Mobilizacja (1939)

Mobilizacja wojenna ogłoszona w sierpniu 1939 roku w obliczu zagrożenia wojną z III Rzeszą

Wysiłek mobilizacyjny Wojska Polskiego we wrześniu 1939 r. – wykaz jednostek WP zmobilizowanych w trakcie mobilizacji niejawnej i powszechnej w 1939 r., w oparciu o plan mobilizacyjny „W” i jego wariant „W2” oraz improwizowanych w toku działań wojennych z uwzględnieniem ilości i rodzajów uzbrojenia.

Mężczyzna czytający obwieszczenie o mobilizacji, 30 sierpnia 1939
Treść obwieszczenia o mobilizacji z sierpnia 1939 roku

Jednostki WP zmobilizowane i improwizowane

edytuj

Dywizje i równorzędne

edytuj

Brygady (równorzędne)

edytuj

Pułki i równorzędne (132)

edytuj
  • 84 pułki piechoty nr 1 – 45 i 48 – 86,
  • 6 pułków strzelców podhalańskich nr 1 – 6,
  • 2 pułki strzelców górskich nr 1 i 2,
  • 2 pułki strzelców morskich nr 1 i 2,
  • 28 rezerwowych pułków piechoty nr 93, 94, 95, 96, 97, 98, 114, 115, 116, 133, 134, 135, 144, 145, 146, 154, 155, 156, 163, 164, 165, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207,
  • 4 dyspozycyjne dowództwa pułku piechoty nr 208, 209, 214, 216,
  • pułków KOP,
  • 1 zmotoryzowany pułk piechoty[2]: p. strz. piesz.
  • Rejon Umocniony „Hel”
  • półbrygady Obrony Narodowej:[3]
    • Wołyńska Brygada ON (3 bataliony ON)
    • Dziśnieńska Brygada ON (2 bataliony ON)

Bataliony (równorzędne)

edytuj

Kompanie (równorzędne)

edytuj
  • 18 kompanii karabinów maszynowych przeciwlotniczych typu „A” nr 1-5, 7-14, 17, 19-21 i 23
  • 77 kompanii karabinów maszynowych przeciwlotniczych typu „B” nr 1-3, 13-19, 21-24, 31-39, 41-49, 51-59, 61-64, 71, 72, 82-84, 91-95, 97, 101-107, 110-115, 117, 118, 311, 312, 510-513 (łącznie w obu typach kompań 372 plutony i 1.488 ciężkich karabinów maszynowych Maxim wz. 1908 i Hotchkiss wz. 1914)

Artyleria lekka:

  • 9 pułków artylerii lekkiej typu I w czynnych dywizjach piechoty nr 2, 4, 5, 7, 8, 17, 20, 21 i 27 (w każdym pułku jeden dywizjon 75 mm armat i dwa dywizjony 100 haubic, 19 pal, który posiadał dwa dywizjony armat i dwa dywizjony haubic przekazał swój III dywizjon stacjonujący w Lidzie, jako III dywizjon 38 pal),
  • 20 pułków artylerii lekkiej typu II w czynnych dywizjach piechoty nr 1, 3, 6, 9-16, 18, 19, 22-26 i 28-30 (w każdym pułku dwa dywizjony 75 mm armat i jeden dywizjon 100 mm haubic),
  • 9 pułków artylerii lekkiej w rezerwowych dywizjach piechoty nr 32, 33, 38, 40, 51, 54, 55, 61 i 65 (organizacja, jak pułku typu II),
  • dywizjonów artylerii lekkiej (armat) w pułkach artylerii lekkiej,
  • dywizjonów artylerii lekkiej (haubic) w pułkach artylerii lekkiej,
  • 10 samodzielnych dywizjonów artylerii lekkiej – armat (58 dal),
  • 10 samodzielnych dywizjonów artylerii lekkiej – haubic (78 dal),
  • 2 dywizjony artylerii lekkiej motorowej nr 2 i 16,
  • Dywizjon Artylerii Lekkiej Lądowej Obrony Wybrzeża,
  • improwizowane pododdziały artylerii lekkiej:
    • Dywizjon Artylerii Lekkiej Zgrupowanie „Brześć” a. 3 baterie armat 75 mm,
    • 5 bateria 11 dak w Warszawie (6 armat 75 mm),
    • 1 bateria „Obrony Warszawy” (armaty 75 mm).

Artyleria pozycyjna:

Artyleria konna:

Artyleria górska:

  • 3 baterie artylerii górskiej nr 151, 152 i 153 (w każdej 4 armaty),
  • 12 x 65 mm armat górskich wz. 1906 (do 20 września 1939 r. planowano zorganizować 4 plutony artylerii górskiej dla Podhalańskiej Brygady ON i Podkarpackiej Brygady ON),

Artyleria ciężka:

  • 8 dowództw pułków artylerii ciężkiej nr 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9 (w każdym pułku I dywizjon 105 mm armat i II dywizjon 155 mm haubic, w każdym dywizjonie 3 baterie po 4 armaty lub haubice),
  • 1 dyspozycyjne dowództwo pułku artylerii ciężkiej nr 11,
  • 8 dywizjonów artylerii ciężkiej (105 mm armat) typ I w pułkach artylerii ciężkiej,
  • 8 dywizjonów artylerii ciężkiej (155 mm haubic) typ I w pułkach artylerii ciężkiej,
  • 4 samodzielne dywizjony artylerii ciężkiej (155 mm haubic) typ I nr 60, 88, 95 i 98 (w każdym dywizjonie 3 baterie po 4 haubice),
  • 30 dywizjonów artylerii ciężkiej typu II w czynnych dywizjach piechoty nr 1-15, 16, 17-30 (w każdym dywizjonie 1 bateria 105 mm armat i 2 bateria 155 mm haubic),
  • 2 samodzielne dywizjony artylerii ciężkiej (120 mm armat) nr 46 i 47 (w każdym dywizjonie 3 baterie po 4 armaty),
  • 1 samodzielny dywizjon artylerii ciężkiej motorowej (120 mm armat) nr 6 (w dywizjonie 3 baterie po 4 armaty),
  • 24 baterie artylerii ciężkiej w dywizjonach typu I (w każdej baterii 4 armaty 105 mm),
  • 30 baterii artylerii ciężkiej w dywizjonach typu II (w każdej baterii 3 armaty 105 mm),
  • 186 105 mm armat wz. 1913 i wz. 1929, w 54 bateriach artylerii ciężkiej typu I i II,
  • 9 baterii artylerii ciężkiej w dywizjonach typu I (w każdej baterii 4 armaty 120 mm),
  • 36 x 120 mm armat wz. 1878/09/31 i wz. 1878/10/31,
  • 36 baterie artylerii ciężkiej w dywizjonach typu I (w każdej baterii 4 haubice 155 mm),
  • 30 baterii artylerii ciężkiej w dywizjonach typu II (w każdej baterii 3 haubice 155 mm),
  • 234 x 155 mm haubic wz. 1917 w 66 bateriach artylerii ciężkiej,
  • razem 456 armat 105 i 120 mm oraz haubic 155 mm w 129 bateriach artylerii ciężkiej,

Artyleria najcięższa:

  • 3 samodzielne dywizjony artylerii najcięższej nr 11, 12 i 13,
  • 9 baterii artylerii najcięższej w 11, 12 i 13 dan (w każdej 2 moździerze),
  • 18 × 220 mm moździerzy wz. 1932 (ponadto 1 moździerz w Ośrodku Zapasowym Artylerii Motorowej Nr 1 w m. Góra Kalwaria, 1 moździerz w Centrum Badań Balistycznych w m. Zielonka i 7 moździerzy w Głównej Składnicy Uzbrojenia Nr 1 w m. Stawy, które w 1940 r. miały stanowić uzbrojenie czwartego dywizjonu artylerii najcięższej).

Artyleria pomiarowa:

  • 8 baterii pomiarów artylerii nr 1 – 8
  • Ośrodek Zapasowy Pomiarów Artylerii Nr 1 w Wesołej

Artyleria przeciwlotnicza:

Artyleria przeciwpancerna:

  • ok. 110 baterii dział ppanc. po 9 dział (w pułkach piechoty)
  • 38 baterii dział ppanc. po 4 działa (w brygadach kawalerii)
  • 7 baterii dział ppanc. po 2 działa

Artyleria piechoty:

  • 132 plutony dział pułkowych 75 mm

Saperzy

edytuj
  • 2 pułki saperów
  • 48 batalionów saperów
  • 64 kompanie i szwadrony saperów
  • 30 kolumn pontonowych i mostowych

Łącznie zmobilizowano ok. 900 tys. żołnierzy, z 1,35 mln planowanych. Siły Korpusu Ochrony Pogranicza liczyły ok. 26 tys. ludzi, Straży Granicznej – 5,4 tys.

Faktyczna mobilizacja a powszechna

edytuj

Ludność Polski w 1938 r. to ok. 34 849 tys.[5]. Jak podano w Jednostki WP zmobilizowane i improwizowane faktycznie zmobilizowano ok. 900 tys. żołnierzy, z 1350 tys. planowanych. Dlatego czasem we wspomnieniach pojawia się stwierdzenie odmowy mobilizacji, ze wzgl. na brak broni. Liczba ludności III Rzeszy w 1939 to ok. 69 314 tys., armia to ok. 1 850 tys., przy kilkukrotnej przewadze w wojskach pancernych oraz lotniczej i artyleryjskiej. Natomiast armia ZSRR wykorzystana w 1939 to ok. 1 500 tys.. Przestarzała armia francuska w tym samym okresie to ~ 5 mln żołnierzy, 6 tys. czołgów, oraz prawie 3 tys. samolotów przy ~42 mln[6]. Odbicie tego faktu jest w obwieszczeniu o mobilizacji, gdzie tylko część potencjalnych sprawnych otrzymuje karty do natychmiastowego otrzymania broni i mobilizacji.

Uzbrojenie Wojska Polskiego

edytuj
  • ok. 1200 moździerzy 81 mm
  • ok. 3500 rusznic ppanc. wz. 35
  • ok. 1200 dział ppanc. 37 mm
  • ok. 300 dział plot. 40 mm
  • 156 dział plot. 75 mm
  • 24 armaty górskie 65 mm
  • 1840 armat polowych 75 mm
  • 2 armaty nabrzeżne 100 mm Canet
  • 254 armaty polowe 105 mm
  • 43 armaty polowe 120 mm
  • 4 nabrzeżne armaty 152,4 mm Bofors
  • 900 haubic 100 mm
  • 341 haubic 155 mm
  • 27 moździerzy 220 mm

Zobacz też

edytuj

Bibliografia

edytuj
  • Piotr Zarzycki, Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny, Pruszków 1995, ISBN 83-85621-87-3,
  • Rajmund Szubański, Polska broń Pancerna 1939, Wydawnictwo MON, Warszawa 1989, wyd. II poprawione i uzupełnione, ISBN 83-11-07660-X,

Przypisy

edytuj
  1. Na bazie Dowództwa Górnośląskiej Brygady ON zmobilizowano Dowództwo 55 DP Rez.
  2. a b c d Dowództwa brygad pancerno-motorowych z plutonami kwatery głównej, szwadrony czołgów rozpoznawczych w dywizjonach rozpoznawczych oraz plutony czołgów rozpoznawczych w 1 psk i p. strz. piesz. były jednostkami broni pancernych; plutony regulacji ruchu, dywizjony rozpoznawcze i szwadrony łączności były jednostkami kawalerii; pułk strzelców pieszych (bez plutonu czołgów rozpoznawczych) i batalion (dywizjon) przeciwpancerny był jednostkami piechoty; dywizjony artylerii motorowej były jednostkami artylerii, a bataliony saperów jednostkami saperów
  3. Na bazie Śląsko-Cieszyńskiej Półbrygady ON sformowano Dowództwo 202 pp rez., a na bazie Dowództwa Dąbrowskiej Półbrygady ON sformowano 204 pp rez.
  4. R. Szubański, Polska Broń Pancerna w 1939 roku, Wyd. MON, Warszawa 1982, s. 285-288. Kompanie o nr 11 i 101 były organicznymi pododdziałami 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej i Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej, miały inny skład, nie posiadały np. własnych plutonów techniczno-gospodarczych, więc niezdolne były do samodzielnego działania w zupełnym oderwaniu od wielkiej jednostki. Pozostałe jednostki to kompanie samodzielne.
  5. dws.org.pl • Zobacz temat - Co było dobrego w II RP a nie ma w III RP? [online], dws.org.pl [dostęp 2017-11-25] (pol.).
  6. Porównanie liczebności wojsk i uzbrojenia - Kampania Wrześniowa 1939.pl [online], 1939.pl [dostęp 2017-12-07].