Most na galarach w Baranowie Sandomierskim

Most na galarach w Baranowie Sandomierskim – prowizoryczny most zbudowany na galarach w 1939 roku w Baranowie Sandomierskim przez 23 Batalion Saperów. Głównym celem mostu było umożliwienie przeprawy przez Wisłę głównym siłom Armii Kraków.

Przyczyny powstania

2 września 1939 roku w Baranowie Sandomierskim oddano do użytku most na Wiśle. Po wybuchu II wojny światowej przez most przeprawić miały się główne siły wycofującej się za linie Wisły Armii Kraków. Most ochraniała formacja wojskowa Grupa „Sandomierz”. W warunkach kontaktu z wojskami niemieckimi środkowe przęsło mostu zostało przedwcześnie wysadzone 9 września 1939 roku na rozkaz podpułkownika Antoniego Sikorskiego; do mostu zbliżały się wojska 14 Armii generała Wilhelma Lista i XXII korpusu pancernego Ewalda von Kleista, o zbliżających się wojskach niemieckich podpułkownik Sikorski został poinformowany przez mieszkańców Osieka.

Most na galarach

Wobec wysadzenia mostu i braku możliwości przeprawy przez Wisłę ciężkiego sprzętu początkowo podjęto decyzję o naprawieniu uszkodzonego przęsła mostu dla ruchu piechoty; artylerie planowano przeprawić z wykorzystaniem promów, a w razie konieczności zniszczyć. Uszkodzony most został prowizorycznie naprawiony 11 września, umożliwiając przeprawę piechoty. Natomiast celem przeprawy ciężkiego sprzętu (w tym artylerii), 23 Batalion Saperów wybudował tego samego dnia, w ciągu 9 godzin, pod ostrzałem wojsk niemieckich, obok naprawionego mostu drugi most na znajdujących się w pobliżu galarach. Budowniczy wykorzystali znajdującą się na środku Wisły piaszczystą wyspę, od lewego brzegu Wisły do wyspy wybudowano most na galarach o długości 144 metrów (z powodu małej liczby galarów ustawiono je naprzemiennie, jeden w poprzek i jeden wzdłuż osi mostu), na wyspie zbudowano kładkę z bali i desek, zaś od wyspy do prawego brzegu Wisły zbudowano most na koszarkach (największy był most na galarach). W nocy z 11 na 12 września 1939 roku Armii Kraków udało się wycofać przez zbudowaną przeprawa, przeprawa wojsk rozpoczęła się około 17:00 11 września. Prowizoryczny most został zniszczony 12 września, aby uniemożliwić przeprawę 27. Dywizji Piechoty Wermachtu.

Za tę akcję 23. Batalion Saperów orsz grupa jego oficerów i podoficerów otrzymała Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari.

Przeprawa w Baranowie Sandomierskim po 1945 roku

Miejsce przeprawy promowej

Wysadzone przęsło mostu zostało po zakończeniu działań wojennych odbudowane; most służył do 1968 roku. Później, w miejscu dawnego mostu znajdowała się przeprawa promowa ze zrekonstruowanym przejściem granicznym pomiędzy Austro–Węgrami i Rosją. Przeprawa promowa funkcjonowała do 2020 roku.

Upamiętnienie

Głaz z tablicą pamiątkową

• W 2019 roku w Baranowie Sandomierskim odsłonięto tablicę edukacyjną upamiętniającą budowę mostu na galarach.
• W 2019 roku w Baranowie Sandomierskim umieszczono głaz z tablicą pamiątkową upamiętniającą budowę mostu na galarach.
• W 2019 roku w Baranowie Sandomierskim Towarzystwo Historyczne Ziemi Baranowskiej „Mały Wawel” zorganizowało historyczno-patriotyczne obchody upamiętniające budowę mostu na galarach.
• W 2021 roku w Baranowie Sandomierskim w pobliżu głazu z tablicą pamiątkową odsłoniętą tablicę z opisem działań wojennych ułanów i saperów w pobliżu Baranowa Sandomierskiego.