Mleczaj niebieskawy
Mleczaj niebieskawy (Lactarius trivialis Fr.) – gatunek grzyba z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj niebieskawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius trivialis (Fr.) Fr. Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 337 (1838) | |
| Zasięg | |
 Zasięg występowania w Europie | |
.JPG)
.JPG)
Systematyka i nazewnictwoEdytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus trivialis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1838 r. ten sam autor, przenosząc go do rodzaju Lactarius[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus trivialis Fr. 1815
- Galorrheus trivialis (Fr.) P. Kumm. 1871
- Lactifluus trivialis (Fr.) Kuntze 1891
Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r., przez Alinę Skirgiełło gatunek ten opisany był jako mleczaj pospolity, dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym miał jeszcze inne nazwy: bedłka świniarka, świniarka i mleczaj niezgrabny[3].
MorfologiaEdytuj
Średnica 5-17 cm. Początkowo wypukły z wąsko podwiniętym brzegiem, potem płasko rozpostarty, na koniec wklęsły z wyprostowanym brzegiem. Powierzchnia gładka, lepka, oślizgła i błyszcząca, skórka łatwo dająca się ściągnąć. Początkowo ma kolor od brudnomięsistego do jasnofioletowego, lekko marmurkowaty i na brzegu również wodnoplamisty, później blaknie i staje się różowo-ochrowy mięsopomarańczowy[4].
Gęste i cienkie, przy trzonie czasami rozwidlające się, na obydwu końcach zwężone, przy trzonie przyrośnięto-zbiegające. Przez długi czas są białe, dopiero u starszych okazów stają się brązowawe, a pod wpływem kropelek mleczka szarozielonkawe[4].
Wysokość 4–10 cm, grubość 1–2,5 cm, dosyć długi i cylindryczny, czasami maczugowaty, kruchy, początkowo pełny, później pusty. Powierzchnia gładka, bez jamek, śluzowato-lepka, kolor białawy[4].
U młodych okazów białawy, tylko pod skórką szaroliliowy, u starszych brązowy. Miąższ pozbawiony mleczka jest tylko nieco gorzki i ma owocowy zapach[4].
Młode owocniki wydzielają obficie białe mleczko, które po stwardnieniu staje się żółtawe. Początkowo jest łagodne w smaku, później jednak gorzkie i silnie piekące[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników kremowy. Zarodniki szerokoelipsoidalne o rozmiarach 8,5–10,5 × 7–8,5 μm. Ich powierzchnia pokryta jest brodawkami, które połączone są grubymi łącznikami tworzącymi nieregularną siatkę. Liczne cystydy występują na ostrzach i na bokach blaszek. Są wrzecionowate i zazwyczaj mają zaokrąglone szczyty[4].
Występowanie i siedliskoEdytuj
W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[5]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii, Niemczech, Holandii[3].
Rośnie na ziemi w wilgotnych lasach iglastych i liściastych. Rośnie na ziemi, szczególnie pod brzozami i świerkami. Owocniki wytwarza od lipca do października[3].
ZnaczenieEdytuj
Grzyb jadalny, spożywany w krajach Europy Wschodniej, po wcześniejszym ukiszeniu lub zasoleniu[6]. Grzyb mikoryzowy[3].
Jest często atakowany przez pasożytniczego grzyba Hypomyces lateritius, powodującego pleśnienie i niedorozwój jego blaszek oraz stwardnienie miąższu. Porażone przez tego grzyba owocniki rydzów są niejadalne[7].
Gatunki podobneEdytuj
- mleczaj szaroplamisty (Lactarius vietus). Ma jaśniejsze owocniki bez rudawego odcienia[4]
- mleczaj rudobrązowy (Lactarius hysginus). Jest bardziej rudawy i masywny[4]
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2013-03-05]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-04-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło: Mleczaj (Lactarius). Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae). Kraków: PWN, 1998. ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
- ↑ Edmund Garnweidner, Hertha Garnweidner, Alicja Borowska, Alina Skirgiełło: Grzyby : przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej. Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 170. ISBN 83-7319-976-4.
- ↑ Günter R.W. Arnold: Gigantische Askosporen bei Peckiella lateritia (Fr.) Maire. In: Hermann Jahn (Hrsg.): Westfälische Pilzbriefe. Band 7, 1968