Wikipedia

Nocek

(Przekierowano z Myotis)

Nocek[27] (Myotis) – rodzaj ssaków z podrodziny nocków (Myotinae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Nocek
Myotis
Kaup, 1829[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – nocek Bechsteina (M. bechsteini)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

mroczkokształtne

Nadrodzina

Vespertilionoidea

Rodzina

mroczkowate

Podrodzina

nocki

Rodzaj

nocek

Typ nomenklatoryczny

Vespertilio murinus von Schreber, 1774 (= Vespertilio myotis Borkhausen, 1797)

Podrodzaje i gatunki

3 podrodzaje i 175 gatunków (w tym 37 wymarłych) – zobacz opis w tekście

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące na całym świecie (oprócz Antarktydy)[28][29][30].

Morfologia edytuj

Długość ciała (bez ogona) 26,3–100 mm, długość ogona 21–78 mm, długość ucha 7–29 mm, długość tylnej stopy 4–24 mm, długość przedramienia 26,5–69 mm; masa ciała 2–32,5 g[29][31].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1829 roku niemiecki przyrodnik i paleontolog Johann Jakob Kaup w publikacji swojego autorstwa dotyczącej ewolucji i historii naturalnej europejskich zwierząt[1]. Na gatunek typowy wyznaczył (oznaczenie monotypowe) nocka dużego (M. myotis).

Etymologia edytuj

  • Myotis (Myotus, M,rolis, Myottis): gr. μυς mus, μυός muos ‘mysz’; ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[32].
  • Nyctactes: gr. νυστακτης nustaktēs ‘senny, ospały’, od νυσταζω nustazō ‘drzemać’[2][33]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio bechsteinii Kuhl, 1817.
  • Leuconoe: gr. λευκος leukos ‘biały’[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio daubentonii Kuhl, 1817.
  • Capaccinius (Capaccinus): Francesco Cappuccini, włoski polityk, podsekretarz stanu do spraw zagranicznych w latach 1833–34, patron i subskrybent Bonapartego[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio capaccinii Bonaparte, 1837.
  • Selysius: Edmond de Sélys Longchamps (1813–1900), belgijski polityk i naukowiec[36]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio mystacinus Kuhl, 1817.
  • Trilatitus (Tralatitus, Tralatitius): łac. tralatitius ‘zwykły, pospolity’[37]. Gatunek typowy: Gray wymienił trzy gatunki – Vespertilio blepotis Temminck, 1840 (= Vespertilio fuliginosa Hodgson, 1835), Vespertilio hasseltii Temminck, 1840 i Vespertilio macellus Temminck, 1840 – z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio hasseltii Temminck, 1840.
  • Isotus: gr. ισος isos ‘równy, podobny’; ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[38]. Gatunek typowy: Kolenati wymienił dwa gatunki – Vespertilio nattereri Kuhl, 1817 i Vespertilio emarginatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806 — z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio nattereri Kuhl, 1817.
  • Brachyotus: gr. βραχυς brakhus ‘krótki’; ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’[39]. Gatunek typowy: Kolenati wymienił trzy gatunki – Vespertilio mystacinus Kuhl, 1817, Vespertilio daubentonii Kuhl, 1817 i Vespertilio dasycneme Boie, 1825 – z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio mystacinus Kuhl, 1817.
  • Pternopterus: gr. πτερνη pternē ‘pięta’; -πτερος -pteros ‘-skrzydły’, od πτερον pteron ‘skrzydło’[40]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio (Pternopterus) lobipes Peters, 1867 (= Vespertilio muricola J.E. Gray, 1846).
  • Exochurus: gr. εκ ek, εξ ex ‘bez’; -ουρος -ouros ‘-ogonowy’, od ουρα oura ‘ogon’[41]. Gatunek typowy: Fitzinger wymienił trzy gatunki – Vespertilio horsfieldii Temminck, 1840, Vespertilio macrodactylus Temminck, 1840 i Vespertilio macrotarsus Waterhouse, 1845 – z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio macrodactylus Temminck, 1840.
  • Cnephaiophilus: gr. κνεφαιος knephaios ‘w ciemności, ciemny’, od κνεφας knephas ‘ciemność’; φιλος philos ‘miłośnik’, od φιλεω phileō ‘kochać’[42]. Gatunek typowy: Fitzinger wymienił cztery gatunki – Vespertilio pellucidus Waterhouse, 1845, Vespertilio ferrugineus Temminck, 1840 (= Vespertilio dasycneme Boie, 1825), Vespertilio macellus[i] Temminck, 1840 i Vespertilio noctivagans Le Conte, 1831 – typ nomenklatoryczny nie wyznaczony.
  • Comastes: gr. κωμαστης kōmastēs ‘biesiadnik, hulaka’[43]. Gatunek typowy: Fitzinger wymienił cztery gatunki – Vespertilio capaccinii Bonaparte, 1837, Vespertilio megapodius Temminck, 1840 (= Vespertilio capaccinii Bonaparte, 1837), Vespertilio dasycneme Boie, 1825 i Vespertilio limnophilus Temminck, 1840 (= Vespertilio dasycneme Boie, 1825) – z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio capaccinii Bonaparte, 1837.
  • Euvespertilio: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’; rodzaj Vespertilio Linnaeus, 1758[16]. Gatunek typowy: Acloque wymmienił pięć gatunków – Vespertilio emarginatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806, Vespertilio nattereri Kuhl, 1817, Vespertilio mystacinus Kuhl, 1817, Vespertilio murinus von Schreber, 1774 (= Vespertilio myotis Borkhausen, 1797) i Vespertilio bechsteini Acloque, 1900 (= Vespertilio bechsteinii Kuhl, 1817) – z których typem nomenklatorycznym (późniejsze oznaczenie) jest Vespertilio emarginatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1806.
  • Pizonyx: gr. πιεζω piezō ‘ściskać, gnieść’[44]; ονυξ onux, ονυχος onukhos ‘pazur, paznokieć’[45]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Myotis vivesi Menegaux, 1901.
  • Chrysopteron: gr. χρυσος khrusos ‘złoto’; πτερον pteron ‘skrzydło’[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Kerivoula weberi Jentink, 1890[j].
  • Dichromyotis: gr. διχρως dikhrōs ‘dwukolorowy’, od δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotnie’, od δυο duo ‘dwa’; χρως khrōs, χρωτος khrōtos ‘cera, karnacja’; rodzaj Myotis Kaup, 1829[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio formosus Hodgson, 1835.
  • Paramyotis: gr. παρα para ‘blisko’; rodzaj Myotis Kaup, 1829[20].
  • Rickettia: epitet gatunkowy Vespertilio (Leuconoe) ricketti O. Thomas, 1894; Charles Boughey Rickett (1851–1943), brytyjski bankier, kolekcjoner z Dalekiego Wschodu[19]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vespertilio (Leuconoe) ricketti O. Thomas, 1894.
  • Megapipistrellus: gr. μεγας megas ‘wielki’; rodzaj Pipistrellus Kaup, 1829[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Pipistrellus annectans Dobson, 1871.
  • Anamygdon: etymologia niejasna, Troughton nie wyjaśnił pochodzenia nazwy rodzajowej[22]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Anamygdon solomonis[k] Troughton, 1929.
  • Hesperomyotis: gr. ἑσπερος hesperos ‘zachodni’; rodzaj Myotis Kaup, 1829[23]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Myotis simus O. Thomas, 1901.

Podział systematyczny edytuj

Myotis to najbardziej liczny z rodzajów nietoperzy, w którym rozpoznano 127 gatunków (bez gatunków wymarłych) i regularnie opisywane są nowe[28]. Historia taksonomi podrodzajowej w obrębie Myotis jest skomplikowana[28]. Dane genetyczne wskazują na istnienie dwóch głównych kladów w rodzaju Myotis – jednego w Nowym Świecie (z dwoma gatunkami ze Starego Świata) i drugiego w Starym Świecie[28]. Można zastosować podział na trzy podrodzaje: Pizonyx będący najstarszą dostępną nazwą dla kladu Nowego Świata oraz Chrysopteron (azjatyckie „pomarańczowe” i „żółte” gatunki oraz endemiczne gatunki afrykańskie) i Myotis (wszystkie inne gatunki ze Starego Świata) dla kladu Starego Świata[28]. W obrębie podrodzajów grupy gatunkowe zostały zdefiniowane głównie na podstawie danych genetycznych, ale dokładny skład gatunkowy tych grup jest wciąż dyskusyjny[28].

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w trzech podrodzajach[46][31][28][47][27]:

Opisano również gatunki wymarłe w czasach prehistorycznych:

Uwagi edytuj

  1. ↑ Młodszy homonim Nystactes Gloger, 1827 (Aves).
  2. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Trilatitus J.E. Gray, 1842.
  3. ↑ a b c Niepoprawna późniejsza pisownia Myotis Kaup, 1829.
  4. ↑ Młodszy homonim Brachyotus Gould, 1837 (Aves).
  5. ↑ Wariant pisowni Capaccinius Bonaparte, 1841.
  6. ↑ Młodszy homonim Comastes Jan, 1863 (Reptilia).
  7. ↑ Nowa nazwa dla Nystactes Kaup, 1829.
  8. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Pizonyx G.S. Miller, 1906.
  9. ↑ Podgatunek M. hasseltii.
  10. ↑ Podgatunek M. formosus.
  11. ↑ Podgatunek M. moluccarum.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Kaup 1829 ↓, s. 106.
  2. ↑ a b Kaup 1829 ↓, s. 108.
  3. ↑ F. Boie. Naturgeschichtliche beiträge vermischten inhalts. „Isis von Oken”. 23, s. 256, 1830. (niem.). 
  4. ↑ C.L. Bonaparte: Indice distributivo. W: C.L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. Roma: Tip. Salviucci, 1831–1832, s. nienumerowane strony. (wł.).
  5. ↑ C.L. Bonaparte: Introduzione alla classe i. mammiferi. W: C.L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. Roma: Tip. Salviucci, 1831–1832, s. nienumerowane strony. (wł.).
  6. ↑ J.E. Gray. Descriptions of some new genera and fifty unrecorded species of Mammalia. „The Annals and Magazine of Natural History”. 10, s. 258, 1842. (ang.). 
  7. ↑ P. Gervais: Dictionnaire universel d’histoire naturelle: résumant et complétant tous les faits présentés par les encyclopédies, les anciens dictionnaires scientifiques, les Oeuvres complètes de Buffon, et les meilleurs traités spéciaux sur les diverses branches des sciences nautrelles; donnant la description des etres et des divers phénomènes de la nature, l’étymologie et la définition des noms scientifiques, et les principales applications des corps organiques et inorganiques à l’agriculture, à la médecine, aux arts industriels, etc. T. 13. Paris: MM. Renard, 1849, s. 213. (fr.).
  8. ↑ Kolenati 1856 ↓, s. 131, 179.
  9. ↑ Kolenati 1856 ↓, s. 177.
  10. ↑ Kolenati 1856 ↓, s. 174.
  11. ↑ a b J.E. Gray. Synopsis of the Genera of Vespertilionidæ and Noctilionidæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third Series. 17, s. 90, 1866. (ang.). 
  12. ↑ W. Peters. Über Flederthiere und Amphibien. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1867, s. 706, 1868. (niem.). 
  13. ↑ Fitzinger 1870 ↓, s. 75.
  14. ↑ Fitzinger 1870 ↓, s. 81.
  15. ↑ Fitzinger 1870 ↓, s. 565.
  16. ↑ a b A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière, 1899, s. 38. (fr.).
  17. ↑ G.S. Miller. Twelve new genera of bats. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 19, s. 85, 1906. (ang.). 
  18. ↑ a b F.A. Jentink. Chrysopteron Bartelsii, novum genus et nova species, from Java. „Notes from the Leyden Museum”. 32, s. 74, 1910. (ang.). 
  19. ↑ a b c d Bianchi 1916 ↓, s. lxxviii.
  20. ↑ a b Bianchi 1916 ↓, s. lxxix.
  21. ↑ a b Bianchi 1916 ↓, s. lxxvii.
  22. ↑ a b E. Troughton. A new genus and species of bat (Kerivoulinæ) from the Solomons with a review of the genera of the sub-family. „Records of the Australian Museum”. 17, s. 87, 1929. (ang.). 
  23. ↑ a b A. Cabrera. Catálogo de los mamíferos de América del Sur. „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales “Bernardino Rivadavia” e Instituto Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales, Ciencias Zoológicas”. 4, s. 103, 1958. (hiszp.). 
  24. ↑ M.S. Alberico & J.E. Orejuela. Diversidad especıfica de dos comunidades de murciélagos en Nariño, Colombia. „Cespedesia”. 3, s. 34, 1982. (hiszp.). 
  25. ↑ H. Menu. Sur le statut taxonomique de Myotis Kaup, 1829 (Mammalia, Chiroptera). „Palaeovertebrata”. 18 (4), s. 263, 1988. (fr.). 
  26. ↑ J.C. González & M.E. Fabián. Una nueva especie de murciélago para el estado de Rio Grande do Sul, Brasil: Myotis riparius Handley, 1960 (Chiroptera, Vespertilionidae). „Comunicações do Museu de Ciências e Tecnologia, PUCRS”. 8, s. 58, 1995. (hiszp.). 
  27. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 125–150. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  28. ↑ a b c d e f g C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 260–278. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  29. ↑ a b R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Molossidae (Free-tailed Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 925–981. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  30. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Myotis. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
  31. ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 556–565. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 442.
  33. ↑ Nystactes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-11-19] (ang.).
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 374.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 157.
  36. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 628.
  37. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 692.
  38. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 354.
  39. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 143.
  40. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 595.
  41. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 284.
  42. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 192.
  43. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 197.
  44. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 199.
  45. ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 174.
  46. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.12) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).
  47. ↑ N.B. Simmons, J. Flanders, E.M. Bakwo Fils, G. Parker, J.D. Suter, S. Bamba, M. Douno, M.K. Keita, A.E. Morales & W.F. Frick. A new dichromatic species of Myotis (Chiroptera: Vespertilionidae) from the Nimba Mountains, Guinea. „American Museum Novitates”. 3963, s. 8, 2021. DOI: 10.1206/3963.1. (ang.). 
  48. ↑ a b c d e f g h F. Heller. Eine oberpliozane Wirbeltierfauna aus Rheinhessen. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Paläontologie”. 76, s. 99–160, 1936. (niem.). 
  49. ↑ Kormos 1934 ↓, s. 306.
  50. ↑ Ziegler 2003 ↓, s. 465.
  51. ↑ G.F. Gunnell, R. Smith & T. Smith. 33 million year old Myotis (Chiroptera, Vespertilionidae) and the rapid global radiation of modern bats. „PLoS ONE”. 12 (3), s. e0172621, 2017. DOI: 10.1371/journal.pone.0172621. (ang.). 
  52. ↑ Yoon, Kuramoto i Uchida 1984 ↓, s. 19.
  53. ↑ P. Mein: Chiroptera (Miocène) de Lissieu (Rhône). W: Actes du 89e Congrès national des Sociétés savantes tenu à Lyon. Paris: Bibliothèque Nationale, 1964, s. 237–253. (fr.).
  54. ↑ Kowalski 1956 ↓, s. 372.
  55. ↑ G.F. Gunnell, T.P. Eiting & D. Geraads. New late Pliocene bats (Chiroptera) from Ahl al Oughlam, Morocco. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 260 (1), s. 59, 2011. DOI: 10.1127/0077-7749/2011/0128. (ang.). 
  56. ↑ Topál 1983 ↓, s. 51.
  57. ↑ I. Horáček & E. Trávníčková. Myotis gerhardstorchi sp. n. and comments on the European fossil record of Myotis frater group (Mammalia, Chiroptera). „Fossil Imprint”. 75 (3–4), s. 317, 2019. DOI: 10.2478/if-2019-0021. (ang.). 
  58. ↑ K. Kowalski. Fauna of bats from the Pliocene of Węże in Poland. „Acta Zoologica Cracoviensia”. 7, s. 48, 1962. (ang.). 
  59. ↑ R. Ziegler. Myotis horaceki pro Myotis intermedius Ziegler 2000 (Chiroptera, Mammalia) (=non Myotis bechsteini intermedius Rybár 1976). „Senckenbergiana lethaea”. 83 (1–2), s. 2, 2003. (ang.). 
  60. ↑ H. von Meyer. [Bez tytułu]. „Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geognosie, Geologie und Petrefaktenkunde”. Jahrgang 1845, s. 798, 1845. (niem.). 
  61. ↑ Topál 1983 ↓, s. 46.
  62. ↑ V.V. Rosina & Y.A. Semenov. New taxa of vespertilionid bats (Chiroptera, Mammalia) from the Late Miocene of Ukraine. „Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie”. Abhandlungen 264 (3), s. 199, 2012. DOI: 10.1127/0077-7749/2012/0236. (ang.). 
  63. ↑ B. Sigé & H. Menu. Un nouveau chiroptère vespertilionidé de l’Oligocène d’Europe. „Palaeovertebrata”. 22 (1), s. 46, 1992. (fr.). 
  64. ↑ Ziegler 2000 ↓, s. 663.
  65. ↑ Ziegler 2000 ↓, s. 657.
  66. ↑ О. Wettstein-Westersheim. Drei neue fossile Fledermäuse und die diluvialen Kleinsäugerrestes im allgemeinen, aus der Drahenhöhle bei Mixnitz. „Sitzungsberichte der Österreichischen Akademie der Wissenschaften”. 7, s. 39—41, 1923. (niem.). 
  67. ↑ É. Lartet: Notice sur la colline de Sansan, suivie d’une récapitulation des diverses espèces d’animaux vertébrés fossiles, trouvés soit à Sansan, soit dans d’autres gisements du terrain tertiaire miocène dans le bassin sous-pyrénéen. Auch: J.-A. Portes, 1851, s. 12. (fr.).
  68. ↑ Yoon, Kuramoto i Uchida 1984 ↓, s. 18.
  69. ↑ Topál 1983 ↓, s. 49.
  70. ↑ Kowalski 1956 ↓, s. 362.
  71. ↑ J.R. Choate & E.R. Hall. Two new species of bats, genus Myotis, from a Pleistocene deposit in Texas. „The American Midland Naturalist”. 78 (2), s. 532, 1967. DOI: 10.2307/2485251. (ang.). 
  72. ↑ Ziegler 2003 ↓, s. 471.
  73. ↑ P. Revilliod. Contribution a l’étude des chiroptères des terrains tertiaires. „Abhandlungen der Schweizerischen paläontologischen Gesellschaft”. 45 (3), s. 136, 1922. (fr.). 
  74. ↑ J. Viret. Catalogue critique de la faune des mammifères miocènes de La Grive Saint-Alban (Isère). Première partie. Chiroptères, carnivores, édentés pholidotes. „Nouvelles archives du Muséum d’histoire naturelle de Lyon”. 3, s. 19, 1951. (fr.). 
  75. ↑ Kormos 1934 ↓, s. 308.
  76. ↑ Kormos 1934 ↓, s. 310.
  77. ↑ I. Horáček. On the early history of vespertilionid bats in Europe: the Lower Miocene record from the Bohemian Massif. „Lynx”. New series. 32, s. 145, 2001. (ang.). 

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nocek&oldid=72780278”