Mnożnik kreacji pieniądza

Mnożnik kreacji pieniądza – pozwala odpowiedzieć na pytanie, jaką wielkość zasobu pieniądza (mierzonego agregatem M1) jest w stanie wykreować system bankowy z pojawiającego się w gospodarce nowego pieniądza wielkiej mocy (mierzonego agregatem M0, nazywanego niekiedy bazą monetarną).

Potocznie możemy powiedzieć, że zasób pieniądza to ilość pieniądza, jaka może służyć w danym kraju (w społeczeństwie) do dokonywania transakcji. Ze względu na pojawiające się w ostatnich dekadach różnego rodzaju ‘innowacje finansowe’, coraz częściej miarą zasobu pieniądza stają się agregaty M2 i M3.

Zatem mnożnik kreacji pieniądza to:

$k_{p}={\frac {M1}{M0}}.$

Zdefiniujmy dwa parametry $g$ i $r.$

• Stosunek pieniędzy trzymanych w gotówce (C) do pieniędzy w postaci depozytów (D) jest równy $g{:}$

$g={\frac {C}{D}}.$

• Stopa rezerwy obowiązkowej (banków komercyjnych w banku centralnym) $r{:}$

$r={\frac {Rg}{D}},$

gdzie $Rg$ – gotówka obowiązkowo przechowywana przez banki komercyjne w banku centralnym.

Z definicji $M0=Rg+C$ oraz $M1=C+D.$ Z definicji parametrów $g$ i $r$ możemy wyliczyć $Rg=rD$ oraz $C=gD.$

Zatem możemy napisać, że

$M0=rD+gD=(r+g)D,$

$M1=gD+D=(g+1)D.$

Wstawiając te wartości do definicji mnożnika i robiąc elementarne przekształcania, otrzymujemy:

$k_{p}={\frac {M1}{M0}}={\frac {(g+1)D}{(g+r)D}}={\frac {g+1}{g+r}}.$

Zatem przy stałej wartości $g,$ czym mniejsza wartość stopy rezerw, tym więcej pieniądza mogą wykreować banki komercyjne. Zauważmy, że niezależnie od tego, jakie jest $g,$ dla $r=1$ (czyli dla stuprocentowej rezerwy) mnożnik kreacji pieniądza jest równy 1, czyli nie ma kreacji pieniądza.

Wartości mnożnika mogą być bardzo duże, np. kiedy $r=g=0{,}1$ to $k_{p}=5{,}5,$ natomiast dla $r=0{,}006$ i $g=0{,}03,$ $k_{p}=29.$

W ostatnich dekadach konsumenci mają coraz mniej gotówki w swoich portfelach, a zapłaty dokonywane są w sposób bezgotówkowy, odpowiada to sytuacji stale malejącego $g.$ Dla granicznej wartości, kiedy $g=0$ mnożnik kreacji pieniądza przyjmuje postać prostego wzoru (bardzo często używanego, ale warto mieć świadomość, że jest to przybliżenie sytuacji w obecnym systemie bankowym, kiedy nadal posługujemy się gotówką trzymaną w naszych portfelach):

$k_{p}={\frac {1}{r}}.$

Zobacz też

• kreacja pieniądza
• stopa rezerw obowiązkowych
• system rezerw cząstkowych

Bibliografia

• Begg D., Fischer S., Dornbusch R., Ekonomia, t. 2 Makroekonomia. Warszawa: PWE 2007, wyd. 4, zmienione.
• Polityka gospodarcza, Bolesław Winiarski (red.), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999