My Way
My Way – utwór z 1968 roku, będący anglojęzyczną adaptacją francuskojęzycznej piosenki „Comme d’habitude ” z 1967 roku, skomponowanej przez Jacques’a Revaux i napisanej przez Gilles’a Thibaut oraz Claude’a François. Autorem słów w języku angielskim jest Paul Anka, a pierwszym wykonawcą utworu i zarazem tym, który go najbardziej spopularyzował został Frank Sinatra – w 1968 roku nagrał on, a w następnym roku wydał piosenkę „My Way” zarówno w postaci singla jak i na albumie studyjnym, noszącym tę samą nazwę co piosenka. Utwór później doczekał się licznych coverów autorstwa m.in. Elvisa Presleya i Sida Viciousa.
Wykonawca singla z albumu My Way | ||||
Frank Sinatra | ||||
Strona B |
„Blue Lace” | |||
---|---|---|---|---|
Wydany | ||||
Nagrywany |
30 grudnia 1968 | |||
Gatunek | ||||
Długość |
4:35[2] | |||
Wydawnictwo | ||||
Producent | ||||
Format |
winyl 7” | |||
Kompozytor | ||||
Twórca tekstu | ||||
Singel po singlu | ||||
|
Historia wersji Franka Sinatry
edytujUtwór „My Way” wywodzi się z francuskojęzycznej, powstałej w 1967 roku piosenki „Comme d’habitude ” (w tłum. na j. pol. „Jak zwykle)”, do której muzykę stworzył Jacques Revaux zaś tekst, opowiadający o dwojgu ludzi, których relacja uczuciowa rozpada się z powodu nudy codziennego życia, napisali Gilles Thibaut i Claude François, który później także wykonywał tę piosenkę[4][5]. W listopadzie 1967 roku Claude François wydał „Comme d’habitude” w formie singla winyl 7” z utworami „L’homme au traîneau” i „La plus belle chose du monde” na stronie B, zaś w lutym 1968 roku piosenka stała się hitem we Francji, dochodząc do trzeciego miejsca tamtejszej listy przebojów[6][7][8].
W latach 60. XX wieku częstym zjawiskiem było przepisywanie europejskich hitów muzycznych z anglojęzycznymi tekstami i wydawanie ich później na lukratywnych rynkach w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, a wśród trudniących się takim zajęciem znajdował się wówczas młody brytyjski piosenkarz David Bowie. Zanim w 1969 roku stworzył swój pierwszy przebój „Space Oddity”, Bowie postanowił jako pierwszy napisać anglojęzyczne słowa do „Comme d’habitude”[7]. Nowo powstała piosenka, zatytułowana „Even a Fool Learns to Love” oraz poruszająca tematykę relacji międzyludzkich, została jednak uznana przez wydawcę Bowiego za nierobiącą wrażenia i nigdy nie doczekała się wydania[9][7].
W 1968 roku, podczas wakacyjnego pobytu na południu Francji, piosenkę „Comme d’habitude” usłyszał w radiu kanadyjski piosenkarz Paul Anka i uległ oczarowaniu jej melodią – jak sam po latach powiedział, „poczuł, że jest w tym coś innego”[7]. Następnie Anka udał się do Paryża, aby nabyć od wydawców „Comme d’habitude” prawa do adaptacji, nagrania i publikacji piosenki, co dzięki swoim zdolnościom negocjacyjnym udało mu się dokonać za kwotę jednego dolara[4][7]. Po powrocie do domu Anka przez kilka miesięcy rozważał nad wykorzystaniem swojego nowego nabytku, aż pewnego wieczoru, podczas pobytu w Miami, zadzwonił do niego jego znajomy, amerykański piosenkarz i aktor Frank Sinatra, który także przebywał wówczas w tym florydzkim mieście, gdzie kręcił film Kobieta w cemencie, i zaprosił go na kolację[7]. W trakcie kolacji zmagający się ówcześnie z problemami natury zawodowej i osobistej Sinatra wyjawił Paulowi Ance, że chce odejść z show biznesu[7][10]. Deklaracja Sinatry sprawiła, że Anka po powrocie do swojego nowojorskiego mieszkania zaczął pracować nad przekształceniem pozyskanej niedawno temu francuskiej piosenki[10]. Anka zaczął czytać wywiady prasowe z Sinatrą, aby lepiej poczuć jego sposób wypowiadania się[4]. Jak sam wspominał:
O pierwszej w nocy usiadłem przy starej elektrycznej maszynie do pisania IBM i pomyślałem: „Gdyby Frank to pisał, to co by powiedział?”. I zacząłem metaforycznie: „A teraz koniec jest bliski”[a]. Przeczytałem wiele czasopism i zauważyłem, że wszystko tam było w stylu „moje to” i „moje tamto”. Należeliśmy do „pokolenia ja”, a Frank stał się dla mnie tym gościem, którego mogłem wykorzystać, żeby to powiedzieć. Użyłem słów, których normalnie nigdy bym nie użył: „Zjadłem to i wyplułem”[b]. Ale on tak właśnie mówił. Kiedyś bywałem w łaźniach parowych z chłopakami z Rat Pack – lubili rozmawiać jak kolesie z mafii, mimo że baliby się własnego cienia[10].
W innych wspomnieniach Anka tak z kolei opisywał proces przerabiania utworu:
To był dla mnie duchowy moment. Wiedziałem, że to było całkowicie inne niż wszystko to, co kiedykolwiek napisałem. Pisałem to w pewnym sensie metaforycznie, mając [Franka] na myśli, ponieważ wzruszył mnie fakt, że odchodzi. Więc napisałem to tak, jakby to on to pisał[7].
Tekst piosenki zmienił się z opowieści o umierającej miłości w historię człowieka ciepło wspominającego życie, które przeżył na własnych warunkach[7]. Paul Anka skończył utwór o piątej rano[10][4]. Po wszystkim zadzwonił do Franka Sinatry, który akurat przebywał w hotelu i kasynie Caesars Palace w Las Vegas i powiedział, że ma dla niego „coś wyjątkowego” (po latach mówił, że w swojej bogatej karierze autora piosenek to był jedyny raz, kiedy był pewien, że napisał przebój)[4][10]. Gdy następnej nocy Anka poleciał do Las Vegas, usłyszał od Sinatry: „Dzieciaku, uwielbiam to”[7]. Kierownictwo wytwórni muzycznej, z którą Paul Anka współpracował, z wściekłością przyjęło fakt niezachowania przez Ankę piosenki dla siebie, na co piosenkarz, jak później twierdził, powiedział: „Hej, mogłem to napisać, ale nie jestem tym gościem, który to zaśpiewa. To było dla Franka, dla nikogo innego.”[10][4].
Frank Sinatra nagrał ostatecznie zatytułowaną „My Way” piosenkę 30 grudnia 1968 roku w studiu Western Records w Los Angeles[9][7]. Zadzwonił wówczas ze studia do Paula Anki i puścił mu przez słuchawkę gotowe nagranie tak, aby je pierwszy raz usłyszał. Anka później twierdził, że po usłyszeniu nagrania „zaczął płakać, bo jego życie się zmieniło”[7]. W marcu 1969 roku utwór „My Way” został wydany w postaci singla winyl 7” z utworem „Blue Lace” na stronie B, ponadto do sprzedaży trafił też wówczas zawierający „My Way” album studyjny LP Franka Sinatry, zatytułowany tak samo jak ten utwór[7][1][11]. W Stanach Zjednoczonych piosenka „My Way” zajęła 27. miejsce na liście przebojów Billboard Hot 100 i 2. miejsce na liście Easy Listening, z kolei w Wielkiej Brytanii uplasowała się na 5. miejscu singlowej listy przebojów, ponadto ustanowiła niepobity (stan na 2010 rok) rekord najdłuższego czasu spędzonego na liście Top 40 – znajdowała się na niej 75 tygodni, między kwietniem 1969 a wrześniem 1971 roku. Spędziła dalsze 49 tygodni na liście Top 75, ale nigdy nie przebiła pozycji nr 5 osiągniętej podczas swojego pierwszego notowania na liście[4][9][12].
Mimo że piosenka nie odniosła wielkiego sukcesu na listach przebojów, stała się muzyczną wizytówką (signature song ) Franka Sinatry, którą przez wiele lat wykonywał na różnych występach[4][7]. W pewnym momencie piosenkarz zaczął wykazywać niechęć do „My Way”, czemu dał wyraz np. podczas koncertu w Royal Albert Hall w Londynie w 1984 roku, kiedy mruknął pod instrumentalnym outro: „Sam nie znoszę tej piosenki”[7]. Jego młodsza córka Tina w udzielonym w 2000 roku wywiadzie dla programu HARDtalk telewizji BBC wyjaśniła negatywny stosunek swojego ojca do „My Way” następująco:
On zawsze uważał, że ta piosenka wyraża skoncentrowanie na sobie i nadmierne pobłażanie własnym pragnieniom ponad wszystko inne. Nie podobała mu się. Ta piosenka utkwiła w nim i nie mógł się jej pozbyć[13].
W 2000 roku wydanie singlowe „My Way” Franka Sinatry z 1969 roku w nakładzie Reprise Records zostało uhonorowane nagrodą Grammy Hall of Fame[14].
Dane dotyczące notowań i certyfikatów
edytuj- Notowania tygodniowe
Lista (1969) | Pozycja |
---|---|
Irlandia (Top 100 Singles) | 4[15] |
Kanada (RPM100; (RPM )) | 29[16] |
Kanada (Young Adult; (RPM)) | 2[17] |
Stany Zjednoczone (Billboard Hot 100 (Billboard)) | 27[4] |
Stany Zjednoczone (Easy Listening (Billboard)) | 2[4] |
Wielka Brytania (UK Singles Chart) | 5[9] |
|
- Certyfikaty
Region | Certyfikat |
---|---|
Hiszpania (Promusicae) | złoto[19] |
Niemcy (BVMI) | złoto[20] |
Wielka Brytania (BPI) | platyna[21] |
Włochy (FIMI) | platyna[22] |
Wersje i adaptacje innych wykonawców
edytujOprócz Franka Sinatry utwór „My Way” nagrywało i wykonywało także wielu innych piosenkarzy[7]. Wśród artystów, którzy postanowili stworzyć własny cover piosenki znajdują się m.in. Andy Williams (nagranie na albumie studyjnym z 1969 roku[23]), Dorothy Squires (nagranie singlowe w 1970 roku[24]), Dionne Warwick (nagranie singlowe w 1970 roku[25]), Nina Simone (nagranie singlowe w 1971 roku[26]), Tom Jones (nagranie singlowe w 1971 roku[27]), Elvis Presley[4][7], Sid Vicious[4][7], Robbie Williams (nagranie promo w wersji live w 2001 roku[28]) i Aretha Franklin (nagranie na albumie kompilacyjnym z 2006 roku[29]). Także Paul Anka, mimo stwierdzenia wobec kierownictwa swojej wytwórni muzycznej, że napisał „My Way” wyłącznie dla Sinatry, nagrał swoją wersję piosenki jeszcze w tym samym roku, w którym ukazało się nagranie Sinatry[4][30]. Oprócz tego Anka jeszcze pieciokrotnie wykonał „My Way” we współpracy z innymi artystami: z w 1996 roku z Gabrielem Byrnem (wykonanie to znalazło się na ścieżce dźwiękowej filmu Czas wściekłych psów[31]), w 1998 roku z Julio Iglesiasem, w 2007 roku z Jonem Bon Jovim, w 2013 roku z Garou oraz w 2021 roku z Andreą Bocellim i Michaelem Bublé[30].
Utwór doczekał się też różnych polskojęzycznych adaptacji[32]. Najpopularniejszymi są dwie z nich, zatytułowane, odpowiednio, „Moja droga”, z tekstem autorstwa Andrzeja Ozgi i „Idź swoją drogą”, do której słowa napisał Wojciech Młynarski[32][33][34]. Pierwszą z nich wykonywał Michał Bajor, zaś drugą m.in. Jerzy Połomski, Tadeusz Woźniakowski i zespół Raz, Dwa, Trzy[33][34][35]. Swoją wersję tego utworu mieli też Zbigniew Wodecki („Szczęście jest we mnie” ze słowami napisanymi przez Jana Jakuba Należytego[36]), Krzysztof Krawczyk („Moja droga” ze słowami pióra Andrzeja Silskiego[37]), Grażyna Brodzińska („Moja muzyka”[38]), Stachursky („Żyłem jak chciałem”, gdzie autorem tekstu był sam piosenkarz[39]) i Andrzej Dąbrowski („Bądź wierny sobie” do słów Antoniego Libery i w aranżacji muzycznej Piotra Barona[40]).
Wśród adaptacji „My Way” w innych językach znajdują się m.in. greckojęzyczna „O Anthropos Mou” („Ο Άνθρωπός Μου”) Giannisa Poulopoulosa i hiszpańskojęzyczna „A Mi Manera” Vicente Fernándeza[41][42].
Wersja Elvisa Presleya
edytujWykonawca singla z albumu Elvis in Concert | ||||
Elvis Presley | ||||
Strona B |
„America” | |||
---|---|---|---|---|
Wydany | ||||
Gatunek | ||||
Długość |
3:51[43] | |||
Wydawnictwo | ||||
Producent | ||||
Format |
winyl 7” | |||
Kompozytor | ||||
Twórca tekstu | ||||
Singel po singlu | ||||
|
Elvis Presley zaczął wykonywać piosenkę „My Way” na koncertach w I połowie lat 70. XX wieku mimo protestów swojego przyjaciela Paula Anki, który uważał, że ta piosenka do niego nie pasuje. Jak sam Anka twierdził w swoich wspomnieniach z 2013 roku, Presley zamierzał wykonywać „My Way”, gdyż „znaczyła dla niego wiele jako piosenka”, zaś gdy Anka się sprzeciwił mówiąc: „Elvis, to nie jest twój typ piosenki”, to Presley odpowiedział: „Wiem, Paulie, ale te słowa tak wiele dla mnie znaczą. Chłopaku, pewnego dnia chcę zaśpiewać tą piosenkę”[7]. W czerwcu 1971 roku Presley nagrał niedokończoną studyjną wersję piosenki w RCA Studio B w Nashville[45][46].
W 1973 roku Presley zawarł „My Way” w repertuarze swojego słynnego transmitowanego w telewizji przez satelitę koncertu Aloha from Hawaii[4][7]. Piosenkarz w 1977 roku nagrał również wersję piosenki live na potrzeby swojego programu Elvis in Concert, emitowanego w telewizji CBS[4]. Po śmierci artysty w sierpniu 1977 roku, wersja koncertowa „My Way” została wydana jako singel winyl 7” z utworem „America” na stronie B, osiągając 22. miejsce na liście przebojów Billboard Hot 100 (wyższe niż oryginał Franka Sinatry) i 6. miejsce na liście Easy Listening[7][4][43]. 3 października 1977 roku ukazał się zawierający piosenkę „My Way” pośmiertny album koncertowy Elvisa Presleya, Elvis in Concert[47].
W 1995 roku studyjna wersja „My Way” została wydana na czwartej płycie CD pięciopłytowego box setu Elvisa Presleya Walk a Mile in My Shoes: The Essential ’70s Masters[46][48].
Piosenka „My Way” w wykonaniu Elvisa Presleya znalazła się na ścieżce dźwiękowej mającego premierę w 2001 roku filmu 3000 mil do Graceland[49].
- Certyfikaty
Region | Certyfikat |
---|---|
Kanada (Music Canada) | platyna[50] |
Stany Zjednoczone (RIAA) | złoto[51] |
Wielka Brytania (BPI) | srebro[52] |
Wersja Sida Viciousa
edytujWykonawca singla z albumu The Great Rock ’n’ Roll Swindle | |
Sid Vicious | |
Strona A |
„The Biggest Blow (A Punk Prayer by Ronnie Biggs)” (UK[53], AUS[54]), |
---|---|
Strona B |
„Cosh the Driver (A Punk Prayer by Ronnie Briggs)” (FRA[58]) |
Wydany |
30 czerwca 1978 (UK) |
Nagrywany | |
Gatunek | |
Długość | |
Wydawnictwo | |
Producent | |
Format |
winyl 7” |
Kompozytor | |
Twórca tekstu |
W 1978 roku utwór „My Way” został nagrany w punkrockowej stylistyce przez basistę brytyjskiego zespołu Sex Pistols Sida Viciousa, który przejął obowiązki wokalisty w zespole po niedawnym odejściu z niego Johnny’ego Rottena[60][7]. Utwór ukazał się następnie pod szyldem Sex Pistols 30 czerwca 1978 roku w Wielkiej Brytanii na singlu winyl 7”, gdzie umiejscowiony był na stronie B; stronę A zajęła piosenka „The Biggest Blow (A Punk Prayer by Ronnie Biggs)”[53]. „My Way” był jedną z ostatnich rzeczy nagranych przez Viciousa przed jego śmiercią w lutym 1979 roku[7]. Już po śmierci muzyka utwór trafił na wydaną 26 lutego 1979 roku ścieżkę dźwiękową mającego premierę w 1980 roku, poświęconego zespołowi Sex Pistols filmu The Great Rock ’n’ Roll Swindle[61][62].
Tekst piosenki „My Way” został lekko zmodyfikowany przez Sida Viciousa i jego dziewczynę Nancy Spungen, którzy włączyli do niego wulgaryzmy i kpiny pod adresem Johnny’ego Rottena[7]. Za aranżację muzyczną odpowiadał z kolei Simon Jeffes[61]. Punkrockowa przeróbka zajęła 7. miejsce na UK Singles Chart i spotkała się zarówno z uznaniem, jak i potępieniem[60][7]. Wśród przeciwników wersji Viciousa znalazła się walijska piosenkarka Dorothy Squires, która sama stworzyła własną wersję „My Way”, zaś wśród zwolenników kanadyjski piosenkarz Leonard Cohen[7]. Cohen w wywiadzie z 1988 roku wypowiedział się na temat utworu następująco:
Nigdy nie lubiłem tej piosenki, poza momentami, gdy śpiewał ją Sid Vicious. Śpiewana prosto, w jakiś sposób pozbawia apetytu na pewien smak, który chcielibyśmy mieć na ustach. Kiedy Sid Vicious to zrobił, nadał piosence drugą stronę; pewność, samouwielbienie i codzienny heroizm wersji Sinatry zostały całkowicie rozsadzone przez ten desperacki, szalony, humorystyczny głos. Nie mogę chodzić w płaszczu i fedorze, patrzeć na swoje życie i mówić, że zrobiłem wszystko po swojemu – cóż, przez 10 minut w jakimś amerykańskim barze przy ginie z tonikiem może uda ci się uniknąć przykrych konsekwencji czegoś takiego. Ale interpretacja Sida Viciousa bierze każdego; każdy jest tak popaprany jak ona, każdy jest szalonym bohaterem swojego własnego dramatu. Ona rozsadza całą kulturę, w której może mieć miejsce taka autoprezentacja, co w mojej opinii dopełnia piosenkę[7][63].
Paul Anka, autor oryginalnego tekstu „My Way”, w 2007 roku powiedział, że „wersja Sex Pistols nieco go zdestabilizowała”, a ponadto stwierdził: „To było trochę dziwne, ale czułem, że [Sid Vicious] był szczery w tej kwestii”[10]. Z kolei w swej autobiografii z 2013 roku napisał:
Chociaż podoba mi się sposób, w jaki Sid Vicious to zrobił, to na początku myślałem, że po prostu wyśmiewa się z piosenki. Na początku się nabija, ale potem w to wchodzi, zaczyna się w to angażować… To tak, jakby piosenka w połowie sięgnęła i złapała go za stopę. Sid włożył siebie w tą piosenkę i naprawdę zrobił to po swojemu... Byłem zadowolony słysząc, że to go w jakiś sposób dotknęło, że chciał złożyć takie oświadczenie, a jednocześnie mnie to rozbawiło. Schlebiało mi, że punkowiec taki jak Sid chciał zrobić „My Way”, ktoś, kto tkwił w muzyce zupełnie innej niż moja[4].
W mającym premierę w 1986 roku filmie Sid i Nancy jest scena, w której wcielający się w rolę Sida Viciousa Gary Oldman wykonuje jego wersję „My Way”[64].
Utwór „My Way” w wykonaniu Sida Viciousa znalazł się na ścieżce dźwiękowej filmu z 1990 roku Chłopcy z ferajny (jest odtwarzany podczas napisów końcowych)[7].
Publiczne wykorzystanie
edytujPiosenka „My Way” jest śpiewana z perspektywy osoby, która wspomina swoje życie, prawdopodobnie pod jego koniec. W związku z tym zyskała popularność jako oprawa muzyczna pogrzebów[7]. Badanie przeprowadzone w 2005 roku przez Co-Operative Funeralcare wykazało, że „My Way” znajduje się na szczycie listy piosenek najczęściej wybieranych do odegrania na pogrzebach w Wielkiej Brytanii[7][65]. „My Way” była grana m.in. na pogrzebach Nipseya Hussle’a i Aleksieja Nawalnego[7][66].
„My Way” jest często wykorzystywana w karaoke, a z jej wykonywaniem w ten sposób wiążą się liczne zabójstwa, tzw. „zabójstwa My Way ” (My Way killings), przede wszystkim na Filipinach, gdzie karaoke jest bardzo popularną rozrywką. Raport z 2010 roku, opublikowany przez dziennik „The New York Times”, szacował, że w ciągu dekady co najmniej 12 osób zostało zabitych po śpiewaniu tej piosenki w barach karaoke – jedni zostali zabici za fałszowanie, inni za zbyt długie zajmowanie mikrofonu, a jeszcze inni za śpiewanie piosenki w kółko przez wiele godzin bez przerwy. Znane są też przypadki wywoływanych wykonywaniem w ramach karaoke „My Way”, napędzanych nadmiernie spożywanym alkoholem bójek, które czasem kończą się śmiercią. Niektórzy krytycy i socjolodzy twierdzą, że „triumfalistyczna” brawura „My Way” w połączeniu z alkoholem tworzy wyjątkowo wybuchową sytuację, z kolei właściciel szkoły śpiewu w Manili w wywiadzie dla portalu HuffPost z 2010 roku rozwinął niniejsze stwierdzenie, wyjaśniając, że tekst piosenki „wywołuje u śpiewającego poczucie dumy i arogancji, przekonanie o byciu kimś, gdy tak naprawdę jest się nikim. To coś, co maskuje własne porażki. Dlatego prowadzi to do konfliktów.”[7]. Z powodu takiego oddziaływania „My Way” wiele filipińskich barów karaoke usunęło piosenkę ze swoich repertuarów[7][67].
Piosenka nie pozostała także wolna od wykorzystania w świecie polityki. W 1989 roku do piosenki w wykonaniu Franka Sinatry nawiązał rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych Związku Radzieckiego Giennadij Gierasimow, mówiąc o zgodzie Związku Radzieckiego na uniezależnienie się od niego pozostałych państw Układu Warszawskiego. Podczas ówczesnej wizyty w programie Good Morning America telewizji ABC stwierdził: „Mamy teraz doktrynę Sinatry. On śpiewał taką piosenkę: „(I Did It) My Way”[c]. Więc każdy kraj sam decyduje, jaką drogę wybrać.”[68]. „My Way” była ulubioną piosenką prezydenta Jugosławii Slobodana Miloševicia, który często odtwarzał ją głośno w swojej celi podczas procesu przed Międzynarodowym Trybunałem Karnym za zbrodnie przeciwko ludzkości w 2002 roku. Ustępujący kanclerz Niemiec Gerhard Schröder poprosił o odegranie przez orkiestrę wojskową „My Way” jako formę pożegnania przed kanclerską inauguracją Angeli Merkel w 2005 roku, zaś Donald Trump wybrał tę piosenkę jako muzyczne tło do pierwszego tańca z małżonką na balu podczas rozpoczęcia amerykańskiej prezydentury w 2017 roku – ostatecznie Trumpowie zatańczyli do niej swój drugi taniec[7].
Uwagi
edytuj- ↑ W anglojęzycznym oryginale: „And now the end is near”[10].
- ↑ W anglojęzycznym oryginale: „I ate it up and spit it out”[10].
- ↑ W tłumaczeniu na język polski: „(Zrobiłem to) po swojemu”.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Frank Sinatra – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ a b c d Frank Sinatra – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ Sonny Burke. whosampled.com. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Tina Benitez-Eves: Meet the Man Who Wrote Frank Sinatra’s Classic “My Way”. americansongwriter.com, 2023-02-16. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ Regrets I've had a few, says 'My Way' songwriter. france24.com, 2019-11-13. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ Claude François – Comme D'habitude. discogs.com. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah Jordan Runtagh: The Strange Saga of 'My Way': How It Revived Frank Sinatra, Crushed David Bowie and Sparked a Murder Spree. [w:] Pop Music [on-line]. people.com, 2024-06-02. [dostęp 2024-07-02]. (ang.).
- ↑ Top-Hebdo 3 février 1968. top-france.fr. [dostęp 2024-07-03]. (fr.).
- ↑ a b c d Richard Havers: ‘My Way’: The Unlikely Story Behind The Frank Sinatra Classic. udiscovermusic.com, 2024-02-09. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Neil McCormick: Paul Anka: One song the Sex Pistols won't be singing. telegraph.co.uk, 2007-11-08. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ Frank Sinatra – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ Record Breakers and Trivia : Singles : Individual Hits : Chart Performance. everyhit.com, 2010. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ Sinatra 'loathed' My Way. [w:] Entertainment [on-line]. news.bbc.co.uk, 2000-10-30. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ GRAMMY HALL OF FAME AWARD. grammy.com. [dostęp 2024-07-03]. (ang.).
- ↑ The Irish Charts – Search Results – My Way. irishcharts.ie. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ RPM : Image : RPM Weekly; RPM100. web.archive.org, 1969. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ RPM : Image : RPM Weekly; Young Adult. web.archive.org, 1969. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Single Top 40 slágerlista. slagerlistak.hu, 2021. [dostęp 2024-07-04]. (węg.).
- ↑ Song My Way. elportaldemusica.es. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ GOLD-/PLATIN-Datenbank. [w:] Datenbank [on-line]. musikindustrie.de. [dostęp 2024-07-04]. (niem.).
- ↑ Frank Sinatra My Way. [w:] Single [on-line]. bpi.co.uk. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Dati della certificazione richiesta. [w:] Top of the Music [on-line]. fimi.it. [dostęp 2024-07-04]. (wł.).
- ↑ My Way by Andy Williams. secondhandsongs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Dorothy Squires – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Dionne Warwick – My Way / Something. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Nina Simone – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Tom Jones – She’s A Lady / My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Robbie Williams – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ Various – Atlantic Unearthed: Soul Sisters. discogs.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ a b To już szósta wersja utworu „My Way”, którą wykonał Paul Anka. Tym razem artysta zaprosił do współpracy Andreę Bocelliego oraz Michaela Bublego.. [w:] Newsy [on-line]. zloteprzeboje.pl, 2021-08-24. [dostęp 2024-07-04]. (pol.).
- ↑ Czas wściekłych psów; Soundtracks. imdb.com. [dostęp 2024-07-04]. (ang.).
- ↑ a b O coverach (prawie) wszystko – „My Way”. blog.pogotowiewokalne.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ a b Moja droga. bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ a b Idź swoją drogą. bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ My Way (Idź swoją drogą) – Tadeusz Woźniakowski ›. ising.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Szczęście jest we mnie – Zbigniew Wodecki. ising.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Moja droga (My way - po polsku). dobramuzyczka.pl. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Grażyna Brodzińska My way / Moja muzyka. last.fm. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Stachursky – Żyłem Jak Chciałem. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Kamil Mielczarek: Kultowy utwór My Way w wersji Andrzeja Dąbrowskiego. allaboutmusic.pl, 2021-08-01. [dostęp 2024-07-05]. (pol.).
- ↑ Γιάννης Πουλόπουλος – Όπου Πας Θα Πάω. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ A mi manera by Vicente Fernández. secondhandsongs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c d Elvis Presley – My Way / America. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ a b Elvis Presley – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Songs and Tours Reviewed. elvisconcerts.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ a b Question about Elvis Presley's studio version of "My Way". [w:] Forums [on-line]. forums.stevehoffman.tv. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Elvis Presley – Elvis In Concert. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Elvis* – Walk A Mile In My Shoes - The Essential 70's Masters. discogs.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ 3000 mil do Graceland Soundtracks. imdb.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Gold/Platinum. musiccanada.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Gold & Platinum. riaa.com. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ Elvis Presley My Way. [w:] Single [on-line]. bpi.co.uk. [dostęp 2024-07-05]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Sex Pistols – The Biggest Blow (A Punk Prayer By Ronnie Biggs) / My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Sex Pistols – The Biggest Blow (A Punk Prayer By Ronald Biggs). discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ a b Sex Pistols – No One Is Innocent (A Punk Prayer By Ronald Biggs) / My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Sex Pistols – No One Is Innocent (A Punk Prayer By Ronald Biggs). discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Sex Pistols – No One Is Innocent (A Punk Prayer By Ronald Biggs). discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Sex Pistols / Sid Vicious – My Way. discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Sex Pistols – The Great Rock ’n’ Roll Swindle. discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ a b Kory Grow: Flashback: Sid Vicious Blows an Audience Away Singing ‘My Way’. [w:] Music [on-line]. rollingstone.com, 2029-02-02. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ a b Sex Pistols – The Great Rock ’n’ Roll Swindle. discogs.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ The Great Rock ’n’ Roll Swindle. imdb.com. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Allan Showalter: “My Way” By Sid Vicious Is On Leonard Cohen’s Jukebox. web.archive.org, 2020-09-25. [dostęp 2024-07-06]. (ang.).
- ↑ Tim Grierson, Sam Adams, David Fear, Elisabeth Garber-Paul: 25 Greatest Punk Rock Movies of All Time. [w:] TV & Movies [on-line]. rollingstone.com, 2021-04-20. [dostęp 2024-07-07]. (ang.).
- ↑ David Ward, Lucy Ward: My Way tops funeral charts. [w:] UK news [on-line]. theguardian.com, 2005-11-17. [dostęp 2024-07-07]. (ang.).
- ↑ Russian opposition leader buried as police keep public at arm’s length. washingtonpost.com, 2024-03-01. [dostęp 2024-07-07]. (ang.).
- ↑ Dominic Utton: My way: The story behind the song. [w:] Express Yourself [on-line]. express.co.uk, 2009-03-28. [dostęp 2024-07-07]. (ang.).
- ↑ ‘Sinatra Doctrine’ at Work in Warsaw Pact, Soviet Says. [w:] World & Nation [on-line]. latimes.com, 1989-10-25. [dostęp 2024-07-07]. (ang.).