Mnich (województwo śląskie)
Mnich – wieś gminy Chybie położone w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego, geograficznie zaś leży w regionie Dolina Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej[4]. Pod względem powierzchni druga miejscowość w gminie po Chybiu, wynosi ona 835 ha, a liczba ludności 3640[2], co daje gęstość zaludnienia równą 433,8 os./km² i czyni ją najgęściej zaludnioną.
| wieś | |
 Centrum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020-12-31) |
3640[2] |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-520[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0050860 |
Położenie na mapie gminy Chybie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°53′10″N 18°48′30″E/49,886111 18,808333[1]
| |
_COA.png)
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0050877 | Cieszyńskie | część wsi |
| 0050883 | Czuchów | część wsi |
| 0050890 | Dąbki | część wsi |
| 0050908 | Gawroniec | część wsi |
| 0050914 | Jajostok | część wsi |
| 0050920 | Kolonia | część wsi |
| 0050937 | Osiedle | część wsi |
| 0050943 | Rajczuła | część wsi |
Historia edytuj
Początki Mnicha datowane są na koniec XVI i początek XVII wieku, w czasach funkcjonowania na tym obszarze wydzielonego z Księstwa Cieszyńskiego skoczowsko-strumieńskiego państwa stanowego. Ta mała osada położona była na wałach stawów, w tym jednego o nazwie Mnich, od którego swą nazwę najpewniej wzięła (lub od urządzenia służącego do regulowania poziomu wody w stawie, zwanego mnichem.). Inna hipoteza o nazwie mówi o żyjących na terenie tej wioski pomiędzy XIV a XVI w. zakonników reguły św. Franciszka noszących stroje i kaptury mnisze i prowadzących prawie pustelniczy tryb życia w zbudowanych przez siebie ziemiankach. Pozostałością po jedynej ziemiance jest podobno kopiec ze stojącym na nim murowanym krzyżem, znajdujący się do dziś w centrum wsi, obok szkoły. W 1594 skoczowsko-strumieńskie państwo powróciło do księstwa cieszyńskiego, zależnego już wówczas od Habsburgów. Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości Mnich pochodzi natomiast z 1621 roku[7].
Herb Mnicha przedstawia dziewczynę wiejską z łopatą w ręku, jak gdyby pracującą w ogrodzie, ze stojącym za nią drzewkiem.
Mieszkańcy Mnicha zajmowali się wyłącznie rolnictwem i hodowlą bydła oraz drobiu. Plony z tej ziemi, ze względu na podmokłe tereny – były w większości ubogie, a w latach obfitujących w długotrwałe deszcze, występujące powodzie niszczyły całkowicie wysiłek ludzi. W latach 1935–1939 mieszkał tu ks. Józef Mamica, emerytowany luterański kapelan wojskowy.
Początkiem działalności oświatowej w Mnichu była data 5 lutego 1873 roku Lekcje odbywały się w domu prywatnym jednego z rolników. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto budowę budynku szkoły składającej się z dwóch sal lekcyjnych.
Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 119 budynkach w Mnichu na obszarze 836 hektarów mieszkało 932 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 111,5 os./km². z tego 855 (91,7%) mieszkańców było katolikami, 70 (7,5%) ewangelikami a 7 (0,8%) wyznawcami judaizmu, 915 (98,2%) było polsko-, 1 niemiecko- a 2 czeskojęzycznymi[8]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 122 a mieszkańców do 1010[9].
Po zakończeniu I wojny światowej tereny, na których leży miejscowość – Śląsk Cieszyński stał się punktem sporu pomiędzy Polską i Czechosłowacją. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 13 kompanii w Strumieniu[10].
We wsi działał klub sportowy LZS Mnich. W 1954 roku założono w nim sekcję gimnastyki, której zawodnikami byli m.in. Wanda Pilarz (trzykrotna mistrzyni Polski w skokach), Jan Spratek (mistrz Polski w gimnastyce indywidualnej) i Otton Spratek (trzykrotny mistrz Polski w piramidach trójkowych II klasy i dwukrotnym w dwójkach mieszanych).
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mnich. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 82019
- ↑ a b Gmina Chybie: Informacje podstawowe. [w:] www.chybie.pl [on-line]. 2020. [dostęp 05/08/2013].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 789 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 81. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ GUS. Rejestr TERYT.
- ↑ Idzi Panic: Dzieje Śląska Cieszyńskiego od zarania do czasów współczesnych pod redakcją Idziego Panica. T. III: Śląsk Cieszyński w początkach czasów nowożytnych (1528-1653). Cieszyn: Starostwo Powiatowe, 2011, s. 163. ISBN 978-83-926929-5-9.
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32–37.
Bibliografia edytuj
- Fikanie nogami. W: Paweł Czupryna: Kalendarz Cieszyński 1991. Cieszyn: Macierz Ziemi Cieszyńskiej, 1990, s. 155–156.
- Wojciech Kiełkowski: Dzieje Szkoły Podstawowej im. Pawła Kojzara w Mnichu. Jastrzębie Zdrój: 2013. ISBN 978-83-7732-304-5.
- Wojciech Kiełkowski: Chybie – dzieje gminy od czasów najdawniejszych do współczesności. Chybie: 2009. ISBN 978-83-910611-5-2.
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918–1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.