Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi
Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi (nazwa obowiązująca od 1 stycznia 1990) – najdłużej funkcjonujące w Łodzi muzeum o profilu historycznym, powstałe w 1959 pod nazwą „Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego”; samorządowe, gromadzące wszelkiego rodzaju pamiątki z zakresu tradycji niepodległościowych, przede wszystkim z Łodzi, regionu łódzkiego oraz wybiórczo Polski[2]. Jego oddział Radogoszcz specjalizuje się w dziejach okupacji niemieckiej 1939–1945 w Łodzi i okręgu łódzkim. Jako spadkobierca Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego (1959–1990) posiada ważny zbiór dokumentów, zdjęć i sztuk pięknych (obrazy, rzeźby, grafiki) z okresu PRL, z Łodzi i regionu. Zbiory zawierają również wiele unikatowych materiałów do dziejów Łodzi i okręgu łódzkiego[a].
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Gdańska 13 90-706 Łódź |
| Data założenia |
styczeń 1959 |
| Dyrektor |
Jacek Wawrzynkiewicz |
| Oddziały | |
| |
Położenie na mapie Łodzi  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
| 51°46′32,530″N 19°26′51,250″E/51,775703 19,447569 | |
| Strona internetowa | |
Historia
edytujZ dniem 1 stycznia 1990 r., na bazie zbiorów Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego, ale z gruntownie zmienioną formułą i głównymi celami działania, utworzone zostało „Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi” (MTN-Łódź)[3][4]. Szczęśliwie nie doszło wtedy do parcelacji bogatych zbiorów z poprzedniej formuły działania[b], co obecnie ułatwia historykom nowe badania nad dziejami idei socjalistyczno-komunistycznej w Łodzi i w Polsce oraz dziejów samego miasta.
Funkcjonowała koncepcja – zapisana w statucie Muzeum – utworzenia oddziału pn. „Muzeum Sił Powietrznych” na placu przy ul. Pienistej 74[5], ale z różnych przyczyn została ona zarzucona.
W latach 1992–2016[6] m.in. za pośrednictwem muzeum wojewoda pełnił obsługę Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Łodzi.
Dyrektorzy Muzeum
edytuj- Tadeusz Czapliński (15 grudnia 1969 – 31 sierpnia 1974), nast. kier. oddz. Radogoszcz (od 1 września 1974 do śmierci 28 stycznia 1979)
- Izydor Hałas (1 października 1974[7] – co najmniej 1979[8])
- Maria Ojrzyńska (po 1979 – 1986)
- Henryk Siemiński[9] (1986–1992 – p.o. dyrektora Muzeum; 1992–2014 – dyrektor)
- Piotr Machlański (od 1 stycznia 2015[10][11][12] do 31 sierpnia 2017)
- Jacek Wawrzynkiewicz –[13]
Struktura muzeum
edytuj nr rej. A/20 z 20.01.1971[14]
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość |
Łódź |
| Adres |
ul. Gdańska 13 |
| Rozpoczęcie budowy |
1883 |
| Ukończenie budowy |
1885 |
| Ważniejsze przebudowy |
1960 |
| Strona internetowa | |
Muzeum mieści się dawnym budynku więziennym zbudowanym w latach 1883–1885[3], przy ówczesnej ul. Długiej (dziś Gdańska). Funkcję więzienną budynek spełniał także poprzez okres I wojny światowej, międzywojenny, okupacji niemieckiej (więzienie kobiece) i po zakończeniu wojny do lutego 1953 (również więzienie kobiece)[15][3]. Po likwidacji więzienia i przeniesieniu więźniarek do zakładu karnego przy ul. Sterlinga 16, została w budynku umieszczona Wojewódzka Szkoła Milicji Obywatelskiej, która funkcjonowała przez następne sześć lat. Po likwidacji szkoły budynek został przekazany uchwałą Prezydium Rady Narodowej m. Łodzi z dn. 8 lipca 1958 tworzącemu się Muzeum Historii Ruchu Rewolucyjnego. W otwarciu uczestniczył ówczesny Przewodniczący Rady Państwa Aleksander Zawadzki.
Poza ekspozycją w głównej siedzibie (dwie wystawy stałe: „Drogi do Niepodległej 1791–1921” oraz „Więzienie przy Długiej (Gdańskiej) w Łodzi 1885–1953”[16]) muzeum posiada dwa oddziały i jeden punkt ekspozycyjny:
- Martyrologii „Radogoszcz”, ul. Zgierska 147[17] (wystawy stałe: „Łódź i Ziemia Łódzka w latach wojny i okupacji 1939–1945” oraz „Radogoszcz 1939–1945”)
- Stacja Radegast przy alei Pamięci Ofiar Litzmannstadt Getto 12 (wystawa stała „Litzmannstadt-getto 1940–1944”, „Tunel Pamięci”, rampa kolejowa z oryginalnym niemieckim parowozem i dwoma wagonami towarowymi)[18]
- Kuźnia Romów – niewielka ekspozycja[19] na terenie byłego obozu cygańskiego (listopad 1941 – styczeń 1942) na obszarze łódzkiego getta, ul. Wojska Polskiego 84[1][20]
Przy muzeum działają grupy rekonstrukcji historycznych[3].
Do rejestru zabytków wpisany jest budynek muzeum przy ul. Gdańskiej (pod numerem A/20; decyzja z 20 stycznia 1971)[14] oraz obiekty przy ul. Zgierskiej – mauzoleum radogoskie (pod numerem A/24; decyzja z 20 stycznia 1971)[21]. Również stacja Radegast jest objęta ochroną konserwatorską.
W 2019 muzeum zostało odznaczone Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[22].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Do 1972 było jedynym muzeum historycznym w mieście; dopiero w 1975 otworzono Muzeum Miasta Łodzi.
- ↑ Z innymi muzeami było różnie, jak np. z rozparcelowanymi lub usuniętymi do głębokich magazynów zbiorów Muzeum Historii Ruchu Robotniczego im. Aleksandra Zawadzkiego w Dąbrowie Górniczej (por. Zbiory po Muzeum Historii Ruchu Robotniczego wciąż są w magazynach – na stronie dabrowagornicza.naszemiasto.pl).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Kuźnia Romów. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17].
- ↑ Informacje o muzeum. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-16)].
- ↑ a b c d Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska: Spacerownik; Polesie i nie tylko. gazeta.pl, 18 października 2007. s. 5. [dostęp 2012-07-17].
- ↑ W znacznym stopniu autorem propozycji takiej, a nie innej nazwy Muzeum był jego długoletni pracownik – Ryszard Iwanicki (1953-2017).
- ↑ Wioletta Gnacikowska: W Łodzi powstanie Muzeum Lotnictwa. „Gazeta Wyborcza”, Łódź, 25 lipca 2012, s. 6.
- ↑ Zarządzenie Wojewody Łódzkiego Nr 45, z dn. 25.02.1991 r. w sprawie powołania Wojew. Komitetu Ochrony Pamięci Walki i Męczeństwa w Łodzi.
- ↑ Katalog kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL [online], bip.ipn.gov.pl [dostęp 2014-10-16].
- ↑ Mieczysław Jagoszewski, Aby nie zginęła pamięć tamtych czasów..., „Dziennik Popularny” (199), bc.wbp.lodz.pl, 4 września 1979 [dostęp 2023-04-25].
- ↑ Henryk Siemiński. lodz.gazeta.pl, 2007-10-05. [dostęp 2012-10-22].
- ↑ Informacja o wyniku konkursu na kandydata na stanowisko Dyrektora Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, z siedzibą przy ul. Gdańskiej 13. bip.uml.lodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-22)]. bip.uml.lodz.pl.
- ↑ Maciej Trojanowski, Konrad Ciężki: Nowy dyrektor Muzeum Tradycji Niepodległościowych. radiolodz.pl, 2014-10-16. [dostęp 2014-10-17].
- ↑ Łukasz Kaczyński: Piotr Machlański, nowy dyrektor Muzeum Tradycji Niepodległościowych: „To ma być muzeum kreatywne”. dzienniklodzki.pl, 2014-10-16. [dostęp 2014-10-17].
- ↑ Nasz zespół [online], Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi [dostęp 2023-09-29] (pol.).
- ↑ a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 38 [dostęp 2015-05-14].
- ↑ Więzienie przy Długiej (Gdańskiej) w Łodzi 1885–1953. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-06)].
- ↑ Wystawy stałe. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-03-06)].
- ↑ Oddział Martyrologii Radogoszcz. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-19)].
- ↑ Oddział Stacja Radegast. muzeumtradycji.pl. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].
- ↑ Jej zwiedzenie wymaga uprzedniego kontaktu z Oddz. „Stacja Radegast” MTN-Łódź, tel. 42/ 291 36 27.
- ↑ Ostatnia droga Romów z Burgenlandu. centrumdialogu.com. [dostęp 2012-07-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-23)].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025, s. 51 [dostęp 2015-05-14].
- ↑ Medal Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. www.gov.pl. [dostęp 2020-07-05].
Bibliografia
edytuj- Martyrologium łódzkie: przewodnik po Radogoszczu i Miejscach Pamięci Narodowej. Henryk Siemiński (red.). Łódź: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, 2005. ISBN 83-907422-2-5.
- Maria Głowacka, Lechowicz Małgorzata: Więzienie przy Długiej (Gdańskiej) w Łodzi 1885-1953. Łódź: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, 2009. ISBN 978-83-907422-2-9.
- Maria Głowacka: Depozyt Pamięci Narodowej. Archiwalia, Ikonografia, Realia historyczne. [Wersja polska]. Łódź: Muzeum Tradycji Niepodległościowych, 2010. ISBN 978-83-907422-4-3.