Mozyrz

miasto na Białorusi

Mozyrz (biał. Мазыр, Mazyr) – miasto na Białorusi w obwodzie homelskim, siedziba rejonu mozyrskiego. Historycznie na Polesiu. W mieście znajduje port rzeczny nad Prypecią, rafineria ropy naftowej, zakładu przemysłu drzewnego i elektrotechnicznego. W 2014 liczyło 112 tys. mieszkańców.

Mozyrz
Мазыр
Ilustracja
Herb Flaga
Herb flaga Mozyrza
Państwo

 Białoruś

Obwód

 homelski

Powierzchnia

36,74 km²

Populacja (2014)
• liczba ludności


112 000[1]

Nr kierunkowy

+375 2351

Kod pocztowy

247760, 247770 – 247777, 247779, 247780, 247782 – 247787

Tablice rejestracyjne

3

Położenie na mapie obwodu homelskiego
Mapa konturowa obwodu homelskiego, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Mozyrz”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Mozyrz”
Ziemia52°03′N 29°16′E/52,050000 29,266667
Strona internetowa
Dawny klasztor bernardynów, obecnie sobór katedralny

W mieście jest stacja kolejowa Mozyrz.

Historia

edytuj

Przed 1142 w miejscowości istniały dwa klasztory prawosławne: żeński św. Paraskiewy i męski św. św. Piotra i Pawła[2]. Prawa miejskie nadał Mozyrzowi w 1609 król Zygmunt III Waza. Miasto królewskie w 1782 roku[3].

Miejsce obrad sejmików ziemskich powiatu mozyrskiego od XVI wieku do pierwszej połowy XVIII wieku[4][5].

W latach 1907–1909 w Mozyrzu działało koło prowincjonalne Polskiego Towarzystwa „Oświata” w Mińsku, które zajmowało się wspieraniem polskiej edukacji[6]. W 1909 roku naczelnik policji powiatu mozyrskiego wydał raport, w którym donosił, że koło to prowadziło nielegalnie 5 polskich szkółek. Doprowadziło to do likwidacji całej organizacji[7]. W 1909 roku, w czasie wyborów samorządowych, do rady miejskiej zostało wybranych 13 Rosjan, 1 Polak i 1 Żyd[8].

W okresie wielkiego terroru Sobór św. Michała Archanioła służył jako więzienie NKWD obwodu poleskiego. W kryptach świątyni zamordowano około 300 osób[9][10]. Masowe groby z tego okresu znajdują się również w pobliżu miejscowości Rudnia, 27 km na południe od Mozyrza[11].

Podczas okupacji hitlerowskiej, jesienią 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. 7 stycznia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali w okolicy wsi Bóbr. Sprawcami zbrodni była niemiecka żandarmeria, żołnierze z czechosłowackiego batalionu oraz białoruska policja[12].

Zabytki

edytuj
  • Kościół i klasztor bernardynów – barokowy z lat 1645–54, fundacji pułkownika Stefana Łoszki (Łozki), przebudowane w 1760–65 przez Kazimierza Oskierkę, marszałka mozyrskiego. Kościół zamieniono w 1865 r. na sobór prawosławny – czynny obecnie jako cerkiew katedralna św. Archanioła Michała. Korpus klasztorny po kasacie klasztoru w 1832 r. przebudowano na szpital, obecnie we władaniu duchowieństwa prawosławnego.
  • Kimbarówka[13] – wieś nad brzegiem Prypeci, która znalazła się obecnie w granicach miasta Mozyrz. Zabytki na terenie Kimbarówki:
    • Vallis Umbrosa (Ciemna Dolina) – kościół i klasztor cystersów – barokowy, wybudowany w 1711 r. przez okolicznych mieszkańców pod przewodnictwem Zygmunta Szukszty, podczaszego kijowskiego. Kościół był bogato uposażony przez króla Augusta II i Augusta III. Po kasacie zakonu budynki i teren wykupiło miasto Mozyrz. Kościół stał się cerkwią prawosławną, a w budynku klasztoru powstała fabryka zapałek. Po przewrocie bolszewickim kompleks oddany na fabrykę mebli, która była tu do 2010 roku i zbankrutowała. Kościół i klasztor sprzedano na aukcji lokalnemu przedsiębiorcy, który zajął się odnowieniem budynków.
    • Vallis Angelica (Anielska Dolina) – kościół i klasztor cysterek – późnobarokowy z 1743–45 r., fundacji Benedykta Różańskiego. Po kasacie zakonu budynki przekazano prawosławnym, kościół przebudowano na cerkiew w 1893 r. W latach 30. XX w. nieczynna. W 1990 r. kościół zwrócono katolikom[14]. Obecnie w zabudowaniach klasztornych jest browar[potrzebny przypis], a w skrzydle klasztoru – szkoła muzyczna.

Ludzie związani z miastem

edytuj

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. [1]
  2. Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 260. ISBN 978-83-61209-55-3.
  3. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
  4. Wojciech Kriegseisen, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991, s. 33.
  5. na czas okupacji rosyjskiej sejmiki przeniesiono w 1659 roku do Kobrynia
  6. Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 34–37.
  7. Życie społeczno-kulturalne. Oświata. W: Między nadzieją…. s. 39–40.
  8. W walce o prymat w kraju. Samorząd lokalny. W: Między nadzieją…. s. 168–169.
  9. "За захоўванне дробнаразменнай манеты" [online], Стартовая страница Беларуси. 21.by [dostęp 2020-10-15] (ros.).
  10. НКУС расстрэльваў людзей проста ў храме. Цяпер тут памінаюць ахвяраў рэпрэсій [online], Навіны Беларусі | euroradio.fm [dostęp 2020-10-15] (biał.).
  11. Анна Камінскі, Месцы паМяці ахвяраў камунізму ў Беларусі [online], 2011 (biał.).
  12. Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1548.
  13. Kimbarówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 98.
  14. K. Shastouski, Kościół Św. Michała Archanioła i klasztor cystersek | miasto Mozyrz obwód homelski [online], www.radzima.org [dostęp 2021-03-02].

Bibliografia

edytuj
  • Dariusz Tarasiuk: Między nadzieją a niepokojem. Działalność społeczno-kulturalna i polityczna Polaków na wschodniej Białorusi w latach 1905–1918. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 211. ISBN 978-83-227-2629-7.

Linki zewnętrzne

edytuj