coordinates [online], geographic.org [dostęp 2021-02-18].
  3. ↑ 中华人民共和国政府和巴基斯坦政府关于中国新疆和由巴基斯坦实际控制其防务的各个地区相接壤的边界的协定 – 维基文库，自由的图书馆 [online], zh.wikisource.org [dostęp 2021-02-17].
  4. ↑ William R. Garren, United States Board on Geographic Names, Gazetteer of Pakistan: Names Approved by the United States Board on Geographic Names, Defense Mapping Agency, 1983 [dostęp 2021-02-18] (ang.).
  5. ↑ GeoNames.org [online], www.geonames.org [dostęp 2021-02-19].
  6. ↑ Artur Karp (red.), Nazewnictwo geograficzne świata. Azja Południowa, t. Zeszyt 4, Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2005, ISBN 83-239-9018-2.
  7. ↑ Prominent Mountain Passes in India – Geography and You [online] [dostęp 2021-02-18] (ang.).
  8. ↑ a b c d Hermann Kreutzmann, Hunza Matters. Bordering and ordering between ancient and new Silk Roads, Wiesbaden: Harrassowitz Verlag, 2020, ISBN 978-3-447-11369-4.
  9. ↑ B. Grąbczewski, Przez Pamiry i Hindukusz, 1924, s. 146.
  10. ↑ Kumara Padmanabha Sivasankara Menon, Delhi Chungking A Travel Diary, London: Oxford University Press, 1947, s. 63 [zarchiwizowane].
  11. ↑ a b George N. Curzon, The Pamirs And The Source Of The Oxus, London: The Royal Geographic Society, 1898, s. 11–12 [zarchiwizowane].
  12. ↑ KASHMIR: Gilgit-Baltistan provincial status infographic [online], Graphic News [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  13. ↑ Mintaka Pass [online], Mapcarta [dostęp 2021-02-20] (ang.).
  14. ↑ Conservation Development – WCSDOM [online] [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  15. ↑ Dane na temat nazw rzek: Misgar, Kilik i Mintaka nie są podawane konsekwentnie tak samo na dostępnych portalach internetowych, nie ma też odpowiednio szczegółowych map.
  16. ↑ The longest and the largest rive [online], www.pakissan.com [dostęp 2021-02-19].
  17. ↑ Kumara Padmanabha Sivasankara Menon, Delhi Chungking: A Travel Diary, London: Oxford University Press, 1947, s. 56 [zarchiwizowane].
  18. ↑ a b Mintaka Pass [online], www.dangerousroads.org [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  19. ↑ Michael J.B. Green (red.), Nature Reserves of the Himalaya and the Mountains of Central Asia, New Delhi: The World Conservation Union, 1933, ISBN 0-19-562922-1 [zarchiwizowane].
  20. ↑ a b Kilik and Mintaka Passes [online], Trekking in Pakistan, 23 grudnia 2017 [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  21. ↑ Climate Mintaka Pass [online], meteoblue [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  22. ↑ Kilik Pass and Mintaka Pass Trek – Bravo Adventures [online] [dostęp 2021-02-19] (ang.).
  23. ↑ Capillary Routes of the Upper Indus, [w:] Jason Neelis, Early Buddhist Transmission and Trade Networks: Mobility and Exchange within and beyond the Northwestern Borderlands of South Asia, Brill, 2011, s. 257–288, JSTOR: 10.1163/j.ctt1w8h16r.11 [zarchiwizowane].
  24. ↑ Kenneth Mason, Abode of Snow. A History of Himalayan Exploration and Mountaineering, London: Rupert Hart-Davis, 1955, s. 100, Cytat: The Hunzakuts raided far and wide -- over the passes to north and east where they depopulated the head valleys of the Yarkand river carrying the people into captivity, and southwards towards Gilgit, where often the corrupt Kashmir officials were in league with them (...). Hunza was, in fact, a kind of slave-trade entrpot for Central Asia..
  25. ↑ Mintaka Pass Trek [online], pakistanadventure.com.pk [dostęp 2021-02-20].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mintaka_(przełęcz)&oldid=71933196”