Możejków
Możejków, Możejków Mały[1] (biał. Мажэйкава; ros. Можейково) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie lidzkim obwodu grodzieńskiego, około 27 km na południowy zachód od Lidy, nad rzeką Lebioda, siedziba sielsowietu.
 Dwór w Możejkowie (2011) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
140 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 1545 |
| Kod pocztowy |
231325 |
| Tablice rejestracyjne |
4 |
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 53°43′17,0″N 24°59′16,5″E/53,721389 24,987917
| |
Historia edytuj
Pierwsza znana wzmianka o Możejkowie pochodzi z 1407 roku, kiedy Szymek Mackiewicz Szkleński wybudował tu pierwszą cerkiew parafialną (odrestaurowaną w 1873 roku)[2]. W XVI i XVII wieku dobra te należały m.in. do Mackowiczów i Naruszewiczów. W 1666 roku Aleksander Krzysztof Naruszewicz (1636–1668) zapisał Możejków Mały swej córce Tekli Mariannie (1662–1725), która wyszła za Jerzego Karola Chodkiewicza i wniosła mu te dobra w posagu. Po nich dziedziczył Możejków Mały ich wnuk Adam Tadeusz Chodkiewicz, a po nim jego syn Jan Mikołaj Chodkiewicz. Po jego śmierci w 1781 roku jego żona Ludwika Maria (1744–1816) zaczęła rozsprzedawać majątek. Możejków Mały kupił przed 1784 roku Kazimierz Kostrowicki (~1760–?). W 1826 roku odziedziczył te dobra po nim jego syn Romuald, który ożenił się z Emilią Römerówną (1795–1837). Po ich śmierci przypadły one ich córce Kazimierze (~1820–1867). W jaki sposób po jej śmierci, w 1868 roku własność majątku przeszła na Aleksandra Brochowickiego (1818–1869) – nie wiadomo, są na ten temat co najmniej 4 hipotezy[3][4][5]. Ostatnim właścicielem majątku przed 1939 rokiem był Andrzej Brochocki (1895–1976), wnuk Aleksandra i syn Władysława (1866–1931)[3][4].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Możejków Mały, wcześniej należący do powiatu lidzkiego województwa wileńskiego Rzeczypospolitej, znalazł się na terenie ujezdu lidzkiego guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Możejków Mały wrócił do Polski, znalazł się w gminie Lebioda w powiecie lidzkim województwa nowogródzkiego. 29 maja 1929 roku gmina weszła w skład nowo utworzonego powiatu szczuczyńskiego w tymże województwie[6]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[5][7][8][9].
W 2002 roku zmieniono nazwę miejscowości z Możejków Mały na Możejków.
W 1834 roku we wsi mieszkało 347 mężczyzn. W 1921 roku – jedynie 108 osób[3]. W 2009 roku w agromiasteczku mieszkało 629 osób[10].
Dwór edytuj
Kostrowiccy wznieśli tu na początku XIX wieku duży dwór, który po rekonstrukcji i rozbudowie między 1880 a 1908 rokiem dotrwał do dziś i jest historyczno-kulturalnym zabytkiem Białorusi o numerze rejestru 613Г000080. Jest to murowany, parterowy klasycystyczny dwór, zbudowany na planie długiego prostokąta i o trzynastoosiowej elewacji. W trójosiowej części środkowej dwór jest piętrowy i przed tą częścią jest płytki portyk, którego dwie pary kolumn w wielkim porządku podtrzymują trójkątny szczyt z półokrągłym oknem termalnym. Strona ogrodowa jest podobna do frontowej, ale jest pozbawiona portyku, a nawet tarasu. Przy prawej bocznej elewacji dobudowano w XX wieku drewnianą werandę. Dom przykryty był dachem naczółkowym z lukarnami, początkowo gontowym, a po 1908 roku – blaszanym[4][11][12].
Zachowało się również kilka budynków gospodarczych, w tym lamus, stajna i kuchnia[9].
Dom stał wśród parku o powierzchni 5–6 ha poprzecinanego alejami lipowymi, których gałęzie były ukształtowane w ten sposób, że aleje były zwieńczone „gotyckimi sklepieniami” z konarów. W parku były 3 stawy z wytryskującym źródełkiem w jednym z nich. Park łączył się z sadami po ogrodowej stronie domu[4].
Majątek Możejków Mały został opisany w 4. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[4].
Przypisy edytuj
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019. ISBN 978-83-254-2578-4.
- ↑ Możejków Mały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 359.
- ↑ a b c Валерий Васильевич Сливкин, Имения Лидского уезда — Имение Малое Можейково или Малый Можейков (ныне Можейково), Lida, 15 maja 2014 [dostęp 2017-11-19].
- ↑ a b c d e Możejków Mały, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 224–228, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Możejków Mały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 761.
- ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 33, poz. 307
- ↑ Мал. Можейково na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-11-19]. (ros.).
- ↑ Możejków Mały na stronie Radzima.net. [dostęp 2017-11-19].
- ↑ a b Możejków Mały na stronie Radzima.org. [dostęp 2017-11-19].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu grodzieńskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-11-19]. (ros.).
- ↑ Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1993, s. 297. ISBN 5-85700-078-5. [dostęp 2017-11-19].
- ↑ Збор помнікаў гісторыі і культуры. Гродзенская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1986, s. 240 [dostęp 2017-11-19] (biał.).
