Mistrzostwa Włoch w piłce nożnej mężczyzn
Mistrzostwa Włoch w piłce nożnej (wł. Campionato italiano di calcio) – rozgrywki piłkarskie, prowadzone cyklicznie - corocznie lub co sezonowo (na przełomie dwóch lat kalendarzowych) - mające na celu wyłonienie najlepszej męskiej drużyny we Włoszech.
Historia
edytujMistrzostwa Włoch w piłce nożnej rozgrywane są od 1898 roku. Obecnie rozgrywki odbywają się w wielopoziomowych ligach: Serie A, Serie B, Lega Pro, amatorskiej Serie D oraz regionalnych Eccellenza, Promozione, Prima Categoria, Seconda Categoria, Terza Categoria.
7 września 1893 roku w Genui powstał pierwszy włoski klub piłkarski Genoa CFC, potem następne. Po założeniu włoskiej federacji piłkarskiej - FIGC w 1898 roku, rozpoczął się proces zorganizowania pierwszych oficjalnych Mistrzostw Włoch w sezonie 1898 (Campionato Nazionale di Football). W 1904 pierwsza klasa rozgrywek otrzymała nazwę Prima Categoria. Do 1909 rozgrywki odbywały się systemem wiosna-jesień, dopiero od sezonu 1909/10 grano systemem jesień-wiosna. W latach 1915–1919 mistrzostwa nie rozgrywano z powodu I wojny światowej. Do 1922 roku najpierw organizowano turnieje eliminacyjne w grupach regionalnych, zwycięzcy których potem walczyli w grupach półfinałowych o wyjście do grup finałowych. Mecz finałowy pomiędzy zwycięzcami grup finałowych (Finalissima) decydował o tytule mistrzowskim kraju.
Ze względu na stale wzrastającą liczbę drużyn uczestniczących w mistrzostwach regionalnych oraz niezadowolenie z systemu rozgrywek, pomiędzy 27 i 28 sierpnia 1921 roku 24 klubów oddzieliło się od Włoskiej Federacji Piłkarskiej (FIGC) i założyła własną konfederację CCI (Confederazione Calcistica Italiana). W sezonie 1921/22 każda federacja organizowała swoje mistrzostwa. W mistrzostwach FIGC uczestniczyło 47 zespołów podzielonych na grupę północną i środkową, które walczyli w Prima Categoria. W mistrzostwach CCI uczestniczyło 58 zespołów podzielonych na grupę północną i południową, które walczyli w Prima Divisione. Odpowiednikami II ligi była Promozione (FIGC) i Seconda Divisione (CCI), a III ligi - Terza Categoria (FIGC) i Terza Divisione (CCI). Już od następnego sezonu, po kompromisie Colombo doszło do porozumienia pomiędzy FIGC i CCI, w wyniku czego 56 klubów przystąpiły do rozgrywek w zjednoczonych mistrzostwach w Prima Divisione, reszta zespołów zostały polubownie podzielone w ligach Seconda Divisione, Terza Divisione, Quarta Divisione.
W 1926 roku, w wyniku wewnętrznych kryzysów, FIGC zmienił system rozgrywek, dopuszczając do Divisione Nazionale kluby z południa Włoch. 20 klubów zostały podzielone na 2 grupy, a potem najlepsza szóstka drużyn walczyła w grupie finałowej o tytuł mistrza. W sezonie 1926/27 rozgrywki wygrał Torino FC, ale FIGC anulował w następnym sezonie tytuł mistrzowski, tak jak członek zarządu klubu dyrektorów Torino został oskarżony o kupowanie zwycięstwa (2:1) w derbach przeciwko Juventusowi w dniu 5 czerwca 1927.
Rozgrywki zawodowej Serie A zainaugurowano w sezonie 1929/30[1].
Sezon 1943/44 zwany Campionato Alta Italia został uznany za nieoficjalny z powodu trwania II wojny światowej i walk na terytorium Włoch. FIGC w 2002 roku określiło zwycięstwo klubu Spezia Calcio jako "dekorację", tak jak nie wszystkie kluby mogły uczestniczyć w mistrzostwach, a w wielu regionach rozgrywano lokalne turnieje. Sezon 1944/45 nie odbył się z powodu wojny. Dopiero od sezonu 1945/46 rozgrywki były kontynuowane w Serie A.
Torino FC został uznany za mistrza kraju w sezonie 1948/49 po katastrofie lotniczej pod koniec sezonu, w której cały zespół zginął.
Tytuł mistrza w Serie A jest często określany mianem scudetto ("mała tarcza"), ponieważ w sezonie 1924/25 zwycięska drużyna odziedziczyła w kolejnym sezonie niewielką herbatę z włoskim trójkolorowym paskiem. Najbardziej tytułowym klubem jest Juventus z 35 mistrzostwami, a następnie A.C. Milan i Inter Mediolan z 18 tytułami mistrzowskimi.
Mistrzowie i pozostali medaliści
edytuj
Statystyka
edytujKlasyfikacja według klubów
edytujW dotychczasowej historii Mistrzostw Włoch na podium oficjalnie stawało w sumie 33 drużyny. Liderem klasyfikacji jest Juventus, który zdobył 36 tytułów mistrzowskich.
Stan po zakończeniu sezonu 2023/2024.
10 i więcej mistrzostw Włoch| Lp. | Klub | Miejsca na podium | Zwycięskie sezony | ||
|---|---|---|---|---|---|
|
|
| |||
| 1. | Juventus Turyn | 36 | 21 | 12 | 1905, 1925/26, 1930/31, 1931/32, 1932/33, 1933/34, 1934/35, 1949/50, 1951/52, 1957/58, 1959/60, 1960/61, 1966/67, 1971/72, 1972/73, 1974/75, 1976/77, 1977/78, 1980/81, 1981/82, 1983/84, 1985/86, 1994/95, 1996/97, 1997/98, 2001/02, 2002/03, 2011/12, 2012/13, 2013/14, 2014/15, 2015/16, 2016/17, 2017/18, 2018/19, 2019/20 |
| 2. | Inter Mediolan | 20 | 16 | 16 | 1909/10, 1919/20, 1929/30, 1937/38, 1939/40, 1952/53, 1953/54, 1962/63, 1964/65, 1965/66, 1970/71, 1979/80, 1988/89, 2005/06, 2006/07, 2007/08, 2008/09, 2009/10, 2020/21, 2023/24 |
| 3. | A.C. Milan | 19 | 16 | 18 | 1901, 1906, 1907, 1950/51, 1954/55, 1956/57, 1958/59, 1961/62, 1967/68, 1978/79, 1987/88, 1991/92, 1992/93, 1993/94, 1995/96, 1998/99, 2003/04, 2010/11, 2021/22 |
| 4. | Genoa CFC | 9 | 4 | 2 | 1898, 1899, 1900, 1902, 1903, 1904, 1914/15, 1922/23, 1923/24 |
| 5. | FC Torino | 7 | 7 | 7 | 1927/28, 1942/43, 1945/46, 1946/47, 1947/48, 1948/49, 1975/76 |
| 6. | FC Bologna | 7 | 4 | 3 | 1924/25, 1928/29, 1935/36, 1936/37, 1938/39, 1940/41, 1963/64 |
| 7. | Pro Vercelli | 7 | 1 | 0 | 1908, 1909, 1910/11, 1911/12, 1912/13, 1920/21, 1921/22 (CCI) |
| 8. | AS Roma | 3 | 14 | 7 | 1941/42, 1982/83, 2000/01 |
| 9. | SSC Napoli | 3 | 8 | 11 | 1986/87, 1989/90, 2022/23 |
| 10. | S.S. Lazio | 2 | 7 | 7 | 1973/74, 1999/00 |
| 11. | ACF Fiorentina | 2 | 5 | 6 | 1955/56, 1968/69 |
| 12. | Cagliari Calcio | 1 | 1 | 0 | 1969/70 |
| 13. | Sampdoria Genua | 1 | 0 | 1 | 1990/91 |
| 14. | AS Casale | 1 | 0 | 0 | 1913/14 |
| Hellas Werona | 1 | 0 | 0 | 1984/85 | |
| U.S.D. Novese | 1 | 0 | 0 | 1921/22 (FIGC) | |
| 17. | US Milanese | 0 | 2 | 1 | |
| 18. | Alba Roma | 0 | 2 | 0 | |
| AS Livorno | 0 | 2 | 0 | ||
| Internazionale Turyn | 0 | 2 | 0 | ||
| Vicenza Calcio | 0 | 2 | 0 | ||
| 22. | AC Parma | 0 | 1 | 2 | |
| Udinese Calcio | 0 | 1 | 2 | ||
| 24. | AC Wenecja | 0 | 1 | 1 | |
| 25. | Fortitudo Rzym | 0 | 1 | 0 | |
| FC Torinese | 0 | 1 | 0 | ||
| Ginnastica Sampierdarenese | 0 | 1 | 0 | ||
| Perugia Calcio | 0 | 1 | 0 | ||
| Pisa Calcio | 0 | 1 | 0 | ||
| Savoia Calcio | 0 | 1 | 0 | ||
| 31. | Atalanta Bergamo | 0 | 0 | 3 | |
| 32. | SG Andrea Doria | 0 | 0 | 2 | |
| 33. | Alessandria Calcio | 0 | 0 | 1 | |
| Calcio Padova | 0 | 0 | 1 | ||
| FC Modena | 0 | 0 | 1 | ||
Klasyfikacja według miast
edytujSiedziby klubów: Stan na koniec sezonu 2023.
| Miasto | Liczba tytułów | Kluby |
|---|---|---|
| Turyn | 43 | Juventus (36), Torino (7) |
| Mediolan | 39 | Inter (20), Milan (19) |
| Genua | 10 | Genoa (9), Sampdoria (1) |
| Bolonia | 7 | Bologna (7) |
| Vercelli | 7 | Pro Vercelli (7) |
| Rzym | 5 | Roma (3), Lazio (2) |
| Neapol | 3 | Napoli (3) |
| Florencja | 2 | Fiorentina (2) |
| Cagliari | 1 | Cagliari (1) |
| Casale Monferrato | 1 | Casale (1) |
| Novi Ligure | 1 | Novese (1) |
| Werona | 1 | Hellas Werona (1) |
Uhonorowane kluby
edytujPo zdobyciu 10 tytułów mistrza Włoch zezwala się na umieszczanie na koszulce złotej gwiazdki symbolizującej liczbę wywalczonych tytułów mistrzowskich, kolejna gwiazdka po 20.
W sezonie następującym po sezonie wygranym przez daną drużynę, ma ona prawo występowania w koszulkach udekorowanym tarczą (wł. Scudetto), czyli symbolem posiadania tytułu Mistrza Włoch. Tradycja ta sięga swoją historią do sezonu 1924/24, kiedy to po raz pierwszy na swoich koszulkach umieścili ją mistrzowie z Genoa CFC. Od sezonu 1960/61 zwycięski klub premiowany jest również Pucharem Mistrza Włoch, oficjalnym trofeum Serie A.
W roku 1958 związany z Juventusem F.C. Umberto Agnelli, zdecydował, iż jego klub uczci zdobycie dziesiątego w historii mistrzostwa Włoch poprzez umieszczenie ponad herbem symbolicznej złotej, 5-ramiennej gwiazdy. Juventus był pierwszą drużyną europejską która zdecydowała się celebrować zdobycie jubileuszowego tytułu mistrzów. Tradycja ta przyjęła się zarówno we Włoszech, jak i w innych krajach. Wzorem klubu z Turynu swoje dziesiąte mistrzostwo uczciły również Milan oraz Inter.
Aktualnie (stan na kwiecień 2024) trzy drużyny posiadają prawo umieszczania gwiazdy nad herbem:
Juventus F.C. (1957/58, 1981/82, 2013/14)- Inter Mediolan (1965/66, 2023/24)
- A.C. Milan (1978/79)
Uczestnicy
edytujJest 67 zespołów, które wzięły udział w 91 ligowych Mistrzostwach Włoch, które były prowadzone od 1929 aż do sezonu 2022/23 łącznie. Tylko Inter Mediolan był obecny w każdej edycji. Juventus nie był obecny przez jeden sezon, w wyniku zdegradowania do Serie B (afera Calciopoli).
Pogrubione zespoły biorące udział w sezonie 2022/23.
- 91 razy: Inter Mediolan
- 90 razy: Juventus, Roma
- 89 razy: Milan
- 85 razy: Fiorentina
- 80 razy: Lazio
- 79 razy: Torino
- 77 razy: Napoli
- 76 razy: Bologna
- 66 razy: Sampdoria
- 62 razy: Atalanta
- 55 razy: Genoa
- 50 razy: Udinese
- 42 razy: Cagliari
- 32 razy: Verona
- 30 razy: Bari, Vicenza
- 29 razy: US Palermo
- 27 razy: Parma
- 26 razy: Triestina
- 23 razy: Brescia
- 19 razy: S.P.A.L.
- 18 razy: Livorno,
- 17 razy: Calcio Catania, Chievo, Lecce
- 16 razy: Ascoli, Padova
- 15 razy: Empoli
- 13 razy: Alessandria, Cesena, Como, Modena, Novara, Perugia, Venezia
- 12 razy: Pro Patria,
- 11 razy: Foggia
- 10 razy: Avellino, Sassuolo
- 9 razy: Reggina, Siena
- 8 razy: Lucchese, Piacenza, Cremonese
- 7 razy: Catanzaro, Mantova, Pisa, Varese, Delfino Pescara 1936
- 6 razy: Pro Vercelli
- 5 razy: Liguria, ACR Messina
- 4 razy: Casale, Salernitana
- 3 razy: Lecco, Legnano, Reggiana, Sampierdarenese, Crotone, Spezia
- 2 razy: Ancona, Ternana, Frosinone, Benevento
- 1 raz: Carpi, Pistoiese, Treviso. Monza
Oprócz tego, w mistrzostwach nieligowych (etap półfinał i finał) występowały:
- Alba Roma, Andrea Doria, Ausonia Pro Gorla, Esperia FC, FBC Internaples, FBC Roma, FBC Torinese, Fortitudo Roma, Ginnastica Torino, Ilva Bagnolese, Internazionale Napoli, Internazionale Torino, Naples FBC, Novese, Petrarca Calcio, Piemonte FC, Pro Livorno, Puteolana Pozzuoli, Savoia, SPES Livorno, US Milanese, Virtus Juventusque
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytujBibliografia
edytuj- Oficjalna strona Serie A (wł. • ang.)
- Serie A, [w:] baza Soccerway (liga) [dostęp 2021-01-02].
- Tabele ligowe w bazie League321 (ang.)
- Oficjalna strona FIGC (wł. • ang.)
- Archiwum wyników meczów i tabel w bazie RSSSF (ang.)