Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh
Mohammed Sadyk Bej Agabekzadeh (ur. 15 marca 1865 w Göyçay, Azerbejdżan, zm. 9 listopada 1944 we Lwowie) – pochodzący z Azerbejdżanu profesor orientalistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
profesor |
| Uczelnia | |
Życiorys edytuj
Młodość edytuj
Pochodził z rodziny azerskich arystokratów, jego ojcem był Agabek Ismail-Zadeh, syn Mohammeda wielkiego szyickiego muftiego, którego władza obejmowała cały południowy Kaukaz. W dzieciństwie uczył się perskiego i arabskiego oraz jak wszyscy arystokraci w tamtych czasach francuskiego. Następnie wyjechał do Baku, gdzie ukończył z wyróżnieniem gimnazjum. Naukę kontynuował w Konstantynowskiej Szkole Piechoty, a po trzech latach w 1886 przeniósł się do Michajłowskiej Szkoły Artylerii w Petersburgu. Po złożeniu egzaminów końcowych został awansowany do stopnia porucznika i wyjechał służyć w wojskach zlokalizowanych na Kaukazie.
Pobyt w Turkmenistanie edytuj
Po 10 latach służby zgłosił się na egzaminy na kursy edukacyjne języków wschodnich zorganizowane dla funkcjonariuszy państwowych i oficerów wojska przez Departament Azjatycki Ministerstwa Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego. Po trzech latach nauki w 1899 ukończył naukę z wyróżnieniem i w ramach służby wojskowej wyjechał do Turkmenistanu, gdzie poznawał język turkmeński, a szczególnie dialekt achał-tekiński. W 1904 opublikował swoją pierwszą pracę Podręcznik narzeczy języka turkmeńskiego (dialekt achał-tekiński) ze słownikiem i rozmówkami zakaspijskich regionów Turkmenistanu, który został bardzo wysoko oceniony przez wybitnych rosyjskich orientalistów. Emir Buchary 'Abd al-Ahad Khan uhonorował Mohammeda Sadyka Bej Agabekzadeha najwyższym odznaczeniem, „Orderem Złotej Gwiazdy”[1].
Emigracja w Turcji i Francji edytuj
W 1913 powrócił do rodzinnego miasta, ale po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do służby w artylerii, awansował wówczas do rangi majora. Po zakończeniu działań wojennych ponownie znalazł się w Göyçay, na początku 1919 otrzymał od partii Musawat propozycję objęcia stanowiska ministra spraw wewnętrznych (odpowiednik Ministra Oświaty). Po inwazji bolszewickiej na Azerbejdżan w 1920 razem z żoną wyjechał do Stambułu, gdzie mieszkała jego rodzina, jednak w Turcji nie czuł się bezpiecznie. Po wybuchu wojny grecko-tureckiej wyjechał do Paryża, gdzie został wykładowcą tureckiego i perskiego na Sorbonie. W tym czasie przeżył tragedię osobista, zmarła jego żona Gyuli, spoczęła na cmentarzu muzułmańskim w Paryżu.
Okres lwowski edytuj
Po śmierci żony postanowił opuścić Paryż, otrzymał wówczas propozycję od Zygmunta Smogorzewskiego, aby przeniósł się do Lwowa i został wykładowcą na kierowanej przez niego Katedrze Orientalistyki Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Od lutego 1927 pracował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu, a równocześnie intensywnie uczył się języka polskiego i ukraińskiego[1]. Następnie rozpoczął pracę wykładowcy na Uniwersytecie i w Akademii Handlu Zagranicznego.
Na Uniwersytecie wykładał język turecki (współczesny i staroosmański), perski (współczesny i klasyczny), arabski (współczesny i klasyczny-literacki), gramatykę arabską, islamoznawstwo, paleografię muzułmańską, kaligrafię i epigrafikę. W 1931 opublikował w języku polskim podręcznik nauki języka tureckiego, a rok później gramatykę elementarną języka arabskiego (fonetykę i morfologię).
W latach 1930–1939 był lektorem języków arabskiego i perskiego na Studium Dyplomatycznym na Wydziale Prawa UJK we Lwowie, a w czasie okupacji niemieckiej Lwowa nauczał tych języków na tajnym Studium Dyplomatycznym Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie od 1941 do 1944[1][2]. W 1943 został eksmitowany ze swojego mieszkania, znalazł się w trudnym położeniu, zmarł 9 listopada 1944 i został pochowany w 64 kwaterze Cmentarza Łyczakowskiego.
Odznaczenia edytuj
- Order perski „Złotej Gwiazdy” (za zasługi naukowe)
- Order perski „Złotej Gwiazdy, Lwa i Słońca”
- Order „Złotej Gwiazdy” – Bucharska Ludowa Republika Radziecka;
- Order „Srebrnej Gwiazdy Wschodzącej” – Bucharska Ludowa Republika Radziecka.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Grzegorz Gilewski, Działalność dydaktyczno-naukowa Mohameda Sadyka Beja Agabejzadze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1927–1944, „Przegląd Orientalistyczny” (3-4), 2016, s. 269–285, ISSN 0033-2283 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- ↑ A. Redzik, Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, całość zredagował, wstępem i zakończeniem opatrzył Adam Redzik, wyd. 2 poprawione, Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek 2017, s. 436., 2017.
Bibliografia edytuj
- Skład Uniwersytetu (Lwowskiego) w roku akademickim 1935/1936
- Almanach Karaimski s. 101
- Полотнюк Я.Є. Могаммед Садик-бей Агабек-заде (Агабеков) (До 140-річчя з дні народження) // Вісник Львівського університету. Серія філологічна. 2005. № 36., стор. 300—302
- Adam Redzik, Roman Duda, Marian Mudryj, Łukasz Tomasz Sroka, Wanda Wojtkiewicz-Rok, Józef Wołczański, Andrzej Kajetan Wróblewski, Academia Militans. Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie, całość zredagował, wstępem i zakończeniem opatrzył Adam Redzik, wyd. 2 poprawione, Kraków: Wydawnictwo Wysoki Zamek 2017, s. 436 (fotografia portretowa), 438-439. ISBN 978-83-947365-7-6
- Jan Draus: Uniwersytet Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1946. Portret kresowej uczelni. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2007, s. 212. ISBN 978-83-7188-964-6.
- A. Редзік, Ю. Ревера, М. Мельник, Агабекзаде Садек Бей (Agabekzadeh Muhamad Sadyk Bej 1888–1944), Encyclopedia. Львівський національний університет імені Івана Франка: в 2 т. Т.1.: А-К, Львів 2011, s. 120–121.
Linki zewnętrzne edytuj
- Elementarna gramatyka języka arabskiego (wyd. 1934) w bibliotece Polona